Toshloq tumani xtb tasarrufidagi 9-umumiy o’rta ta’lim maktabi

TOSHLOQ TUMANI XTB TASARRUFIDAGI 9-UMUMIY O’RTA TA’LIM MAKTABI

• Boshang`ich sinf o`qituvchisi
• Mirzamatova Gulnozaxonning
• ” OTLARNING KELISHIK QO‘SHIMCHALARI BILAN QO‘LLANISHI” MAVZUSIDA
• 4-”B”sinf o’quvchilari uchun tayyorlagan
• 1 saotlik dars ishlanmasi
• .

• Ona tilim, jonu dilim, Sen o`zingsan jon dilim. Yuragimning to`rida Sayrab turgan bulbulim.

HUSNIXAT MASHQI

• Ishi kechning kuni kech.

Kelishiklar

Tartibi	Kelishiklar	So‘rog‘i	Qo‘shimchasi
1	Bosh kelishik	kim?, nima?, qayer?	-
2	Qaratqich kelishigi	kimning?, nimaning?, qayerning?	-ning
3	Tushum kelishigi	kimni?, nimani?, qayerni?	-ni
4	Jo‘nalish kelishigi	Kimga?, qayerga?, nimaga?,	-ga (-ka, -qa)
5	O‘rin-payt kelishigi	kimda?, nimada?, qayerda?	-da
6	Chiqish kelishigi	kimdan?, nimadan?, qayerdan?,	-dan

1- topshiriq. “Blits so‘rov”

№	Savollar		Javoblar
1	Tilda nechta shaxs bor, ular qaysilar?		-ning, -ni, -ga, -da, -dan qo‘shimchalari
2	Otlarda nechta kelishik bor, ular qaysilar?		Bosh kelishikning qo‘shimchasi yo‘q
3	Kelishik qo‘shimchalari qaysilar? sanab bering.		Tilimizda 3 ta shaxs bor. I shaxs- so‘zlovchi II shaxs- tinglovchi III shaxs- o‘zga.
4	Salima.. tug‘ilgan kini.. gullar sovg‘a qilishdi. Nuqtalar o‘rniga qanday kishilik qo‘shimchasini qo‘yish kerak?		Oltita kelishik qo‘shimchalari bor. Ular bosh kelishigi, qaratqich kelishigi, tushum kelishigi, jo‘nalish kelishigi, o‘rin-payt kelishigi, chiqish kelishigi.
5	Qaysi kelishikning qo‘shimchasi yo‘q?		-ning, -ga qo‘shimchalari qo‘yiladi.

1- topshiriq. “Blits so‘rov

№	Savollar		Javoblar
1	Tilda nechta shaxs bor, ular qaysilar?	2	-ning, -ni, -ga, -da, -dan qo‘shimchalari
2	Otlarda nechta kelishik bor, ular qaysilar?	5	Bosh kelishikning qo‘shimchasi yo‘q
3	Kelishik qo‘shimchalari qaysilar? sanab bering.	1	Tilimizda 3 ta shaxs bor. I shaxs- so‘zlovchi II shaxs- tinglovchi III shaxs- o‘zga.
4	Salima.. tug‘ilgan kini.. gullar sovg‘a qilishdi. Nuqtalar o‘rniga qanday kishilik qo‘shimchasini qo‘yish kerak?	3	Oltita kelishik qo‘shimchalari bor. Ular bosh kelishigi, qaratqich kelishigi, tushum kelishigi, jo‘nalish kelishigi, o‘rin-payt kelishigi, chiqish kelishigi.
5	Qaysi kelishikning qo‘shimchasi yo‘q?	4	-ning, -ga qo‘shimchalari qo‘yiladi.

“Rasmli lug‘at diktanti”

“Rasmli lug‘at diktanti”

T/r	O‘zbek tilida	Ingliz tilida
1	ona	mother
2	aka	brother
3	singil	sister
4	non	bread
5	choynak	teapot
6	tandir	stove
7	o‘tin	firewood
8	daraxt	tree
9	eshik	door
10	deraza	window

126- mashq. Matnni o‘qing. Unga sarlavha toping.

• Qarg‘a — farosati o‘tkir qush. Qarg‘aning parvozini kuzating. U uchib ketayotib o‘ljasini tashlab yuboradi. Orqasidan sho‘ng‘ib, uni yana tutib oladi.Mabodo o‘lja suvga tushib, suv bilan quvurga kirib ketsa, qarg‘a o‘ljasini quvurning quyi tomonida poylaydi. O‘lja quvurdan chiqishi bilan tumshug‘ida ilib oladi.
• Ajratilgan otlarga o‘zi bog‘langan so‘z orqali so‘roq berib, ularni birikma tarzida ko‘chiring. Kelishik qo‘shimchalarini belgilang.

2-topshiriq. „Tahlil qolipi“

Egalik qo‘shimchalari

Kelishik qo‘shimchalari

So‘zlar

Birlik

Ko‘plik

I sh

II sh

III sh

I sh

II sh

III sh

B/k

Q/ k

T/K

J/K

O‘P/k

Ch/k

Sizning bahoingiz

2-topshiriq. „Tahlil qolipi“

• 2-topshiriq. „Tahlil qolipi“

Egalik qo‘shimchalari

Kelishik qo‘shimchalari

So‘zlar

Birlik

Ko‘plik

I-sh

IIsh

IIIsh

IIsh

III-sh

IIII-sh

B/k

Q/ k

T/K

J/K

O‘P/k

Ch/k

Qarganing

-ning

parvozini

i

ni

O‘ljasini

si

ni

suvga

ga

quvurga

ga

quvurdan

-dan

Tumshug‘ida

i

da

Sizning bahoingiz

124- MASHQ. O‘QING. KELISHIKLARNING SO‘ROQLARI YORDAMIDA OTLARNI TOPIB, O‘ZI BOG‘LANGAN SO‘Z BILAN KO‘CHIRING.

• Zag‘izg‘onlarning qiziq odati bor. Ular har yili kuzda qirqtacha yong‘oqni o‘g‘irlaydi. Bu yong‘oqlarni yerga ko‘mib qo‘yadi va xohlagan vaqtida olib yeydi. Ko‘pincha bu yong‘oqlardan o‘ttiz sakkiz-o‘ttiz to‘qqiztasini yeb bo‘lib, hisobidan adashib qoladi. Yerda qolib ketgan yong‘oq kelasi bahorda unib chiqadi. („G‘uncha“dan)
• Kelishik qo‘shimchalari qaysi qo‘shimchalardan so‘ng
• qo‘shilgan?

3-TOPSHIRIQ. “LISONIY QOLIP”

So‘zlar	-ning	-ni	-ga	-da	-dan	Bog‘langan so‘zlar

So‘zlar	-ning	-ni	-ga	-da	-dan	Bog‘langan so‘zlar

3-TOPSHIRIQ. “LISONIY QOLIP”

So‘zlar	-ning	-ni	-ga	-da	-dan	Bog‘langan so‘zlar
Zag‘izg‘onlar	+					odati
kuz				+		o‘g‘irlaydi
Yong‘oq		+				o‘g‘irlaydi
Yong‘oq		+				Ko‘mib qo‘ydi
yer			+			Ko‘mib qo‘ydi
Yong‘oq		+				yeb bo‘lib
hisobi					+	adashib qoladi
yer				+		qolib ketgan
bahor						unib chiqadi

189-MASHQ

• Berilgan so‘zlarga mazmunan mos bo‘lgan otlar topib, birikma tarzida yozing. Birikmadagi so‘zlarning bog‘lanishini tushuntiring.
• keldi, ______ bargi, ______ to‘kdi,
• ______ ketdi, _______ ishlaydi, _______ qaytdi

189-MASHQ

• Bahor keldi, daraxtning bargi, bargini to‘kdi, o‘lkaga ketdi, maktabda ishlaydi, ishdan qaytdi.