Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Sotuv tizimini tashkil etish va nazorat qilish (kontrolling) 

 

Tijorat kommunikatsiyada ishtirok etuvchi korxona, tashkilot va 

shaxslar tovar sotish tizimida quyidagi vazifalarni bajaradi: 

•  Tovar va xizmatlarni tarqatishda strategik va taktik rejalarni 

tuzish, ularni marketing tadqiqotlari va axborotlarini to‘plash. 

•  Sotuvni rag‘batlantirish. 

•  Potensial iste’molchilarga o‘zaro ta’sir. 

•  Iste’molchilar talabini o‘rganish, ularning talablariga tovarni 

moslashtirish.  

•  Mahsulotlarning potensial iste’molchilarini o‘rganishda aloqa-

larni tashkil etish. 

•  Tovar harakatini tashkil etish va rejalashtirish (transport, saqlash, 

nazorat). 

•  Tanlangan taqsimlash kanali bo‘yicha tovar oqimi harakati uchun 

moliyalashtirish. 

•  Bo‘lishi mumkin bo‘lgan xavflarni oldini olish va kafolatlash. 

Yuqorida sanab o‘tilgan funksiyalar ishlab chiqaruvchi firma yoki 

vositachi sotuvchi tashkilot orqali ham bajarilishi mumkin. Tovarlarni 

tarqatish kanallarini tanlash muhim bo‘lib, ko‘p jihatdan samaradorlik 

shu omillarga bo‘g‘liq. Sotish kanallari samaradorligi u yoki bu 

kanaldan foydalanganda kutilishi mumkin bo‘lgan samarani bu kanalni 

---

313 

 

tashkil qilish va eksplutatsiya qilishga sarf qilingan xarajatlarga nisbati 

bilan aniqlanadi. 

Tovarlarni sotish jarayonida qarorlarni qabul qilish juda murakkab 

jarayon hisoblanadi. Taqsimlash qismining dastlabki muhim ko‘rsat-

kichlari quyidagilar hisoblanadi:  

1) iste’molchilar xatti-harakati;  

2) mahsulot xususiyatlari (saqlash, muddati, sinish-sinmasligi, haj-

mi va h.k);  

3) raqobatchilarning xususiyatlari (kuchli, kuchsiz tomonlari);  

4) ishlab chiqaruvchi korxonaning ko‘rsatkichlari;  

5) huquqiy–ekologik omillar tahlili. (11.1.-jadval) va b. 

11.1-jadval