Toshkent xalqaro moliyaviy boshqaruv va texnologiyalar universiteti

XVII - XVIII asrlar Evropa, Italiya, Frantsiya, Ispaniya, Flandriya sаn’аti: 
Flandriya, Italiya, Ispaniya rassomlarining hayoti va ijodi. Shu davrlarda yangi kirib 
kelgan oqimlar klassitsizm, barokko, rokoko.
XVII-XVIII asr Evropada kapitalistik munosabatlarning avj olishi va feodalizmdan 
kapitalizmga o’tish jarayonining tugashida so’nggi bosqich bo’ldi. Ijtimoiy hayotdagi 
bu o’zgarishlar bevosita san’at taraqqiyotiga o’z ta’sirini o’tkazdi. Fan, san’at va 
madaniyat gurkirab o’sa boshladi. San’atda real hayotni tasvirlash rivojlandi. Ozodlik 
g’oyalari, shakllanib kelayotgan burjua parokandaligini, feodalizm kirdikorlarini ochib 
tashlash bu davrda ko’pgina san’atkorlar asarlarining g’oyaviy mazmunini belgiladi. 
San’at majmuasining kengayishi uning yangi tur va janrlarini maydonga keltirdi. 
Portret, natyurmort, manzara, maishiy janr ko’p san’atkorlarni o’ziga torta boshladi. 
Haykaltaroshlikning yangi ifoda vositalarini izlab topdilar, gravyura san’ati shakllandi. 
Sotsial kuchlarning o’zaro kurashining rivojlanishi esa san’atda turli g’oyaviy badiiy 
oqimlarni vujudga keltirdi. Shunday uslublardan biri barokko oqimidir. Barokko 

---

uslubida yaratilgan san’at asarlarida hayot mohiyati kurash harakati orqali aks 
ettiriladi. Unda ekspressiv chiziqlar va yorug’ soyalar o’ta keskin formada olingan 
bo’lib, ular asar kompozitsiyasining ta’sir kuchini yanada oshiradi. Italiyalik rassom 
L.Bernini haykallarida, me’mor Borromining binolarida, flandriyalik rassom P.Rubens 
kartinalarida barokko uslubining o’ziga xos tomoni namoyon bo’lgan. Klassitsizm 
oqimida esa hamma narsa xotirjam va ulug’vor. Uning namoyandalari uyg’onish davri 
ijodkorlari singari antik va yuqori uyg’onish davri an’analarini qabul etib, uni 
rivojlantirishga harakat qiladilar. Lekin shu bilan birga klassitsizm vakillari o’tmish 
san’ati badiiy shakl va obrazlarini o’zlari yashab turgan davr mazmuni bilan 
to’ldirishga, boyitishga harakat qildilar. Bu o’rinda Nikola Pussen asarlari, Klod 
Lorren manzaralari, Jak Sufflo binolari diqqatga sazovordir. Klassitsizm oqimi XVIII 
asr oxiri XIX asrning birinchi yarmigacha davom etdi va o’zida davr ruhini ifodaladi. 
XVII-XVIII asr realistik san’atning etakchi o’ringa chiqishi bilan izohlandi. Bu davrda 
yaratilgan asarlarda inson o’zining butun borlig’i bilan namoyon bo’la boshlaydi. 
Uning hayoti, histuyg’ulari, hayotga bo’lgan estetik munosabati san’atkorlar ijodida 
o’zining badiiy ifodasini topa boshlaydi. Ispaniyalik rassom Diego Velaskes, 
Gollandiya rassomlari - Rembrant va Frants Xals, italiyalik rassom Karavadjo, frantsuz 
rassomi Sharden va boshqalar ijodida bu o’zgarishlar yaqqol ko’zga tashlanadi. Inson 
go’zalligi, uning olijanobligi va yuksak ma’naviyligi Rembrant asarlarining mohiyatini 
tashkil etadi. Uning asarlaridagi chuqur falsafiy mazmun kishi qalbiga quvonch baxsh 
etadi. Rembrant rangtasvir va ofort sohasida, qanday mavzuda (diniy, hayotiy) 
ishlashdan qat’iy nazar insonni kuylashga, uning ma’naviy pokizaligini va jismoniy 
go’zalligini ochishga intiladi. Insonlar orasidagi nozik munosabatlarni tasviriy san’at 
vositasi orqali keng tomoshabinga etkazishga harakat qiladi. Rembrant umrining 
so’nggi yillarida yaratgan “Oqpadarning qaytishi” asarida hayot va inson to’g’risidagi 
tushunchalar o’z hayotiy tajribalariga tayanib, ota oyoqlariga yiqilgan o’g’il obrazi 
orqali hayotning murakkabligi, uni bilish va unga to’g’ri yo’l topa olish nechog’lik 
og’ir ekanligini ochib beradi. Boshiga og’ir kun va tashvishlarni solishiga qaramay o’z 
o’g’lini bag’riga bosayotgan ota obrazi orqali mehribon, insonlarga faqat yaxshilik 

---

istagan mo’’tabar inson qiyofasi gavdalanadi. Bu asrlardan boshlab inson mehnati 
go’zalligi san’atkorning diqqatini torta boshladi. San’atkorlar mehnat mavzusida yirik 
asarlar yarata boshladilar. Evropa san’atida Diego Velaskes birinchi bo’lib, mehnat 
go’zalligini shoirona, ko’tarinki ruhda talqin etdi. Uning “Gilam to’quvchilar” deb 
nomlangan asari ana shunday asarlaridan dastlabkisidir. Rassom oddiy kundalik 
hayotda insonlarning xotirjam mehnati orqali ularning baxt haqidagi orzularini ko’ra 
oldi. Kompozitsiyada kishilarning tabiiy holdagi xotirjam mehnati, ularning jismoniy 
baquvvat gavdalari ishonarli talqin etgan. Xonani to’ldirib turgan nur esa bu tinch 
osoyishta hayot go’zalligini yanada bo’rttiradi.
XVII-XVIII asrda ijtimoiy hayotda sodir bo’lgan o’zgarishlar me’morchilik oldiga 
ham qator muammolarni qo’ydi. Bu davrdan boshlab cherkov qurilishi hajmi kamaydi, 
uning o’rnini fuqaro me’morchiligi egallay boshladi. Shahar loyihalashtirilishiga 
alohida e’tibor berila boshlandi, shaharda me’morchilik ansambllari paydo bo’ldi. 
Turmushda go’zal buyumlarga intilish kuchaydi. Tevarak-atrof go’zalligiga e’tibor 
berish, bog’-park san’atini maydonga keltirdi. U bilan birga dekorativ haykaltaroshligi 
ham rivoj topdi.

---

Adabiyotlar: 
1. Alpatov M.V. Xudojestvenno’e problemo’ italyanskogo Vozrojdeniya. M.1975g
2. Rotenberg E.I. Isskustvo Italii epoxi Vozrojdeniya. M.1974 g.
3. Libman M.Ya. Iskusstvo Germanii XV i XVI vv. M.1964.
4. Alpatov M.V. Piter Breygel Vozrajdenie Niderlandskogo isskustva M., 1933.
5. Nessilshtraus Ts.G. Istoriya zarubejnogo isskustva M., 1982 g. (161-310)