Тошкент молия институти Сиртқи факултет 2 курс Суғурта иши

Ломбард, гаровхона — гаровга қўйилган муайян буюмлар эвазига маълум муддатга пул (маблағ) бериб турадиган муассаса. Буюмнинг қиймати томонларнинг келишувига кўра баҳоланади, гаровга қўйилган буюм эгасига номи ёзилган ломбард тилхати берилади. Олинган пул ўз вақтида қайтарилмаса, қўйилган буюм ломбард мулкига айланади ва ломбард қўйилган буюмларни сотишга ҳақли бо'лади. Шунингдек, ломбард қимматбаҳо уй-рўзғор буюмларини сақлаб бериш учун ҳам қабул қилади.
Ломбардга буюмлар фақат маблағ олиш учун эмас, баъзан мазкур буюмнинг ишончли сақланишини таъминлаш учун ҳам қўйилади. Буюмларни гаровга қўйиб кредит бериш биринчи марта ХВ асрда Италиянинг Ломбардия вилоятидан чиққан судхўрлар томонидан жорий этилган ("ломбард" сўзи ҳам шундан келиб чиққан).
Ўзбекистонда ҳам ломбардлар фаолият кўрсатади. Масалан, Тошкент шаҳида ломбардлар бирлашмаси (бирлашма таркибида 3 ломбард мавжуд, 1966-йилда ташкил этилган) ишлайди.
Гаровга қўйилган мулк қиймати мутахассис томонидан баҳоланади. Қимматбаҳо қоғозлар қиймати эса биржа курси бўйича аниқланади. бериладиган кредит суммаси гаровга қўйилган мулк қийматининг белгиланган қисмини ташкил этади.
Масалан, қимматбаҳо металлар ва тошлар бўйича – 90 % гача, бошқа мулклар бўйича – 75 % гача, қийматли қоғозлар бўйича – 50 % дан 80 % гача. Ломбард кредити 3-4 ойгача берилади. Агар кредит олувчи белгиланган муддатда кредитни қайтарса, гаровга қўйилган мулк унга қайтариб берилади. Агар кредит қайтарилмаса, мазкур мулк ломбард мулкига айланади.
Ҳозирда хорижий мамлакатларда ломбард кредитидан кенг фойдаланилади. Ломбард муассасалари деярли барча шаҳарларда фаолият кўрсатади. Ўзбекистонда хозирда 58 та ломдардлар булиб улар асосан Тошкент шаҳри ва барча вилоят марказлари ҳамда йирик шаҳарларида фаолият кўрсатган. Жумладан Самарканд шахрида “Хазина холд” ва “Малахит” ломбард ташкилотларини мисол келтириш мумкин
Ўзбекистон ҳозирда 58 та ломбардлар, 35 та кредит ташкилотлар ва 119 та кредит уюшмалари фаолият кўрсатмоқда.
Ломбард кредити асосан қарз олувчининг тез ва осон сотиладиган, қўзғалувчан мулкларини – заргарлик буюмлари, қийматли қоғозлар, қимматбаҳо, ноёб, қадимий ва бошқа ашёларни гаровга олиш йўли билан берилади.
Тижораг банклари ихтиёридаш кимматбахо доюзларни гаровга олиш нули бнчан кредиглар бериш. Вундай кредитлар ломбард кредшлар дейилади. Уларнинг фоиз стявкадари ломбардам (юз счавкалар деб юригилади. Жахон амалиётида ломбард буйича фоиз сгавкаси доимо хисоб ставкасилан 1- 2 % юдори булади;
Узбекистан Реснубликисида марказий банк урнатган коидаларгя acocan, куиидаги акгивларни гаровга олган холда 3 ойгача булган муддатда кредитлар бериши мумкин:
— олтин, чет эл валютаси, халкаро захиралар тоифасига кирувчи валюта бойликлари ва бошка бойликлар;
— давлатнинг кдрз мажбуриятлари ва давлат томонидан кафолатлашан бошка карз воситалари.
Банк кредит операциялари турларидан бири ломбард кредити ҳисобланади. Ломбард кредити шуни англатадики, қарз олувчи олинадиган кредитни қимматли қоғозлар ёки моддий бойликлар билан таъминлаши лозим. Бунда жаҳон амалиёти қабул қилинганидек, ломбард кредити миқдори гаровга қўйилган мулк номинал қийматининг 75-80%дан ортиғини ташкил қилмаслиги лозим. Агар кредит қимматли қоғозлар билан таъминланган бўлса, унинг миқдори ушбу қимматли қоғозлар жорий курс қийматининг 75- 80%идан келиб чиққан ҳолда ҳисобланади.
Одатда ломбард кредити уч ой муддатга берилади. Бунда қарзни тўлашнинг турли вариантлари бўлиши мумкин: қарз олувчи бутун қарзни вақтида тўлаши мумкин; қарзни тўлаш муддати кейинги уч ойга чўздирилиши мумкин; қарзнинг бир қисмини тўлаши, қолган қсмини эса кейинги даврда тўлаши мумкин. Ҳисоб-китобларда бир ойдаги кунлар аниқ сони ҳисобга олинади ва бир йилда 360 кун бор деб ҳисобланади. Агар қарз олувчи кредитни ўз вақтида тўламаса, у қоидага кўра, кредитор билан тўлов кечиктирилган бутун муддат учун оширилган (жарима) фоиз ставкасида ҳисоб-китоб қилиши лозим бўлади.
Марказий банкда депозитга Угказилган ва унинг децозитарийси учун макбул булган, харид килиниши ва сотилишига рухсат берилган ва марказий банк улар билан ушбу конун доирасида бошка хил операциялар утказиши мумкин булган активлар, Туланишига банклар кафолат берган тижорат векселлари асосида кредитлар бериши мумкин.
Банк, банкларнинг пайдо бўлиши, мақсади ва вазифалари. Дастлабки банкларнинг пайдо бўлиши ва уларнинг операциялари. Италияда банкларнинг валюта алмаштириш операцияларини амалга ошириш зарурияти туфайли юзага келиши. Қадимги Грецияда банк иши. Қадимги Римда банк иши. Ўрта ер денгизи ҳавзасидаги Европа мамлакатларида ХИВХВ асрларда банк иши. ХВИИ-ХВИИИ асрларда Европада банк иши. АҚШ банк тизимининг шаклланиши ва ривожланиши. Эмиссион банкларнинг пайдо бўлиши ва ривожланиши. АҚШ федерал захира тизимининг ташкил этилиши. Швеция Рикц банкининг ташкил этилиши. Англия Марказий банкининг юзага келиши. Япония Марказий банкининг ташкил этилиши. Европа Марказий банкининг юзага келиши.Тижорат банкларининг пайдо бўлиши ва ривожланиши. Банкларнинг функциялари. Банкларнинг операциялари. Банк тизими ва унинг турлари. Кредит тизими ва унинг таркиби. Европа давлатлари, АҚШ, Япония ва бошқа давлатлар банк тизими ва уларнинг ўзига хос хусусиятлари.
Банкларнинг турлари. Молиявий инновациялар ва банк индустриясини ривожланиши. Замонавий банк тизимлари.
Нобанк молия-кредит муассасаларининг зарурлиги. Нобанк молиякредит муассасаларининг актив ва пассив операциялари. Кредит уюшмалари. Ломбардлар, ссуда-жамғарма ассосиациялари. Ўзаро жамғарма банклари. Микромолиявий ташкилотлар, суғурта компаниялари, пенсия фондлари, молия компаниялари. Ўзаро фондлар. Хорижий давлатларда нобанк молия-кредит ташкилотлари фаолиятининг хусусиятлари. Ўзбекистон Республикасида нобанк кредит ташкилотлари улар фаолиятининг ҳуқуқий-иқтисодий асослари