Тошкент тиббиет академияси 1-сонли факултет ва госпитал жарроҳлик кафедраси
Холангиолитиаз ва механик сариқлик
Download 1.05 Mb. Pdf ko'rish
|
Ўткир холецистит ва унинг асоратлари 2
Холангиолитиаз ва механик сариқлик. Кўпинча тошлар умумий ўт йўлида
(холедохолитиаз), камроқ умумий жигар йўлида (гепатиколитиаз) ва кам холларда жигар ичи йўлларида жойлашади. Холедохолитиаз касалларнинг 5–18% да учрайди. Кекса одамларда холедохолитиазнинг частотаси 20-30% гача етади. Кўпинча холестерин ва холестерин-кальцийли тошлар ҳосил бўлиб, улар ўт пуфагидан кенгайган пуфак йўли орқали ўт пуфагига ўтади. Уларнинг ўн икки бармоқли ичакка кейинги кўчиши ҳам истисно қилинмайди. Умумий ўт йўлида тош мавжудлиги сафро гипертензияси, холангит, механик сариқликнинг ривожланишига олиб келиши мумкин. Касалликни жарроҳлик йўлисиз даволаш қийин, баъзида тўғридан-тўғри жигар ичи ўт йўлларида тошнинг бирламчи шаклланиши кузатилиши мумкин, тошлар бу холда кўпинча пигментли бўлади. Баъзида асимтоматик холедохолитиаз хам болиши мумкин. Касалликнинг симптоматик босқичида клиник кўринишларга келиб чиқишига холедохокиал колика, сафро гипертензияси, холангит ва механик сариқлик сабаб бўлади. Холедохолитиазда оғриқ эпигастрал соха ёки ўнг қовурға ости сохасида локализацияланади. Одатда оғриқ жуда кучли бўлиб динамикада ошиб боради, ва кўпинча енгиллик келтирмайдиган рефлектор қусиш билан бирга бўлиши мумкин. Оғриқ курак ва бел сохасига тарқалиши мумкин. Ўн икки бармоқли ичакда жойлашган Фатер сўрғичи сохасида тош жойлашса хам ошкозон ости бези суюклиги хам ўт суюқлиги чиқишига тўсқинлик бўлиб, оғриқ бел сохасидан ўраб олувчи характерда бўлиши мумкин. Агар кун охирида умумий ўт йўлидаги тош билан тўсиқ бартараф этилмаса, склерада сариқ ранги пайдо бўлади, сийдик қораяди, нажас ранги оқариб кетади, яъни механик сариқлик аломатлари ривожланади. Холедохолитиаздан ташқари, механик сариқлик ўт йўллари стриктураларида, КДС стенозида, яллиғланиш жараёни туфайли ўт йўлларининг механик эзилиши, каналларнинг шикастланиши натижасида хам келиб чиқиши мумкин, терининг сарғайиши билан намоён бўлади. Холелитиаз фонида пайдо бўладиган механик сариқлик билан кўпинча терининг қичиши намоён бўлади, бу касалликнинг кенг қамровли клиникаси кўринишини ортда қолдириши мумкин. Дифференциал ташхис гемолитик (супраҳепатик) ва жигар (паренхимали) сариқлик билан олиб борилади. Агар сафро йўлларида тош фонида, сафро чиқиши бузилишининг "клапанли" механизми юзага келса, касалликнинг сурати ўзгарувчан бўлади. Қоринни палпация қилиш билан кечадиган типик клиник кўринишда эпигастрал минтақада ва ўнг қовурға ости сохасида енгил оғриқ қайд этилади. Жигар одатда катталашади. Асимптоматик холедохолитиазда лаборатория текширувидаги ўзгаришлар қўшилмаслиги мумкин. Қонда яллиғланиш ривожланиши билан, лейкоцитлар, ЭЧТ даражаси ошади. Қонни биокимёвий таҳлилида тўғридан-тўғри билирубин, ишқорий фосфатаза контсентрацияси ошади. Нажасдаги стеркобилин йўқ бўлиши мумкин. Лаборатория симптомлари қон амилазасининг кўпайиши ҳисобланади, чунки бу ошқозон ости бези зарарланишини кўрсатади. Узоқ муддатли обструктив сариқлик билан трансаминазалар кўпайиб, баъзида жигар-буйрак этишмовчилигига, оғир коагулопатия ривожланишига олиб келади. Ультратовуш - бу ўт йўлларини текширишнинг энг мақбул усули, аслида скрининг усули. Умумий сафро йўлларининг кенгайишини аниқлашда унинг сезгирлиги 90% гача. Аммо, ультратовуш диагностикаси мутахассиси ҳар доим ҳам умумий ўт йўлининг терминал қисмини текширишга қодир эмас, лекин бу тўғри ташхис қўйиш учун жуда муҳимдир. Эндосонография – 5 мм гача бўлган ва Фатер сўрғичи сохасидаги тошларни аниқлашнинг энг аниқ усули. Текширув махсус эндосонографик сенсори томонидан 19 ошқозон ва ўн икки бармоқли ичакнинг эндоскопияси орқали амалга оширилади. Ушбу текширув билан тўғри ташхис қўйиш самарадорлиги 85-100% гача кўтарилади. МРТ-холангиография, ушбу тадқиқот усулининг аниқлиги 97% гача. МРТ холангиографиясини ўтказишда ўт пуфаги ва пуфак йўллари, сегментар, бўлак каналлари, умумий жигар йўллари, холедох ва ошқозон ости бези каналининг тасвири аниқ олинади. Ўт каналчаларида тошларни аниқ визуал равишда кўриш, уларнинг торайиши ёки кенгайиши аниқлашда мухим ахамиятга эга. МРТ - холангиографиясининг катта афзалликлари унинг инвазив эмаслиги ва контрастли воситалардан фойдаланиш зарурати йўқлигидир. ЭРПХГ - тажрибали шифокор-эндоскопистнинг қўлида холедохолитиаз касаллигини ташхислашнинг стандарт усули 90 - 95% ҳолларда самарали ҳисобланади. Аммо бу усул жиддий асоратларнинг ривожланиши билан боғлиқ: гиперамилаземия, холангит, панкреатит, ўн икки бармоқли ичакнинг ретроперитонеал тешилиши ва қон кетиши. Шунинг учун уни ишлатиш оқилона бўлиши керак. Тери ва жигар орқали холангиографияси обструктив сариқлик билан оғриган беморларда ретроград панкреатохолангиография қилишнинг иложи бўлмаганда қўлланилади. Шу билан бирга, ультратовуш ёки рентген аппарати назорати остида жигарнинг ўнг ёки чап бўлаги кенгайган канали тери орқали тешиб дренажданади. Сафро эвакуация қилинганидан сўнг, сафро йўлларининг каналларига контраст модда киритилади ва бир қатор тасвирлар бажарилади. Бу сафро йўлларининг аниқ тасвирини олишга, обструктив сариқликнинг сабабини ва ичак тутилишини аниқлашга имкон беради. КТ – умумий ўт йўли кенгайишини ва кальций тошларини аниқлашда юқори сезувчанликка эга бўлиб, холедохолитиазни ташхислашда бу танлов усули эмас; Бу эпигастрал оғриққа сабаб ва бошқа генезли литиёз сабабларни ташхислашда муҳимдир. Видеодуоденоскопия - бу латерал оптика ёрдамида махсус эндоскоп ёрдамида баажриладиган эндоскопик текширув. Бу текширув ўн икки бармоқли ичак Фатер сўрғичи сохасидаги жараёнларни аниқлашда катта ахамиятга эга (яллиғланиш, ўт йўлларининг торайиши, шиши ёки тиқилган тош). Даволаш: холедохолитиаз ва обструктив сариқликни даволаш фақат жарроҳлик йўли билан амалга оширилади. Кўпинча холедохолитиаз билан сафро йўлларининг тошлари эндоскопик усулда олиб ташланади. Касалхонада бемор тошнинг мавжудлигини, унинг жойлашишини ва бошқа параметрларини аниқлаш учун ЭРПХГни ўтказилади. Агар холедохолитиаз касаллиги ташхиси тасдиқланса, ушбу тадқиқот диагностикадан амалиётга ўтади. Фатер сўрғичини торайган зонасини кесиш (папиллотомия), тошларни майдалаш (литотрипсия) ёки уларни олиб ташлаш (экстрактсия) мумкин. Жарроҳнинг тактикаси тошнинг ўлчамига боғлиқ. 2 см дан катта тошлар одатда майдаланади, кўпинча 1 см дан камроғи 2 кун ичида ўз-ўзидан тушиб кетади. Аммо амалиёт шуни кўрсатадики, аксарият ҳолларда тошларни мустақил равишда олиб ташлаш ёки олиб ташлашни таъминлаш учун эндоскопик кенг папиллосфинктеротомияга мурожаат қилиш керак. Агар папилласфинтеротомиядан кейин хам тошларни тушиши кузатилмаса унда тошлар Дормиа саватчаси ёка Фогарти катетри ёрдамида литотрипсия ва литоэкстракция амалиёти бажарилади. Агар эндоскопик усул билан тошларни олиб ташлашнинг иложи бўлмаса,хамда катта ўлчамли тошларда лапароскопик ёки очиқ холедохолитотомия кўрсатилади. Умумий тош йўлида тош мавжуд бўлса, холедохотомия билан холедохолитотомия, жарроҳлик холедохоскопияси, агар керак бўлса, жарроҳлик холангиографияси, умумий ўт йўлини дренажлаш ёки билиодигестив анастомоз амалга оширилади. Холедохолитиазни даволашнинг барча ҳолатларида ўт пуфаги бир вақтнинг ўзида олиб ташланади (агар у илгари олиб ташланмаган бўлса). Келажакда жарроҳлик даволанишдан сўнг, операциядан кейинги текширувдан ўтиш, режим, овқатланиш ва дори-дармонлар бўйича тавсияларга риоя қилиш керак. |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling