Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiyot fanidan masalalar to
Download 0.97 Mb. Pdf ko'rish
|
mikroiqtisodiyot fanidan masalalar toplami
- Bu sahifa navigatsiya:
- 6. Iste’molchi tanlovi nazariyasi
- 7. Daromad samarasi va almashtirish samarasi
|
13 - masala «A» tovarga bo’lgan boshlang’ich talab va taklif L – yasi chiziqli b/b, Qs = 5P – 70 ko’rinishiga ega. Bunda muvozanat miqdor 30 dona narx bo’yicha talab elastiklik koeffitsenti 0,6 ga teng. Narx bo’yicha (talab) yangi nuqtadagi taklif elastiklik koeffitsenti aniqlang. Berilishi: Es = 0,6 Qe = 30
Qs = 5P – 70 = -70 + 5P a o + a 1 P Es = ?
Tekshirish: Qd = b 0 -b 1 P Ed = -b
p Q P
Masalani P = 20 bo’lgandagi xolatni tekshiramiz. . 9 , 0 20 18 20 30 10 6 30 20 6 , 0 1
b r
48 20 9 , 0 30 0 1 0 b P b Q b
Qd 9 , 0 48
70 5 P Qs
20 118 9 , 5 5 , 0 48 70 5
P P P
30 70 20 5 Q
20
30
Q
1. P a a Qs 1 0
2. ) ( 1 G P a Es
a 1 =5
a 2 =-70 Q e = 30 29
20 P
100
5 70 5 30 P P
33 , 3 30 100 30 20 5
Demak masala to’g’ri ishlangan.
Tovar 520 so’m turganda 10000 dona tovar sotilgan. Tovar narxi 550 so’mga etganda 9000 dona. Tovar sotildi. Shunga qarab talab elastilikligini aniqlash.
1- narx - 520 so’m sotildi – 10000 dona narx – 550 so’m sotildi – 9000 dona
% % P Q E k
Q% -miqdorning foizli o’zgarishi P% - narxning foizli o’zgarishi Talab elastiligini toping. Yechilishi: 550 – 520 = 30
10000 – 9000 = 1000 520 – 100%
10000 – 100%
30 - x%
1000 – x% x = 5%
x = 10%
Elastiklik = 2
2 % 5 % 10 P Q E
30
Iste’molchilarning naflili funktsiyasi quyidagicha U=2x*y x apelsin iste’mol xajmi u banan iste’mol xajmi 1 kg apelsin narxi 2 dollar, 1 kg banan narxi 5 dollar. Iste’molchi ushbu maxsulotni iste’mol qilish uchun 1 haftada 20 dollar sarflaydi. Ma’lumki, banan narxi oshgani uchun uning narxi 3 dollarga tushdi, apelsin narxi o’zgarmay qoldi. 1) Banan narxi tushgunga qadar, iste’molchi qancha miqdorda banan va apelsin iste’mol qilgan. 2) Iste’molchi banan narxi tushgunga qadar oshgan nafliligni banan narxi tushgandan keyin ham taminlashi uchun u qancha mablag’ sarflashi kerak bo’ladi va qancha miqdorda banan va apelsiniste’mol qilishi kerak. 3) Daromad samarali va ayirboshlash samarasining miqdoriy qiymati aniqlansin.
U=2x*y → max 2x+5y=20 1) x=20/22=5 y=20/2*5=2 Demak iste’molchi 1 haftada 5kg apelsin 2 kg banan iste’mol qilgan va u U=2*5*2=20 birlik naflilik bor 2) banan narxi 3 dollarga tushdi. Keyin iste’molchi oldingi 20birlik naflilik olish uchun qancha mablag’ sarflashi quyidagicha aniqlaymiz U=2*x*2=20 2*x+3*u=TC TC-oldingi naflilik taminlash uchun zarur bo’lgan mablag’, ushbu masalani quyidagi echimlarini olamiz x=c/4 y=c/6 U=2*c/4*c/6=20 2*c
2 =20*24
c 2 =480/2=240 S ning kvadratini yuqotish uchun 240ni ildizga olamiz. c 2 =√240 c 2 =15,5 A=15,5/2*2=3,9 B=15,5/2*=2,58 Iste’molchi oldingi 20 biolik naflilikni taminlash uchun 15,5 dollar sarflashi kerak bo’ladi hamda 3,9kg yaqin apelsin va 2,58kg ga yaqin banan iste’mol qilish kerak. 3) Banan narxi 3 dollarga tushgandan keyin iste’molchi qancha miqdorda banan va apelsin qilishini aniqlaymiz. U=2x*y
2x+3y=20 x=20/2*2=5 y=20/2*3=3,33 Demak almashtirish samarasi ΔA quyidagicha aniqlanadi 31
ΔV=2,58-2=0,58 ΔA=3,9-5=-1,1 Iste’molchi 1,1 kg apelsindan vos kechib, qo’shimcha 0,58 kg banan iste’mol qiladi. Daromad samorasi: ΔD=3,33-2,58=0,78 Umumiy samara: ΔA+ΔD=0,58+0,75=1,33kg
F shaxs naflilik funktsiyasi (U a )ni maksimallashtirmoqchi. Uning oylik maoshi 100 so’m. U karta o’ynasa, bir xil ehtimollik bilan daromadi 1500 so’mga oshishi yoki 50 so’mga kamayishi mumkin. Uning naflilik grafik funktsiyasi quyidagicha keltirilgan:
a b v
500 1000 1500 a) A shaxs karta o’ynaydimi? b) Tavakkalchilikka munosabati qanday? c) Tavakkalchilikni yo’qotish uchun u qancha so’mdan voz kechishi lozim? Echish:
A shaxs daromadining nafliligini hisoblaymiz. U(500)=4; U(1500)=7 Kutiladigan daromad nafliligi EU(R)= 0.5*4+0.5*7=5.5 ga teng. Naflilik garafigiga ko’ra, 5.5 to’g’ri keladigan daromad 900 so’mga teng. A shaxs kutiladigan daromadi: EU(R)= 0.5*500+0.5*1500=1000 so’m. 1000 so’m naflilik U(1000)=6. Shunday qilib, E[U(1000)]=U(1000) kafolatlangan. Daromad nafliligi U(1000), karta o’ynash natijasida kutiladigan daromad nafliligi E[U(1000)] katta bo’lgani uchun u karta o’yinida qatnashmagani ma’qul. 2) Naflilik grafigining yuqori qavariqligi shuni ko’rsatadiki, tavakkalchilik bilan bog’liq har qanday daromadning nafliligi kafolatlangan, daromad nafliligidan kichik. Shuning uchun ham A shaxs tavakkalchilikka moyil emas. 3) A shaxsning tavakkalchiliksiz daromadi quyidagicha aniqlanadi: R(tavakkalchiliksiz)=maxR-S=1500-S S – tavakkalchiliksiz to’lov A shaxsning 900 so’mdan kam bo’lmagan daromad olsagina 5.5 dan kam bo’lmagan naflik oladi. Demak, yozish mumkinki 1500-S≥ 900, bunda 600≥S. Yutuqni ta’minlash uchun A shaxs 600 so’m to’lash kerak bo’ladi.
32
3-masala Aytaylik, iste’molchini byudjeti 10000 so’m. U bozordan go’sht xarid qilmoqchi. Qo’y go’shtini 1kgsi 25000 so’m, molniki esa 2000 so’m. Agar puli 1500 so’mga ko’paysa yoki aksincha 5000 so’mga kamaysa xaridor o’z pulini go’sht olish uchun qanday sarflashi mumkin. Uni mumkin bo’lgan variantlarini ko’rsating. Grafikda tasvirlang. Yechish: Iste’molchini daromadi 10000 so’m bo’lganda 10000/2500=4 10000/2000=5 Mol go’shti Qo’y go’shti 4 0
1,25 2 2,5 1 3,75
0 5
Iste’molchini daromadi 15000 so’m bo’lganda 15000/2500=6 15000/2000=7,5
Қўй
гўшти
4
3,75 Мол гўшти
Qo’y go’shti
6
7,5 Mol go’shti
33
Firma bir yil 1,5 mln. so’m, ikkinchi yil esa 2 mln.so’m foyda qildi. Narxlar 2- yilda 1- yilga nisbatan 1,25 marta oshgan bo’lsa, firmaning 2 – yilda 1-yilga nisbatan real foyda qanchaga o’zgargan. 1-yil – 1,5 mln 2-yil – 2 mln. foyda Narx – 1,25 marta ko’paygan
2 P 2 – real foyda Pn – nominal foyda - narxlar darajasi 100000 1500000
1600000 1600000
25 . 1 2000000 Pr Demak 2 yilda nisbatan real foyda 100000 oshgan.
34
“Avtoservis” korxonasi o’z xizmat ko’rsatish doirasini zamonaviylashtirdi. Bunda birlik mahsulotga xarajatni 2 dollarga ko’paytirdi va mijozlarga xizmat ko’rsatish miqdorini 1-oyda 200 dan 3 000 gacha oshirib, narx 3 dollargacha pasayishiga olib keldi. Daromad qanday o’zgardi?
TR=Q*P;
TR 0 =P 0 *2 000
TR 1 =(P 0 -3)*3 000 2 000* P 0 =3 000* P 0 -9 000
1 000*P 0 =9 000; P 0 =9
TR 0 =9*2 000=18 000 TR 1 =( P 0 -3+2)*3 000=24 000 24 000-18 000=6 000
II-usul TR 0 =2 000*P; TR 0 =18 000
TR 1 =3 000*P-9 000; TR 1 =18 000
P=9 TC 0 =ATC 0 *Q; TC 0 =2 000*ATC; TC 1 =3 000*(ATC+2) TC 0 =2 000*(-6)=-12 000 TC 1 =3 000*(-6+2)=-12 000 2 000ATC=3 000ATC+6 000 1 000ATC=-6 000 ATC=-6 P
=18 000-(-12 000)=30 000 P 2I =18 000-(-12 000)=30 000 Demak, daromad foyda 6 000 dollarga oshgan miqdor 2 000dan 3 000gacha oshganligidan kelib chiqib, foyda kamaygan deyish mumkin.
Nol darajali iqtisodiy o’sishga ega bo’lgan firma mahsulot ishlab chiqarishi 1- yilda 250 dan 200 birlikkacha kamaydi va narx 10 so’mga oshdi. Daromadlarning mumkin bo’lgan o’zgarishini toping. Yechish: TR=Q*P;
TR 0 =P 0 *250
TR 1 =(P+10)*200 250P=200P+2 000 50P=2 000 P=40 TR
=250*40=10 000 TR 1 =200*(40+10)=200*50=10 000 Demak, daromadlar o’zgarmagan, lekin foyda oshgan.
Televizor ishlab chiqarish texnologiyasining o’zgarishi natijasida ishlab chiqarish firmaning o’rtacha o’zgaruvchan xarajatlari 1% ga kamaydi. Agar bunda
35
o’zgaruvchan xarajatlar miqdori saqlanib qolsa, texnologiya o’zgarishining oldingi va keyingi ishlab chiqarilgan mahsulotlar nisbati topilsin. Yechish: Q 0 =VC 0 /AVC 0 Q 0 /Q 1 - ? Q 1 =VC 1 /AVC
0 (1-1%/100%) Q 0
1 =VC/AVC÷ VC/AVC(1-1%/100%)=VC/AVC* AVC(1-
1%/100%)/VC=1-1%/100%=(100-1)/100 4-masala Ishlab chiqarish funktsiyasi quyidagicha berilgan bo’lsin: Q(α,K)=2*α 0.7 . Ishlab chiqarish funktsiya musbat, manfiy yoki o’zgarmas masshtab samarasiga ega ekanligi aniqlansin. Ishlab chiqarish masshtabini λ(λ>1) barobar oshganda quyidagicha yoziladi: Q(λα,λK)=2*(λα) 0.7 *(λK)
0.8 =2*λ
0.7 *α 0.7 *λ 0.8
*K 0.8
=2* λ 1.5
*α 0.7
* K 0.8
Demak, ishlab chiqarish funktsiyasi musbat samaraga ega. (K=1.5 >1) mehnat omillarining sarfi sur’ati λ bo’lganda ishlab chiqarish hajmi o’sish sur’ati λ 1.5 ga
teng. 5-masala Fermer xo’jaligida bug’doy etishtirish funktsiyasi quyidagi ko’rinishga ega: Q=400*x-2x 2 Q–bug’doy ishlab chiqarish hajmi X–er maydoni P–20 so’m X=30% R=10%
1) Er rentasi? 2) 1ga er narxi? Yechish: Q=400*x-2x 2 Bu funktsiyadan chekli maxsulotni topib olamiz. ∆Q/∆X=MR X =400-4X Erning puldagi chekli maxsuloti MR*P=400*20-4*20*X=8000-80X Er maydoni 30ga bo’lgani uchun MR*P=8000-80X=8000-80*30=5600 Demak, fermer har 1ga uchun 5600 so’m renta to’laydi. Fermerning umumiy daromadi: TR=(400*X-2X 2 )*20=(400*30-2*30 2 )*20=204000 Er narxi ijara to’lovlarining % stavkasiga bo’lganga teng. Ya’ni 5600/0,1=56000 so’m 1ga er uchun. 36
Firma ishlab chiqarishni zamonaviylashtiridi, bunda mahsulot birligiga xarajatlar 10 dollorga kamaydi. Mahsulot ishlab chiqarish 1000 dan 1500 birlikkacha, bir oyda 12 dollargacha pasayishga keltirdi. Natijada daromad qanday bo’ladi. Echilishi: ) 12 ( 1500
1000 0 1 0 P TR P TR
Taqqoslash uchun muvozanat holatga keltiramiz. 36 36 500 18000 1000
1500 1500
12 1500
12 1500
1000 0 0 0 0 0 P P P P P P
36000 1500 24 ) 12 36 ( 1500 36000
36 1000
1 0
TR
30 15000 500
10 1500
1500 1000
) 10 ( 1500 1000
0 0 0 0 0 1 0 0 AC AC AC AC AC TC AC TC AC Q TC
30000 20 1500
) 10 30 ( 1500
30000 30 1000 1 0
TC
Foyda: 6000 30000
36000 6000
30000 36000
TC TR 1 1 1 0 TC TR П П
Daromad o’zgarmagan.
37
8. Bozor va tavakkalchilik
Sizning ishga joylashishshingiz uchun 2 yo’l mavjud: 1) Xususiy korxonaga ishga kirib, korxona muvaffaqiyatga erishsa, 6mln.so’m, muvaffaqiyatga erishmasa 3mln. so’m oylik olasiz 2) Davlat korxonosida ishlasangiz, 451ming so’m, korxona to’liq ishlamaganda 351ming so’m oylik olasiz Xususiy korxonaning muvaffaqiyatli va muvaffaqiyatsiz ishlash imkoniyati bir xil bo’lib 0,5ga, davlat korxonasiniki esa 0,99, va 0, 01ga teng. Ish joylarida variantlardagi daromadi:
2-natija Ish joyi ehtimoli daromad
ehtimoli daromad
1chi 0,5
6000 0,5
3000
Shuni aytish kerakki, ikkala ish joyidan olinishi kutiladigan daromad: 1) 0,5*6000+0,5*3000=3000+1500=4500 2) 0,99*4510+0,01*3510=4464,9+35,1=4500 Lekin ikkala ish joyi uchun ham mumkin bo’lgan natijalar o’zgaruvchanligi har xil o’zgaruvchanlik asosida tavakkalchilikni aniqlash mumkin. bunday meyorga ko’ra, haqiqiy natija bilan kutiladigan natija o’rtasidagi farq (musbat yoki manfiy) qancha katta bo’lsa, chetlanish shuncha katta tavakkalchilik bilan bog’liq ekanligidan dalolat beradi. Ya’ni: Haqiqiy natijaning kutiladigan natijalar chetlanishi (kutiladigan natija 4500 so’m)
1-natija chetlanish 2-natija Chetlanish Birinchi 6000
+1500 3000
-15000 Ikkinchi 4510 +10
3510 -990
Endi har bir ish joyi uchun o’rtacha chetlanishni hisoblaymiz. 1) 0,5*1500+0,5*1500=750+750=1500 so’m 2) 0,99*10+0,01*990=9,9+9,9=19,8 so’m Demak, 1- ish joyida 2- siga qaraganda tavakkalchilik yuqori, chunki 1500 so’m>19,8 so’m. Amaliyotda o’zgaruvchanlikni, ya’ni chetlanishni o’lchash uchun yana bir mezon dispertsiyadan foydalaniladi. U haqiqiy natijadan kutiladigan natija ayirmasining o’rtacha o’lcham miqdori kvadratiga teng. Ya’ni:
38
n σ 2 =Σπ i (x i -E(x)) 2 ; σ 2 –dispertsiya i=1 x i
(o’rtacha kvadrat chetlanish ham deyiladi) bu dispertsiyadan olinadigan kvadrat ildizga teng. σ=√ σ 2
1) σ 2 =0,5*(6000-4500) 2 +0,5*(3000-4500) 2 =2250000 Standart chetlanish: σ1=√22250000=1500 so’m 2)
σ 2 =0,99*(4510-4500) 2 +0.01*(3510-4500) 2 =0,99*100+0,01*980100=99+ +9801=9900 Standart chetlanish: σ2=√9900=99,5 so’m Ko’rinib turibdiki, ikkala holatda ham 2- ish joyi kamroq tavakkalchilikka (yo’qotishga) ega.
Ikki qator reklama tuman gazetasida 20 000 (gazeta tiraji – 2000), viloyat gazetasida 40 000 (uning tiraji 120 000). Viloyat televideniyasi 2 qator so’z 2 sekund vaqt oladi va bu esa 120 000 so’m turadi. Lekin televizorni 1 mln kishi ko’radi. Bir kishiga reklamani etkazishning eng arzon usulini hisoblab chiqing.
Download 0.97 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|