Toshkent viloyati Quyichirchiq tumanida yashovchi 1985 yilda tug‘ilgan

 
2. Davlat krediti turlari va uning o‘ziga xos xususiyatlari. 
Byudjet defitsitini moliyalashtirish uchun davlat boshqaruv organlari qarz 
mablag’larini, qarzlarni jalb qilishga majburdir.
Qarz mablag’larini, qarzlarni jalb qilish, odatda, qarz shartnomasi asosida amalga 
oshiriladi. Unga ko’ra, bir tomon (qarz beruvchi) ikkinchi tomonning (qarz 
oluvchining) mulkiga ma’lum belgilarga ega bo’lgan pul mablag’lari yoki boshqa 
buyumlarni beradi, qarz oluvchi esa shu summadagi pul mablag’lari (qarz summasi) 
yoki teng miqdor va sifatdagi buyumlarni qarz beruvchiga qaytarish majburiyatini 
oladi. 1- shaxslar hi-soblanadi. Davlat qarzlari ixtiyoriy bo’lib, muomalaga 
chiqarilgan qarzlarning shartlarini o’zgartirishga yo’l qo’yilmaydi.
Davlat krediti quyidagi bir necha belgilarga ko’ra tasniflanadi
2
:
1) emitentlar bo’yicha: -markaziy boshqaruv organlari tomonidan 
joylashtiriladigan qarzlar; -hududiy boshqaruv organlari tomonidan 
joylashtiriladigan qarzlar;
2)  joylashtirilish joyiga qarab: ichki qarzlar; -tashqi qarzlar.
3) bozorda aylanishiga qarab: Bozorli qarzlar; bozorsiz qarzlar.
Bozorli qarzlar erkin sotiladi va sotib olinadi. Ular byudjet defitsitini 
moliyalashtirishda asosiy omil bo’lib hisoblanadi. Bozorsiz qarzlar erkin ravishda 
o’z egalarini almashtirishi mumkin emas. Ular qimmatli qog’ozlar bozorida 
muomalada bo’lmaydi. Ma’lum bir investorlarni jalb qilish uchun bunday qarzlar 
davlat tomonidan chiqariladi va shu investorlarning o’ziga xos bo’lgan 
manfaatlariga mos keladi. Masalan, g’arb mamlakatlarida bozorsiz davlat obliga-
tsiyalari davlat pensiya fondlari, sug’urta korxonalari va kichik investorlarning 
mablag’larini jalb qilish uchun chiqariladi.
4) mablag’larni jalb qilish muddatiga ko’ra:
-qisqa muddatli (bir yilgacha qaytarish muddati bilan);
2
Vahobov A.V., Malikov T.S. Moliya. Darslik (foshkent TIl Moliya instituti. - Toshkent: "Noshir", 2012. 712-bet. 

---

[3] 
o’rta muddatli (bir yildan besh yilgacha); - uzoq muddatli (besh 
yil va undan yuqori).
Qisqa muddatli qarzlardan byudjet daromadlarining kelib tushishi va xarajatlarini 
amalga oshirishdagi qisqa muddatli uzilishlarni moliyalashtirish uchun 
foydalaniladi. Odatda, bunday maqsadlar uchun veksellar chiqariladi.
5) Qarz majburiyatlari ta’minlanganligiga qarab:
garovli;
garovsiz bo’ladi
Garovli obligatsiyalar mutlaq yoki aniq mulk bilan ta’minlanadi. Xorijning 
rivojlangan mamlakatlarida tez-tez mahalliy hokimiyat organlari tomonidan bunday 
obligatsiyalar muomalaga chiqariladi. Garovsiz obliga-tsiyalarda aniq bir narsa 
ta’minlanmaydi: uning ta’minlanish asosi bo’lib davlatning yoki mahalliy hokimiyat 
organlarining jami mulki hisoblanadi. Markaziy boshqaruv organlari, odatda, 
garovsiz obligatsiyalarni muomalaga chiqarishadi. Ularning ishonchliligi juda 
yuqori bo’lganligi uchun ular qo’shimcha kafolatga ehtiyoj sezmaydi.
6) To’lanadigan daromadning xarakteri bo’yicha:
3
yutuqli qarz majburiyatlari; - foizli qarz majburiyatlari;
-nol kuponli qarz majburiyatlari.
Yutuqli obligatsiyalar bo’yicha daromadlarning to’lanishi lotareyalar asosida 
amalga oshiriladi. Bu obligatsiyalar katta talabga ega emas. Chunki investorlar 
tasodifga tayanib emas, balki barqaror daromad olishga intiladilar. Yutuq olishni 
istaganlar esa lotareya chiptalari sotib olishni ixtiyor etadilar. Bu turdagi qarz 
majburiyatlarining asosiysi foizli obligatsiyalar bo’lib, ular bo’yicha daromad 
kuponlar asosida yilda bir, ikki yoki to’rt marta to’lanadi. Investorlarning ko’pchiligi 
ana shunday qarz majburiyatlarini ma’qul ko’rishadi. Davlatning qisqa muddatli 
qarz instrumentlari kuponlarga ega emas. Ular nominalidan chegirmalash asosida 
sotiladi va nominal bo’yicha sotib olinadi. Ayrim uzoq muddatli qarz majburiyatlari 
ham kuponlarga ega bo’lmasligi mumkin. Ular bo’yicha barcha daromadlar asosiy 
qarzning summasi bilan birgalikda to’lanadi. Xuddi qisqa muddatli obligatsiyalar 
singari ular ham nominalidan chegirmalash orqali sotiladi va nominali bo’yicha sotib 
olinadi. Amaliyotda bunday obligatsiyalar nol kuponli obligatsiyalar nomini olgan.