Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Inkling 
Systemso’zilmiy-
tijoriyishlariniyanadarivojlantirishuchunturlivenchurfondlardan, 
shujumladan, 
Sequoia Capitaldan 17 milliondollarmablag’ jalbqilaolgan. 
Video o’yinlar orqali ta’lim olish usuli 
Uzoq davrlar mobaynida ta’lim jarayoniga video o’yinlarni jalb qilish 
masalasiga unchalik katta e’tibor berilmagan edi. Ko’pchilik pedagoglar video 
o’yinlarni bekorchi vaqt o’tkazish deb hisoblaganlar, boshqalari esa uni yosh 
avlodning “ma’naviy buzilish” yoki ularni to’g’ri yo’ldan ozdirish vositasi sifatida 
tushunadilar. Xozirgi davrda esa bunday ehtirosli yondoshuvlarni uzoqni ko’ra 
bilmaslik bo’lganligini qayd etish mumkin. Turli darajadagi va sohalardagi 
ta’limga oid mutaxassis-ekspertlarning holisona fikrlariga ko’ra, video o’yinlari, 
boshqa turdagi media vositalarga qaraganda real dunyodagi bilimlarni va 
tajrivalarni virtual dunyoga kirgan holda yaxshiroq o’zlashtirish imkonini yaratar 
ekanlar. Avstraliyadagi Foresign Institute ning ilmiy izlanishlariga ko’ra, video 
o’yinlarining Civilisation III deb nomlangan strategiyasi modeli tarixiy 
jarayonlarning rivojlanish mantiqi haqida juda yaxshi taa’surot hosil qiladi va 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
buning natijasida nega ba’zi bir tsivilizatsiyalar yer yuzidan izsiz yo’qolib ketishi 
va ba’zilarining esa tez sur’atlar bilan rivojlanib ketishi sabablarini tushuntirib 
beradi. Shunday qilib, agarda o’quvchi oddiy tarix kitoblaridan o’tmishning muhim 
voqea-hodisalari haqida qandaydir ma’lumotlar olsa, katta miqyosdagi va yaxshi 
o’ylab tashkil qilingan o’yin simulyatorlari undan ko’ra ko’proq va muhimroq 
ma’lumotlarni bilish hamda o’zlashtirish imkoniyatini yaratadi. Ya’ni, insoniyat 
jamiyatining rivojlanishi aniq qonuniyatlarga bo’ysunishini va xuddi shu tufayli 
qandaydir yo’nalishlarda rivojlanishini anglashga imkon beradi. Masalan, Serious 
Games deb nomlangan jiddiy komp’yuter o’yinlari tarafdorlari bunday 
o’yinlarning tashqi ko’rinishiga kamroq ahamiyat berib, uning o’yin mexanikasiga 
asos solingan abstract printsiplarga ko’proq e’tibor berish kerakligini uqtiradilar. 
Nimalargadir o’rgatuvchi va nimalardir bo’yicha malaka oshirishga imkon 
beruvchi komp’yuter o’yinlarining ko’zga yaqqol tashlanib turgan afzalliklariga 
qaramasdan, zamonaviy ta’lim tizimida video o’yinlar vositasida o’qitish usulidan 
juda kam miqyosda foydalaniladi. Buning sababi, nafaqat jamiyatning komp’yuter 
o’yinlariga nisbatan salbiy munosabati, ko’pchilik katta mavqega ega va keksa 
yoshdagi pedagog-olimlarning kom’yuter o’yinlari kontseptsiyasini juda yuzaki 
tushunishi (yoki komp’yuter savodxonligi past darajada ekanligi tufayli umuman 
tushunmasligi), balki murakkab, mantiqli, chiroyli, qiziqarli va aynan kerakli 
bo’lgan komp’yuter o’yinlarini yaratish uchun juda katta mablag’lar kerakli 
bo’laganligidir. Bu to’siqni muvaffaqiyatli yengib o’tish uchun ishonch, bilim, 
intilish, moliyaviy va tashkiliy baza hamda siyosiy chora-tadbirlar kerak boladi. 
Misol sifatida, zamonaviy komp’yuter o’yinlarining asosiy nazariyotchilaridan biri 
bo’lgan Yan Bogost tomonidan ishlab chiqilgan tijoriy yo’nalishdagi Persuasive 
Gamesvideo o’yinini keltirishimiz mumkin. Bunday komp’yuter o’yinlari biznes, 
ommaviy axborot vositalari va nodavlat tashkilotlari buyurtmalari bo’yicha
yaratilgan. Yan Bogost ning o’zi mahsus o’yinlar va hayotga mos bolgan o’yin 
qoidalari yordamida real dunyoning qonun-qoidalari, muammolarini o’rganish 
mumkinligiga va ularning mumkin bo’lgan yechimlari tushuntirila olinishiga 
astoydil ishonadi. U bunga misol sifatida aeroportlarda bagajlarni ko’rib chiqish 

---