Tosnkent moliya instituti u. K. Yakubov, yo. S. Ilxamova, M. I. Azizova elektron tijorat

Logistikaning asosiy tushunchalari. Logistika atamasi (yunoncha 
“logistike” so‘zidan olinib) - o‘ylash, hisoblash, maqsadga muvofiqlik” 
degan ma’noni anglatadi. Rim imperiyasida bu atama “oziq-ovqat 
mahsulotlarini tarqatish” deb tushunilgan. Vizantiyada logistika harbiy 
ta’minot va armiyani boshqarishni tashkil qilish vositasi deb 
hisoblangan. Tarixiy jihatdan logistika amaliy faoliyat sifatida harbiy 
ishlar tufayli rivojlangan. 20-asr boshlarida logistika harbiy fan deb 
hisoblangan. Birinchi va Ikkinchi Jahon urushlarida logistika tamoyillari 
va modellari keng qo‘llanilgan. Ikkinchi Jahon urushi davrida logistika 
AQSh armiyasining moddiy-texnik ta’minotida faol ishlatilgan, bu esa 
harbiy sanoat, front, front orti ta’minot bazalari va transport o‘rtasida 
aniq o‘zaro ta’sirni ta’minlash imkonini bergan. Amaliy tadqiqotlar, 
matematik optimallashtirish, tarmoq modellari va boshqa amaliy 
matematik usullar yordamida logistikani harbiy sohada o‘z 
samaradorligini isbotlagan. Buni inobatga olgan holda logistika asta-
sekin iqtisodiy amaliyot sohasiga o‘tdi va 1960-70-yillarda iqtisodiyotda 
keng qo‘llanila boshladi. 
Bugungi kunda logistikaga moddiy oqimlarni boshqarish sifatida 
qaraladi. O‘z davrida Sharq bilan G‘arbni bog‘lab turgan Buyuk Ipak 
Yo‘li orqali boladigan turli xil tovar almashinuvi hamda savdo-sotiq 
jarayonlarida logistika elemenlarini yaqqol ko‘rish mumkin. 
Logistika tushunchasini tasniflashda bir nechta qarashlar mavjud. 
Ularning ko‘pchigi bu tushunchani moddiy oqim va axborot oqimi bilan 
bog‘lashadi. 
Logistikaning barcha tasniflarini ikki guruhga ajratish mumkin. 
Ulardan biri logistikani xo‘jalik faoliyatining bir yo‘nalishi sifatida 
tushuntiradi, u ishlab chiqarish va tovar almashinuvi sohalarida moddiy 
va axborot oqimlarini boshqarishdan iborat. Ikkinchisi - logistikani ilmiy 
yo‘nalish sifatida o‘rganadi, u moddiy va axborot oqimlarining 
samaradorligini oshirishning yangi imkoniyatlarini qidirish bilan 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq. 
Adabiyotlarda logistikaga xo‘jalik yuritishning ilmiy-amaliy 
yo‘nalishi sifatida yondashish keng tarqalmoqda. Bu yondashuv ishlab 

---

9 
chiqarish va tovar almashish sohalarida moddiy va axborot oqimlarini 
samarali boshqarishdan iborat. 
Rossiyada 1995-yilda nashr etilgan logistika bo‘yicha ilmiy 
lug‘atda logistikaga quyidagicha tasnif berilgan: 
“Logistika ishlab chiqarish korxonasigacha xomashyo va 
materiallarni yetkazib berish, xomashyo, materiallarni, yarimtayyor 
mahsulotlarni qayta ishlash, tayyor mahsulotni iste’molchigacha 
yetkazib berish hamda zarur m’alumotni qayta ishlash, saqlash va 
jo‘natish jarayonida bajariladigan tashish, saqlash, hamda boshqa 
moddiy va nomoddiy operatsiyalarni boshqarish va nazorat qilish 
to‘g‘risidagi fandir”. 
Yuqoridagilarni umumlashtirib logistikaga qisqaroq tasnif berish 
mumkin.