Tovar qiymatining farqlanish shart-sharoitlari

Sultonov Ramziddin HBA-61

22-variant

1. Tovar qiymatining farqlanish shart-sharoitlari
2. Pul to'g'risidagi metallistik nazariyalar
3. Ishlab chiqaruvchi kuchlar va ishlab chiqarish munosabatlari

1. Tovar qiymatining farqlanish shart-sharoitlari

Tovar oldi-sotdi jarayonida ishtirok etib, tovar ishlab chiqaruvchilarning ayriboshlash munosabatlarni amalga oshiradi. Tovar avvalo maxsulot, buyumdir. U uzining fizik, ximik, organik, estetik xususiyati bo’yicha xar kanday maxsulot buyumdan fark etmaydi. Tovarning bu xususiyatlari tovar ishlab chikarruvchilar O’rtasidagi iqtisodiy munosabatlarda ifodalanadi. Aynan shu munosabatlarsiz maxsulot tovar bula olmaydi. Demak tovar oldi-sotdi ob’ekti bulib, ijtimoiy vazifani amalga oshiradi.
Tovarga berilgan ta‘rifga asoslanib aytish mumkinki, tovar iqtisodiy kategoriya bo’lib, inson mehnatining mahsuloti, biron-bir naflik va qiymatga ega bo’lgan va sotish-sotib olishga mo’ljallangan mahsulotlar majmuasidir.
Tovar ikki xususiyatga ega: birinchidan, tovar insonning biron-bir ehtiyojini qondiradi; ikkinchidan, tovar boshqa mahsulotga ayirboshlana oladigan buyumdir. Boshqacha aytganda tovar iste‘mol va almashuv qiymatlariga egadir. Tovarning iste‘mol qiymati kishiga foydaliligi va nafligidir. U shaxsiy iste‘mol buyumi yoki ishlab chiqarish vositalari sifatida insonlarning biron-bir ehtiyojini qondiradi.

Tovar ikki xususiyatga ega: birinchidan, u kishilarning qandaydir ehtiyojini qondiradi; ikkinchidan, u boshqa buyumga ayirboshlana oladigan buyumdir. Boshqacha aytganda, tovar iste’mol va almashuv qiymatlariga ega. 

Maxsulotning tovar shakli ma’lum vaziyatlarda amalga oshadi. Jumladan, avvalo, ayrim maxsulot turini ishlab chiqarishga ixtisoslashgan turli ishlab chikaruvchilar O’rtasida bir-birlari bilan mexnat maxsulotlarini ayriboshlash zarurligidir. Ikkinchidan, ishlab chiqarish vositasi ishlab chikaruvchining mulkidir. Demak, uchinchidan, ishlab chiqaruvchilarning iqtisodiy aloxidaligi tufayli bir birlari bilan maxsulot ayriboshlashi oldi sotdi jarayonidagi maxsulotga tovar shaklini beradi. Tovar Tashqi kurinishidan turli ta’sirlarni aks ettiruvchi buyum bulib, uz tabiatiga, shakliga nisbatan boy xususiyatga egadir. Tovar uzining nazariy mazmuniga kura absolyut kambagal va mavxum iqtisodiy kategoriyadir.

Buyumning moddiy xususiyatlari insonlar extiyojlarini ta’minlash bulib, uni foydali kiladi. Buyumning foydaliligi uni iste’mol Qiymatini yaratadi, iste’mol Qiymati buyum ishlatadigan(iste’mol kilinganda) ruyobga chikadi. SHuni ta’kidlash lozimki, “foydalilik” va “iste’mol Qiymati” turlicha tushunchalardir. Foydalilik uzida namoyon kilingan iste’mol Qiymatidir. Iste’mol Qiymati, bu foydalanilgan, amalga oshirilgan yoki foydalilikning iste’molidir.
Iste’mol qiymati foydalilik bulib, buyumning moddiy xususiyatlaridan ajralgan emas, balki unga mosdir. Buyumning iste’mol qiymatini yaratuvchi tabiiy kuchlar va inson mexnatidir, qaysiki, buyumni uz xoxishiga kura uzgartiraoladi va bu yulda tabiat kuchlaridan xam foydalanadi. Iste’mol qiymati tovarni vujudga keltirgan mexnatning foydali shakli va inson extiyoji, uning tuzilishi va xajmining tovar xususiyatlari bilan alokasini anglashga olib keladi. Shunday kilib, tovarning iste’mol qiymati ikki xil usul bilan boglik bulgan munosabatdir. Ikkinchidan, tovarning butun xususityalari majmuasi bilan inson etiyojlari o’rtasidagi munosabatlardir.
Barcha tovarlar iste’mol qiymati xususiyatlariga ko`ra ikki katta guruhga bo`linadi: ishlab chiqarish buyumlari va shaxsiy iste’mol buyumlari. Agar birinchi guruxdagilar ishlab chiqaruvchi kuchlarning moddiy-ashyoviy elementlarni takror ishlab chiqarishga ishtirok etsa, ikkinchi guruxdagilar bevosita ishlab chiqaruvchilarning ish kuchini takror ishlab chiqarishda va boshqa jamiyat a’zolari iste’molida ishlatiladi. Ayrim tovarlarning iste’mol Qiymati ayrim xollarda ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqarishda ishtirok etasada, ayrim xollarda iste’mol buyumlari guruxida ishtirok etishlari mumkin. Masalan, un, shakar va boshqalar.

2.