Toshkent viloyati Quyichirchiq tumanida yashovchi 1985 yilda tug‘ilgan

7. Daromadlarni aniqlash metodiga ko’ra:
4
barqaror (qat’iy) daromadli qarz majburiyatlari; 
“suzuvchan” daromadli qarz majburiyatlari.
3
Vahobov A.V., Malikov T.S. Moliya. Darslik (foshkent TIl Moliya instituti. - Toshkent: "Noshir", 2012. 712-bet. 
4
Vahobov A.V., Malikov T.S. Moliya. Darslik (foshkent TIl Moliya instituti. - Toshkent: "Noshir", 2012. 712-bet. 

---

[4] 
Ayrim hollarda qimmatli qog’ozlar bo’yicha qat’iy stavkalar foizlarni to’lash 
borasida davlat xarajatlari o’sishining sabablari bo’lishi, boshqa bir hollarda esa ular 
foiz darajasining oshishini kutib o’tirgan investorlarni qo’rqitib yuborishi mumkin. 
Byudjet defitsitini qoplash uchun qarzlarni nisbatan yuqoriroq darajada bo’lgan foiz 
stavkalarida joylashtirishga to’g’ri keladi. Qarz muddati, odatda, 20-30 yilni tashkil 
etayotgan qarz davri davomida o’zining qarz majburiyatlari bo’yicha ana shunday 
foizni o’rnatib, davlat soliq to’lovchilarning zimmasiga qo’shimcha xarajatlarni 
yuklaydi.
8) Qarz chiqarilgan paytda belgilangan (o’rnatilgan) qarzni qaytarish 
muddatlariga qat’iy rioya qilish bo’yicha qarzdorning majburiyatlariga 
muvofiq:
-muddatidan oldin qaytarish huquqiga ega 
bo’lgan majburiyatlar;
-muddatidan oldin qaytarish huquqiga ega 
bo’lmagan majburiyatlar.
Moliyaviy bozorda keskin o’zgarishlar sodir bo’lgan paytda qarz 
majburiyatlarini muddatidan oldin qaytarish (uzish) masalasi alohida dolzarblik 
kasb etadi. Masalan, qarz oluvchi yillik qat’iy daromadli 12%li obligatsiyalar 
chiqargan va bir yildan so’ng foiz stavkasi pasayib, 6%ga teng bo’lgan bo’lsin. 
Bunday vaziyatda qarzdor keskin yo’qotishlarga, investor esa aksincha, katta 
yutuqlarga ega bo’ladi. Agar obligatsiyalar muddatidan oldin qaytarish huquqiga 
ega holda chiqarilgan bo’lsa, yangi qarzni chiqarish va ularni joylashtirish hamda 
eski qarzni qaytarib, investor o’z yo’qotmalarini kamaytirishi mumkin.
Qarzlarni qaytarishning ikki usuli bo’lishi mumkin:
bir vaqtning o’zida; qismlarga bo’lib.
Agar qarzlar qismlarga bo’linib qaytarilayotgan bo’lsa, qaytarish muddatlari 
bo’yicha qarz summalarining taqsimlanishiga ko’ra quyidagi uch variant bo’lishi 
mumkin:
1) 
aniqlangan davr, masalan, 4 yil ichida teng qismlarga bo’lib qaytarish. 
Bu holda, masalan, qarzning summasi 10 mln. so’m bo’lsa, har yili 2,5 mln. so’mdan 
qaytariladi;
2) 
oshib boriladigan qismlarda. Masalan, birinchi yil 1 mln. so’m, ikkinchi 
yilda
– 2 mln. so’m, uchinchi yilda – 3 mln. so’m va to’rtinchi yilda – 4 mln. so’m. 
Qarzdorning daromadlari yildan-yilga o’sib (oshib) borayotgan paytda bu tizim juda 
qulay hisoblanadi. Masalan, boshqa sharoitlar teng bo’lgan taqdirda, ishbilarmonlik 
faolligining oshishi natijasida soliq tushumlari o’sishi ko’zda tutiladi yoki 

---

[5] 
qurilishga qarz mablag’lari jalb qilingan obyekt, sekin-astalik bilan o’z quvvatiga 
ega bo’la borib, yildan-yilga kattaroq summada foyda keltira boshlaydi;
3) pasayib boradigan qismlarda. Masalan, birinchi yilda – 4 mln. so’m, ikkinchi 
yilda – 3 mln. so’m, uchinchi yilda – 2 mln. so’m va h.k. Bunday tizim qarzdorning 
daromadlarini pasayishi yoki xarajatlarining ortishi kutilayotgan paytda 
afzalliklarga ega va ustuvor ahamiyat kasb etadi.