Tra k to r va avtom obillarning foydalanish xossalarini

bo'lgan kinem atik sxem asi:
1
— friksion mufta; 
2
— taqsim lovchi reduktor; 
3
— markaziy 
uzatma; 
4 —
oxirgi uzatma; 5 — yetakchi g'ildirak.
149

---

m a la r q u tis id a g i u z a tm a n i q o ‘sh ish g id ra v lik siq u v c h i 
friksion m u fta o rqali am alga o shiriladi.
Bu y e rd a tra k to r u c h xil h o la td a b u rilish i m u m k in . 
M isol sifatida traktorning o ‘ng tom onga burilishini k o ‘rib 
chiqam iz.
B irinchi ho lat — erkin radius R  bilan burilish. Buning 
u c h u n o ‘n g to m o n d a g i u z a tm a la r q u tis in in g g id ra v lik
siquvchi friksion m uftasi ajratiladi, bu esa o ‘ng tom ondagi 
zanjirga kelayotgan q u w a t oqim ining to ‘xtashiga olib keladi 
va tra k to r e rk in rad ius b ila n o ‘ng to m o n g a b u rilad i.
Ikkinchi holat — belgilangan radius R > Rmin = B /2 bilan 
burilish. B uning uchun o ‘ng tom ondagi uzatm alar qutisining 
gidravlik siquvchi friksion m uftasi ajratiladi, so‘ngra to ‘xta- 
tu v ch i to rm o z Tm q o 'sh ilib am alga o shiriladi.
U chiiiçhi holat — bir n ech ta belgilangan radius R > Rmm 
b ila n b u rilish . B uning u c h u n ATp| va AT
p2
u z a tm ala r q u ti- 
sida h a r x il u z a tm a la r b ir v aq td a q o ‘shiladi. Bu p ay td a
o ‘zgarm as tezlikda (burilish m exanizm ining birinchi turi), 
k a m a y tirilg a n tez lik d a (b u rilish m ex an izm in ing ik k in ch i 
turi) va oshirilgan tezlikda-burilishi m um kin. Lekin berilgan 
b u rilis h m ex a n izm i b ila n b u ish k o ‘p in c h a tra k to rn in g
te z lig i k a m a y tirilg a n h o la tla r d a b a ja rila d i, sh u sab ab li 
ik k in ch i tu rd a g i bu rilish m exanizm iga q aratish m um kin. 
Agar UQX va UQ2 lard a t o i i q revers ishlatilgan b o is a , u 
h o latd a b u rilish m exanizm i trak to rn in g jo y ida burilishiga 
im k o n b e ra d i. B uning u c h u n tra k to rn in g c h a p va o ‘ng 
tom ondagi zanjirlari h ar xil to m o n d a aylanishi kerak, lekin 
ularning bu rchak tezliklari bir xil b o iis h i kerak. Bu paytda 
tra k to rn in g bu rilish radiusi R = 0 b o ia d i.
B o rtli u z a tm a la r q u tisi b o i g a n b u rilis h m e x a n iz m i 
oldingi k o ‘rib chiqilgan barch a sxemalarning afzalliklariga 
ega. Q o ‘sh im cha b ir n ech ta belgilangan burilish radiusini 
olishga va trakto rnin g joyida burilishiga im kon yaratiladi. 
Bu p a y td a t r a k t o r n i b o s h q a r is h s e z ila r li d a r a ja d a
y ax sh ilan ad i. B urilish m exanizm in in g kam chiligi sifatid a 
konstruksiyasining m urakkabligi, tannarxining yuqoriligini 
k o ‘rsatib o ‘tish m um kin.
B o rtli u z a tm a la r q u tisi b o i g a n b u rilish m e x a n iz m i 
um um iy ishlarga m o ija lla n g a n qishloq xo‘jilk trak to ri T - 
150 va T -3 3 0 sa n o at tra k to rid a q o ila n ila d i.
150

---

O ddiy d ifferen sialli b u rilish m ex an izm i (7 5 -rasm , a) 
o d d iy d iffe re n sia l (3) va ik k ita t o ‘x ta tu v c h i Tm va T01 
to rm o z la rd a n tash k il to p g an . B u rilish n i t o ‘x ta tu sh to r- 
m ozlar yordam ida boshqariladi. T raktor to ‘g ‘ri chizqli hara- 
katlanganida chap V2 va o ‘ng V] tom ondagi zanjirlarning 
va traktorning Vt tezliklari teng b o ia d i. (74-rasm , b). Tüx 
to rm o z b ila n d iffe re n sia l y a rim o ‘q in i (