Тошкент молия институти «ИҚтисодиёт» кафедраси

7-расм. Истеъмолчининг танлов соҳаси.
Бюджет чегараси тенгламаси графикда чизиғини беради, бу чизиқга бюджет чизиғи дейилади.
Бюджет чизиғи қуйидаги тартибда аниқланади ва тенгламасини қуйидагича ёзамиз:
,
бу ерда - - бюджет чизиғининг бурчак коэффициенти, у бюджет чизиғининг ўқига нисбатан ётиқлигини ифодаловчи катталик (графикда ). Бюджет чегараси тенгламасида бўлганда, бўлади ва бу ҳолда барча даромад неъматга сарфланади (графикда нуқта бўлиб, унинг координаталари ва у миқдорда сотиб олинади).
Энди десак, , бу ҳолда барча даромад неъматни сотиб олишга сарфланади ва у миқдорда сотиб олинади (графикда нуқта). Демак, бюджет чизиғи координаталар ўқини ва нуқталарда кесиб ўтади. Бюджет чизиғидаги нуқталарда даромад тўлиқ сарфланади. Штрихланган соҳадаги нуқталарда (масалан, нуқтада) даромад тўлиқ сарфланмайди. Агар танлов нуқтаси бюджет чизиғидан ўнг томонда ётса ( нуқта) даромад ушбу нуқтага тўғри келадиган неъматлар комбинациясини сотиб олишга етмайди.
Бюджет чизиғининг манфий ётиқлиги, абсолют қиймати бўйича товарлар нисбати га тенг (бу катталик бўлиб, ёки ).
Бюджет чизиғи тенгламасидан эканлигини кўрамиз. катталик истеъмолчининг товардан қўшимча бир бирлик сотиб олиши учун қанча товардан воз кечиш мумкинлигини кўрсатади.

Истеъмолчининг мувозанатлик шарти.
Истеъмолчининг танлови масаласи иккита неъмат учун қуйидагича қўйилади. Истеъмолчининг даромади берилган, сотиб олиш мумкин бўлган неъматлар нархи мос равишда ва дейлик. У ҳолда истеъмолчи ўзининг даромади га кўра биринчи ва иккинчи неъматлардан шундай ва миқдорда сотиб олинсинки, натижада улардан оладиган умумий наф максимал бўлсин (нафлик функцияси максимал қийматга эришсин):
,
бўлсин, қуйидаги шарт бажарилсин:
,
ва .
Истеъмолчининг танлов масаласини ечилишини графикда кўриб чиқамиз.