Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiyot fanidan masalalar to
Download 0.97 Mb. Pdf ko'rish
|
mikroiqtisodiyot fanidan masalalar toplami
- Bu sahifa navigatsiya:
- Echish
- 4. Bozor muvozanati, maksimal va minimal narxlar
|
5-masala Biror A tovarning talab va taklif funktsiyasi quyidagicha: Qd=600-100P Qs=150+50P a) A tovar bozordagi muvozanat holat b) davlat A tovarning har bir donasi uchun 1.5 so’m soliq belgiladi. Ushbu tovar uchun sotuvchi va xaridor qanchadan yo’qotishlari aniqlansin. Yechish: 11
600-100P=150+50P 50P+100P=600-150 150P=450; P=3 Pe=3Qd=600-100*3=600-300=300 Qe=300; Qs=150+50*3=150+150=300 Talab va taklif chizig’ini grafikda ifodalaymiz.
Soliqlar har bir sotilgan tovarga qo’shilgani uchun taklif funktsiyasi quyidagicha o’zgaradi: Qs=150+50*(P-1.5)=150+50*P-75=75+50P Yangi muvozanat nuqtani aniqlaymiz. 75+50P=600-100P 50P+100P=600-75 Pe=3,5; Qe=250; Qd=600-100*3,5=250 dona Ishlab chiqarish talab hajmiga teng miqdorda iste’mol qildi deb faraz qilinadi. Ishchilar to’laydigan jami soliq miqdori: 250*1.5=375 TR 0 =3*300=900; TR 1 =3.5*250-375=500 Iste’molchilar yo’qotishi R 0 , V, E, R 1 to’rtburchak yuziga teng. S R0, V, E, R1 =250(P 0 -P 1 )=250-(3-3.5)=250*(-0.5)=-125 Ishlab chiqaruvchining yo’qotishi: S P2ABD0 =250*(P 2 - P 1 )=250*(2-3)=-250 6-masala Erga talab quyidagi funktsiya orqali berilgan Q=200*4R Q-foydalangan er R-renta % (1ga 1000 so’m) Agar er hajmi 100 ga bo’lsa muvozanat er qancha bo’ladi. Bank %stavkasi 1,25% bo’lsa, 1ga erning narxi necha so’m bo’ladi? Agar davlat maksimal rentasi 1ga uchun 20000so’m qilib belgilasa, ushbu siyosat natijasida er egasini sof iqtisodiy rentasi qanday o’zgaradi?
Muvozanat renta darajasini muvozanatlik tenglamasidan aniqlaymiz 100=200-4R Q1
6
P 2 =3,5
P 0 =3 P 1 =2
0 75 150 250 300 600 Q A E1 E0 B
12
Bunda R=25000 so’m bo’ladi Er narxinni ma’lum formulalar orqali hisoblaymiz P ep =Renta/%stavkasi=25000/1,25=2000000 er rentasi Agar davlat er rentasini 20000 so’m qilb belgilasa, erga talab Qd=200-4*20=120ga bo’ladi. Demak erga talab taklifdan oshib ketadi. Er egasini sof iqtisodiy rentasi: 1000*25=25000 so’mdan 1000*20=20000 so’mga kamayadi.
Nonga bo’lgan 2 omilli talab funktsiyasi berilgan Qd=80-20*P+2*x Bu funktsiyasi orqali berilgan non narxi va iste’molchi daromadiga nonga talab qancha ekanligini anqlash mumkin. Agar non narxi 20 so’m, daromad 50 so’m bo’lsa, nonga talab Qd=80-20*20+2*250 Agar iste’molchi daromadi o’zgarmas bo’lib 250 so’mga teng bo’lsa, u holda 1 omilli nonga talab funktsiyasini olamiz Qd=580-20*P Yoki non narxi 20 so’m o’zgarmas bo’lsa, biz daromadga bog’liq nonga talab funktsiyasini olamiz. Qd=300-2*R
Oddiy nazariy holatni tahlil qiling. Aytaylik talab va taklif fnuktsiyali quyidagicha Qd = 100-P va Qs = 2P – 50 ming dona bo’lsin. Sotishga 10%li soliq joriy qilish nimaga olib keladi?
Qd = 100-P 100 – P= 2P – 50 Qd=100-50=50 Qs = 2P-50 150=3P
50 50 50 2
P=50 Pm = 50
Qm=50 P ) 100
% 1 ( - narxga soliq %ni qo’shish formulasi Ya’ni
P ) 100
10 1 ( davlatga ketadi. 5 . 53 150
8 . 2 50 100
8 . 1 100 50 9 . 0 2 100 50 ) 100 10 1 ( 2 1 P P P P P P P P
Soliq kiritilgandan so’ng 13
5 . 46 5 . 53 1 1 Q P
Qd = 100-53.5 = 46.5 9 – masala Mayonez bo’lgan talab R = -8Q + 560 funktsiya ko’rinishida berilgan. Q – talab, miqdor (dona) R – narx (so’mda). - Agar mayonez narxi 1200 so’m bo’lsa, unga bo’lgan talab miqdori necha bankani tashkil etadi? - Agar bayram munosabati bilan mayonezning narxi 1200 so’mdan 1000 so’mga tushsa, unga bo’lgan talab miqdori oshadimi yoki kamayadi? Necha so’mda? - Talab chizig’ini chizing. Echish: P = -8Q + 560 8Q = 560 - P
55 8 1000 560
Q
80 8 1200 560
Q
8 560 2 1
Q
10-masala II – tur iqtisodiy bilim asoslari fanidan olimpiyadadagi masalalar 10 – sinf. Bozorda bir tovarga bo’lgan talab 3 – mahalla tomonidan shakllanadi. 1- mahallaning talab funktsiyasi: P = 10 – 0,5 Q 2- mahallaning talab funktsiyasi: P = 9 – 0,5 Q 3- mahallaning talab funktsiyasi: P = 5 – 0,25 Q ko’rinishida berilgan. Bu tovarning taklif funktsiyasi esa Qs = 21
formula bilan berilgan. Bu erda Q – miqdor (donada) P – narx (so’mda). Agar har bir dona tovar uchun 1 – so’m miqdorida soliq joriy qilinsa, tovarning muvozanat narxi va muvozanat miqdori qanday o’zgaradi. Echish: Qs = 21 P
P 1200
1000 Q 80 55 P 1 = 1200 cўм Q 1 = X P 2 = 1000 cўм Q 2 = X + 25
80 - 55 = 25 25 та талаб 25000
1000 25 сўм.
14
1. P = 10 – 0,5Q P = 10 - Q 2 1 P 2 10 2 1) Q = 20 – 2P 2. P = 9 – 0,5Q
P = 9 - Q 2 1 P 2 9 2 2) Q = 18 – 2P 3. P = 5 – 0,25 Q
P = 10 - Q 4 1 P 4 5 4
3) Q = 20 – 4P Muvozanat narx. Qd = Qs 1) 20 – 2P = 21 P
2) 18 - 2 P = 21 P
3) 20 – 4P = 21 P
23 P = 20
21 P + 2 P = 18
25 P = 20 P = 23 20
P = 23 18
P = 25 20 Muvozanat miqdor. 26 ,
23 420
23 20 21 ) 1 Qs 2)
43 , 16 23 378
23 18 21
3)
8 , 16 25 420
25 20 21
15
Tovar 1200 so’m bo’lganda xaridorlar kerakli tovarni sota oladilar. Narx 1100 so’mga tushganda kerakli tovar etmay qoldi. Narx qaytadan 1250 so’mga qaytganda tovarning bir qismi sotilmay qoldi. Qaysi narx muvozanat bo’lishini aniqlang.
B S
D
C
D
Deylik, R 1 -muvozanat narx, Q 1 -muvozanat miqdor. Narxning R 1 dan R
2 ga
kamayishi talabdorni Q 1 dan Q 2 ga oshirdi. Bunda: A – iste’mol ortiqchaligi; V – taklif kamayganligi uchun iste’mol ortiqchaligining qisqarishi; S – iste’mol ortiqchaligining kamayishi; R 1 dan R 3 ga oshganda Q 1 Q
ga kamayganda D soha ishlab chiqaruvchilarining qo’shimcha ortiqchaligi. V va S o’z holicha qoladi. Agar bir muvozanat narxni aniqlashda grafikani formulasidan foydalanadigan bo’lsak, u holda javob: A 0 =[x 1 +x 2 +...+x
n ] /n; A
0 =(1200+1100+1250)/3=1183/ 2-masala Agar viloyat hududida 2ta bozor mavjud bo’lib, har ikkisini maydoni 5ga. 1 bozorda 2 bozorda Savdo o’rni 1000 500ta 10 dona 12000 300ta 5 dona 30000 100ta 20 dona 5000 Savdo o’rni 900 400ta 15 dona 11000 300ta 10 dona 20000 100ta 20 dona 55 so’mlik Savdo qilinadi
1 bozor
1) 500*10=5000ta 5000*12000=60000000 2) 300*5=1500ta 1500*30000=45000000 3) 100*20=2000ta 2000*5000=10000000 4) 100*50000=5000000 Jami: 120000000 2 bozor
1) 400*15=6000 6000*11000=66000000 A B P
1280 1200
1100
Q3 Q1 Q2 Q 16
2) 300*10=3000 3000*20000=60000000 3) 100*20=4000 4000*2000=8000000 4) 100*55000=5500000 Jami: 139500000
Erkin toshkent madaniyat institutida talaba. Kundalik mayda chuyda xarajatlari uchun kollejda ma’rifiy tadbirlarni uyushtirishda tashkilotchi bo’lib ishlaydi. Bajaradigan ishi badiiy film namoyish etishni tashkil etish. Asosiy ishlaridan biri kinofilm ko’rish uchun biletga narx belgilash. Kinofilmlar zalida 700 o’rin, film prokati uchun to’lanadigan haq 180ming so’m jami ijaraga olish haqi 250ming so’m. Operatorlarga 15ming so’m, bilet tekshiruvchilarga 15ming so’m. Bilet narxiga ko’ra quyidagicha P1=700
P2=600 P3=500
P4=400 P5=300
Q1=300 Q2=400
Q3=500 Q4=600
Q5=600 TC, TR, π va me’yoriy tushumni aniqlang. Ulardan qanday xulosa chiqazish mumkin. P Q TR=P*Q TC
Talab elastigligi π=TR-TC 700
300 250000
225000 - -15000 600 400
240000 225000
1,14 15000
500 500
250000 225000
1,19 25000
400 600
240000 225000
1,14 15000
300 700
210000 225000
1 -15000
P=500 so’m bo’lishi kerak, chunki maksimal foyda shu narxdan yuqori.
Firma 1-yilda 8 000 dona ko’ylak, 2-yilda 10 000 dona ko’ylak tikkan. Ishlab chiqarishga sarf-xarajat 1-yilda 2 mln so’m, 2-yilda 1.8 mln so’mni tashkil qildi. Agar narx doimiy qolgan bo’lsa, bir dona ko’ylakdan olinadigan foyda qanchaga oshgan?
Berilishi: Q 1 - 8 000 Q 2 -10 000 TC 1 – 2 mln TC 2 – 1,8 mln O’rtacha xarajat yoki tannarxni topish formulasi: ATC=TC/Q Ortgan foyda: Aπ =ATC 1 -ATC
2 Yechish: ATC
1 =2 mln÷8 000=250 so’m ATC 2
Aπ =250-180=70 so’m Demak, 2-yil foyda 70 so’mga ortgan. 17
Quyida talab funktsiyasi berilgan bo’lsin: Q d (t)=41-10P(t); Q s (t)=2+3*P(t-1) – taklif funktsiyasi. t=2 uchun boshlang’ich narx R(1)=5 bo’lsin va bu narxda taklif miqdorini aniqlaymiz. Q s
Muvozanatlilik shartiga ko’ra, R(2)ni aniqlaymiz. Q d (2)= Q s (2) dan 41-10*R(2)=17; R(2)=24/10=2.4 Endi t=3 hol uchun taklif miqdorini aniqlaymiz. Q s
Muvozanatlilik shartiga ko’ra, R(3)ni aniqlaymiz. Q d (2)= Q s (2) yoki 41-10R(3)=9.2; P(3)=3.18 t=4 hol uchun taklif miqdorini aniqlaymiz. Q s (4)=2+3*3.18 =11.54 Muvozanatlilik shartiga ko’ra, R(4)ni aniqlaymiz. 41-10*R(4)=11.54; P(4)=2.946 Keyingi hisob-kitoblarda R(5)=3.0162 va R(6)=2.9954 R(6)-R(5)=0.0208 Agar aniqlik darajasi 0.1 deb olsak, 0.0208
sifatida biz 0.1 aniqlik bilan R(6)=2.9954 ni qabul qilishimiz mumkin. Muvozanat narxni to’g’ridan-to’g’ri muvozanatlik sharti bo’yicha aniqlash ham mumkin.
R(t)=R(t-1)=b deb Q d (t)= Q s (t) yoki 41-10*R=2+3*R; R=39/13=3 Muvozanat narx R e =3 ga teng. Muvozanat tovar miqdori Q e =Q d = Q
s 6-masala Apelsinning narx bo’yicha talab va taklif elastikligi koeffitsentlari E d va E
s
berilgan. Apelsinning bozordagi ko’rsatkichlari quyidagicha: Q * =7.5 t/yil; R * =75
so’m (1 kg); E s =1.6; E d =-0.8
1-bosqich: Berilgan E s =a 1 *( R
* /Q * ) tenglamaga qo’yib, a 1 ni topamiz. 1.6=a*75/7500=0.01*a, bunda a=1.6/0.01=160 2-bosqich: a ning qanday qiymati R * va Q
* larning qiymati bilan birga Q s
0 +a*P tenglamaga qo’yib, a 0 ni aniqlaymiz. 7500= a 0 +160*75= a 0 +12000 bundan a 0
0 va a
1 larning qiymatini taklif tenglamasiga qo’yib, taklifning aniq tenglamasini topamiz. Taklif: Q s =-4500+160*R Xuddi shu yo’l bilan talab tenglamasini aniqlaymiz. -0.8=-b*(75/7500)=-0.01*b 1
18
Demak, b 1 =0.8/0.01=80. b 1 , R
* va Q
* larning qiymatlarini Q d =b
-b*P tenglamaga qo’yamiz va b 0 ni aniqlaymiz. 7500= b 0 -80*75= b 0 -6000 bundan b 0 =7500+6000=13500 Shunday qilib, talab chizig’i quyidagicha: Q d =13500-80*R Xatoga yo’l qo’ymaganligimizni tekshirish uchun talab bilan taklifni tenglashtirib, muvozanat narxni aniqlaymiz. Q s = Q d ; –4500+160*R=13500-80*R 240*R=18000; R=18000/240=75 Demak, tenglama to’g’ri aniqlangan. Chunki 75 so’m muvozanat narx. 7 - masala Tovarga bo’lgan talab va taklif funktsiyalari quyidagicha berilgan: Qd= 400 – P va Qs = 2P – 260. Bu erda Q – g dona P – narx (so’mda). Agar har bir sotuv narxining 12,5% miqdorida soliq belgilansa. a) Bu tovar bozordagi muvozanat narx va miqdor qanday o’zgaradi? b) Bu tovar sotuvchilarning daromadi qanday o’zgaradi? Yechish: Qd = 400 –P
soliq kiritilgandan keyin Qs = 2P – 260
P ) 100
% 1 ( 400 – P = 2P+260
260
) 100
5 , 12 1 ( 2 400 P P
3P = 660
400 + 260 = P+1,75P P 0 =220
660=2,75P 180 220
400 180
260 220
2
Qd
P 1 =240 P Q TR Daromad o’zgarishi Q 1 =400-240=160 38400 160
240 1200
38400 39600
39600 180
220 1 0
TR so’mga daromad kamaygan. 8 – masala Tavorga bo’lgan talb va taklif funktsiyali quyidagicha berilgan Qd=110-P, Qs=2P-50 Q – ming dona P – tovar narxi AQSh dollorida. Agar har bir tovar uchun uning narxning 20% miqdorida soliq belgilansa. A) Bu tovar bozoridagi muvozanat narx va miqdor qanday o’zgaradi? B) Bu tovar sotuvchilarning daromadli qanday o’zgaradi? Yechilishi: 19
3 , 53 160 3 11 , 3022 Q P TR
56,7, Q
53,3, P : Демак
50 110 2 56,7
53,3 - 110 Qd
50 2
-
110 0 0 0 0 0 0 0 P P P P P
100 % 1 ( - narxga soliq qo’shish formulasi. 5 ,
5 , 61 110 5 , 61 160
6 , 2 50 110
6 , 1 110 50 8 , 0 2 110 50 ) 100 20 1 ( 2 1 1 Q P P P P P P P P
камайган 25 , 39 3022
2982 2982
5 , 48 5 , 61 1 1 1 га TR P Q TR
Demak, soliq kiritilgandan keyingi holat P 1 =61,5. Q 1 =48,5.
Download 0.97 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|