Toshkent To’qimachilik va Yengil Sanoat Instituti qoshidagi akademik litsey

Ayiruv bog’ovchilari qo’shma gap qismlarini ham,

• Ayiruv bog’ovchilari qo’shma gap qismlarini ham,
• gapning uyushiq bo’laklarini ham bog’laydi.

• Qiyoslang

• Goh ashula
• eshitiladi, goh
• zalni to’ldirib
• qarsak
• yangraydi.

• Onam goh
• menga, goh
• singlimga jahl
• bilan
• qaraydi.

Inkor munosabatli bog’langan qo’shma

• Inkor munosabatli bog’langan qo’shma
• gaplarning qismlari o’zaro na inkor
• yuklamasi orqali bog’lanadi va orasiga
• vergul qo’yiladi.
• Masalan:
• Na o’zi yeydi, na birovga beradi.

Bo’lsa, esa so’zlari bog’langan qo’shma gap qismlarini bog’lab, ular o’rtasida qiyoslash va zidlash munosabati mavjudligini ifodalaydi.

• Bo’lsa, esa so’zlari qiyoslanuvchi bo’lakdan so’ng keladi:

• Tovus o’zining
• chiroyli patlarini
• ehtiyot qiladi, vijdonli
• odam esa o’zining
• sharaf-u shonini
• saqlaydi.

• Qiyoslash

• Yaxshilik obro’
• keltiradi, yomonlik
• bo’lsa zulmatga
• olib boradi.

• Zidlash

Zidlash munosabati ifodalanganda qismlarda zid ma’noli so’zlar qo’llanadi yoki qismlar bo’lishli va bo’lishsiz shakllarda zidlanadi:

• To’g’ri til tosh yoradi, egri til esa bosh yoradi.

ERGASH GAPLI QO’SHMA

• ERGASH GAPLI QO’SHMA
• GAP deb:
• birdan ortiq sodda gapning mazmun jihatdan tobe-hokim munosabati asosida, ya’ni birining boshqasiga ergashishidan tuzilgan qo’shma gapga aytiladi

• Ergash gan qo”shma
• gapda

• Bosh gap

• Ergash gap

• Bosh gap-boshqa gapni o’ziga
• tobe qilib kelgan gap
• Ergash gap-bosh gapga ergashib,
• uni izohlab kelgan gap

Misol: Ta’til boshlansa, biz shaxmat musobaqasini boshlaymiz. Ergash gap: Ta’til boshlansa Bosh gap: biz shaxmat muso- baqasini boshlaymiz

Ergash gap: bosh gapni butunicha yoki uning biror bo’lagini izohlab keladi.

• Ergash gap bosh gapga chunki, shuning uchun,
• -ki, agar, garchi, mabodo, go’yo(ki) kabi ergashtiruvchi
• bog’lovchi ,fe’lning ravishdosh,sifatdosh, harakat
• nomi shakli, Shuningdek, yuklama, ko’makchi,
• turli vazifadagi ko’rsatish Olmoshi,kim-u,
• qanday-shunday,qancha- shuncha , qaysi-o’sha,
• qayerda-u yerda kabi bir-biriga ishora
• ma’nosini bildiradigan so/roq olmoshi va ko’rsatish
• olmoshidan iborat nisbiy so’z, sababli, tufayli, deb
• so’zi orqali bog’lanadi.

• E’tiboringiz uchun
• TASHAKKUR