Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

<ҒЎЗА>so’zi tanlangan bo’lsa, shifrlash matritsasi Т 
ш
quyidagi beshta qatordan 
iborat bo’ladi: 
АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_ 
FҲ_АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚ 
ЎҚFҲ_АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯ 
ЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБВГДЕЁЖ 
АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_ 
 
Viginer jadvali yordamida shifrlash algoritmi quyidagi qadamlar ketma 
ketligidan iborat: 
1-qadam: UzunligiМsimvolliКkalitni tanlash. 
2-qadam:TanlanganКkalit uchun[ (M+1), R ]o’lchamli shifrlash matritsasi 
Т
ш
= (b
ij
)ni qurish. 
3-qadam:Dastlabki 
matnning 
har 
bir 
simvolis
0R
tagiga 
kalit 
simvoli
k
m
joylashtiriladi. Kalit keraklicha miqdorda takrorlanadi. 
4-qadam: Dastlabki matn simvollari shifrlash matritsasiТ
ш
dan quyidagi qoida 
bo’yicha tanlangan simvollar bilan quyidagicha tartibda ketma ket almashtiriladi: 
1. Кkalitning almashtiriluvchis
0R
simvoliga mos
k
m
simvoli aniqlanadi. 
2. Shifrlash matritsasiТ
ш
dagi
k
m
= b
ij
shart bajariluvchiiqator topiladi. 
3
. s
0R
 = b
ij
shart bajariluvchijustun aniqlanadi. 
4. 
s
0R
simvolib
ij
simvoli bilan almashtiriladi. 
5-qadam: Shifrlangan ketma-ketlik ma’lum uzunlikdagi (masalan, 4 simvolli) 
bloklarga ajratiladi. 
 
Matnni rasshifrovka qilish esa quyidagicha ketma ketlikda amalga 
oshiriladi: 
1-qadam: Shifrlash algoritmining uchinchi qadamidagidek, shifroformat tagiga 
kalit simvollari ketma ketligi yoziladi.

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva