Toshkent moliya instituti mikro iqtisodiyot va makro iqtisodiyot fanidan tayyorlagan taqdimot

Tovar	Elastiklik darajasi	Tovar
Elastiklik darajasi
Aviachiptalar (biznes-klass)	−0,3	Tuxum (AQSH)	−0,1
Aviachiptalar (ekonom-klass)	−0,9	Tuxum (Afrika)	−0,55
Aviachiptalar (turizm)	−1,5	Guruch (Yaponiya)	−0,25
Avtobus	−0,2	Guruch (AQSh)	−0,55
“Ford" avtomobili	−2,8	Guruch (Xitoy)	−0,8
Benzin (qisqa muddatda)	−0,1	Guruch (Bangladesh)	−0,8
Benzin (uzoq muddatda)	−0,4	Salqin ichimliklar	−0,9
Elektr energiyasi (qisqa muddatda)	−0,1	„Coca-Cola“	−3,8
Elektr energiyasi (uzoq muddatda)	−1,4	„Mountain Dew“	−4,4
Temir	−0,3	Pivo	−0,7
Spektakl, konsertlar	−0,6	Vino	−1,0
Kinofilmlar	−0,9	Kuchli alkogol ichimliklari	−1,5
Telekommunikatsiya	−0,4	Tamaki mahsulotlari	−0,5
Tibbiy sugʻurta	−0,3	Tamaki mahsulotlari (yoshlar orasida)	−0,7
Doktor qabuliga borish	−0,05	Marixuana	−0,7

Jadvaldan koʻrish mumkinki, uzoq muddatda deyarli barcha tovarlarning elastikligi ortadi. Quyida baʼzi tovarlar elastikligi sharhi keltirilgan.
Aviachiptalar (biznes-klass). Biznes-klass xizmatlaridan foydalanuvchi isteʼmolchilarning xarid qobiliyati yuqoriligi, bu xizmatdan olinadigan naflilik darajasi sarflangan xarajatdan yuqori boʻlganligi va boshqa klassda uchishi uning obroʻsiga putur yetkazib qoʻyishi mumkinligi uchun bu xizmatning elastikligi past^[37].
Aviachiptalar (ekonom-klass). Ekonom-klass xizmatidan foydalanuvchi isteʼmolchilarning xarid qobiliyati pastroq boʻladi va shu sababli, ularning narxga sezuvchanligi biznes-klassga nisbatan 3 barobar yuqori. Bu xizmatdan foydalanuvchi isteʼmolchilar chiptani oldindan buyurtma qilishi, narx oshganida esa alternativ yetib olish xizmatlaridan foydalanishi mumkin (masalan, mashina, tezyurar poyezd yoki avtobus)^[38].
Aviachiptalar (turizm). Turistlar eng arzon biletni oldindan topishi, oʻzi vaqtni belgilashi osonroq. Bundan tashqari turistik reyslar ixtiyoriy qaror boʻlib, biznes va ekonom-klassdan farqli ravishda faqat dam olishni koʻzlaydi^[39].
Avtobus chiptalari. Avtobus xizmatlari eng arzon, ommabop transport xizmati boʻlganligi va uning oʻrinbosarlari narxi nisbatan qimmatligi sababli past elastiklikka ega^[40].
"Ford" avtomobili. Yengil avtomobillar bozori monopolistik raqobat hisoblanganligi uchun, isteʼmolchilar „Ford“ avtomobilidan voz kechib, osongina boshqa tovar markasini sotib olishlari mumkin^[41].
Benzin (qisqa va uzoq muddatda). Benzin narxi oshgach, avtomobil egalari mashinadan foydalanishni qisqa muddatda toʻxtatishmaydi. Lekin uzoq muddatda koʻp benzin sarflovchi mashinani kamroq benzin sarflovchi mashinaga almashtirishadi. Elektr energiyasi ham xuddi shu mexanizmda ishlaydi^[42]
Tibbiyot sugʻurtalari. Tibbiyot sugʻurtalari hozirgi rivojlangan davlatlarida, ayniqsa AQShda katta talabga ega. Rivojlangan davlatlarda tibbiyot xizmatlari isteʼmolchi daromadining katta qismiga tengligi sababli, isteʼmolchilar ratsional tarzda tibbiyot sugʻurtalari xizmatlaridan foydalanishadi^[43].
Doktor qabuliga borish. Inson koʻproq daromad olishi, umuman yashashi uchun sogʻlik darajasi muhimdir. Shu sababli doktor qabuliga borish deyarli hech qachon voz kechilmaydi.
Guruch. Maʼlum tovar aholi orasida milliy taom hisoblanib, qanchalik keng tarqalgan boʻlsa, undan voz kechish shunchalik qiyin boʻladi. Yaponiyada guruch aynan shunday tovar hisoblanadi, bundan tashqari Yaponiya aholisi boy aholi toifasiga kiradi^[44]. AQSh aholisi ham boy, lekin AQShda guruch unchalik mashhur emas. Xitoydagi aholi esa rivojlangan davlatlardan 3 barobarga kambagʻalroq^[45]. Bangladeshda esa guruch ancha mashhur tovar, ammo davlat aholisi yuqoridagi davlatlar aholisidan ancha kambagʻal^[46].

• 
  Xulosa
  

Firma daromadi va foydani ko'paytirish har bir ishbilarmon uchun muhim mavzulardir. To'g'ri narx siyosatini olib borish, o'zlarining moliyaviy operatsiyalarini optimallashtirish - {textend} - bu maqsadga erishish uchun tadbirkorlar uchun ochiladigan imkoniyatlarning bir nechtasi. Biroq, tegishli ko'nikma va ko'nikmalarga ega bo'lmasdan, ushbu faoliyatni etarlicha moslashuvchan bajarish mumkin emas. Shuning uchun har bir tadbirkor firma byudjetining xarajatlari, daromadlari va foydalari kabi tarkibiy qismlarini qanday hisoblashni bilishi kerak. Bu unga kompaniya faoliyatidagi har qanday moliyaviy o'zgarishlarga sezgir bo'lishiga, shuningdek iqtisodiy nuqtai nazardan yanada foydali qarorlarni qabul qilishga imkon beradi. Ushbu taqdimotda firma byudjetining tarkibiy qismlari, ularni hisoblash usullari to'g'risida ma'lumotlar mavjud va ularni amalda qo'llash misollari keltirilgan.

Foydalanilga adabiyotlar ro‘yxati

1. 
   „Elasticity | economics | Britannica“.
   
2. 
   ↑ „Economic inefficiency“.
   
3. 
   ↑ Akmaljon Ibroximovich Sotvoldiyev, Nodir Gʻiyosaliyevich Xidirov (2022). Dinamik modellarni iqtisodiyotda qoʻllanilishi (Science and Education nashri).
   
4. 
   ↑ Minton, Elizabeth A.; Kahle, Lynn R.. Belief Systems, Religion, and Behavioral Economics: Marketing in Multicultural Environments. Business Expert Press, 2013. ISBN 978-1-60649-704-3. 
   
5. 
   ↑ Marchant, Mary A.; Snell, William M. „Macroeconomics and International Policy Terms“. University of Kentucky. 18-mart 2007-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-may 2007-yil.
   
6. 
   ↑ „Economics Glossary“. Monroe County Women's Disability Network. 4-fevral 2008-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 22-fevral 2008-yil.
   
7. 
   ↑ „Antoine-Augustin-Cournot | Britannica“.
   
8. 
   ↑ Antoine Augustin Cournot. Researches into the Mathematical Principles of the Theory of Wealth. Macmillan, 1897. 
   
9. 
   ↑ „Researches-into-the-Mathematical-Principles-of-the-Theory-of-Wealth | Britannica“.
   
10. 
    ↑ „Principles-of-Economics | Alfred Marshall | Britannica“.
    
11. 
    ↑ Marshall, Alfred. Principles of Economics. London: Macmillan and Co., 1920 — 198-200 bet. ISBN 978-1-137-37526-1.