Transport va logistika “ Fakulteti “ hayot faoliyati xavfsizligi “ Kafedrasi Mehnat muhofazasi ishlab chiqarish va texnilogik jarayonlar xavfsizligi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI

“ TRANSPORT VA LOGISTIKA “

Fakulteti
“ HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI “
Kafedrasi
Mehnat muhofazasi ishlab chiqarish va texnilogik jarayonlar xavfsizligi
“ ISHLAB CHIQARISH JARAYONLARI XAFSIZLIGI “ FANIDAN

KURS LOYIHASI

Mavzu:” Tunukani lak – bo‘yoq qoplamasi bilan qoplash uchastkasida
ifloslangan havoni mahalliy so‘rib olish qurilmasini ishlab chiqish”

Bajardi :mag . __________ Fayzullayev Xurshidbek

Ilmiy raxbar : ___________ T.f.n dotsent Qobulova Nilufar
Komissiya a’zolari ________


ANDIJON-2022

MUNDARIJA:

KIRISH
I.BO’LIM
1.1.Tunukani ishlab chiqarish jarayoni tuzulishi
1.2. Lak– bo‘yoq qoplamasi bilan qoplash
1.3. Tunukani lak – bo‘yoq qoplamasi bilan qoplash
II.BO’LIM
2.1. Lak– bo‘yoq qoplamasi bilan qoplashda havoning zararlanishi
2.2. Lak – bo‘yoq qoplamasi bilan qoplash jarayonida
ifloslangan havoni mahalliy so‘rib olish qurilmalari
III.BO’LIM
3.1. Tunukani lak – bo‘yoq qoplamasi bilan qoplash uchastkasida
ifloslangan havoni mahalliy so‘rib olish qurilmasi loyihasi
3.2. Taqdim etilayotgan loyiha afvzalliklari va kamchiliklari

XULOSA VA TAVSIYALAR
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
KIRISH
Mavzu dolzarbligi:
Lak – bo‘yoq qoplamasi bilan qoplash jarayoning inson va atrof muhit uchun zarari qanday?
Bo’yoq va lak sanoati korxonalari turli xil mahsulotlarni himoya va dekorativ qoplamalar uchun keng turdagi materiallarni ishlab chiqaradi, ularning gigienik xususiyatlari ularning tarkibiy qismlariga bog’liq.
Plenka hosil qiluvchi (alkid, perxlorovinil, epoksi, poliuretan, poliakril va boshqa qatronlar, nitroselüloza, bitum), pigmentlar, plastifikatorlar, erituvchilar va tinerlarni o’z ichiga olgan bo’yoqlar va laklar (astarlar, laklar, emallar va boshqalar) zaharli (xavfli) hisoblanadi. Foydalanilganda bo’yoq ishchilarining sog’lig’iga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan odamlar uchun materiallar.
Mahsulotlar yuzasiga bo’yoq va laklarni qo’llash turli usullar bilan amalga oshiriladi. Ulardan sanoatda eng ko’p qo’llaniladigan qo’lda havo pnevmatik purkash usuli hisoblanadi. So’nggi yillarda havosiz purkama usuli va yuqori kuchlanishli elektr maydonida bo’yash usuli ham qo’llanilishini yo’lga qo’yildi.
Mahsulotlarni qo’lda havo purkash bilan bo’yash ish joyining havosi va xonaning erituvchilar bug’lari va bo’yoq purkagichlari bilan ifloslanishi bilan birga keladi. Havoning eng yuqori ifloslanishi pnevmatik purkash usulini qo’llashda kuzatiladi (tuman shaklida dispersiya uchun bo’yoq materialining yo’qolishi o’rtacha 20 – 30%, ba’zi hollarda esa 50 – 70% ga yetadi).
Bo’yoq va laklarning havosiz purkamasi havoda kamroq intensiv tumanlanish bilan birga keladi. Bunday holda, rangli aerozolning havoga oqimi bir necha marta kamayadi. Ish joyi va xonaning havoning erituvchi bug’lari bilan ifloslanishi ham biroz kamayadi.
Elektrostatik maydonda bo’yashdan foydalanish pnevmatik buzadigan amallar bilan bo’yash bilan solishtirganda bo’yoq aerozollari va erituvchi bug’lari bilan havo ifloslanishini sezilarli darajada kamaytiradi.
Bo’yoq va laklarning eng zararli tarkibiy qismlari organik erituvchilar va tinerlar (ko’pchilik bo’yoq va laklar uchun taxminan 50-70%), epoksi va poliuretan materiallari uchun qattiqlashtiruvchi moddalar, ba’zi pigmentlar (ayniqsa, qo’rg’oshin o’z ichiga olgan), plastifikatorlar va ba’zi sintetik qatronlar.
Erituvchi moddalar ishchilarda o’tkir yoki surunkali zaharlanishga olib kelishi mumkin. Deyarli barchasi markaziy asab tizimiga ta’sir qiladi: past konsentratsiyalarda qo’zg’alish belgilari paydo bo’ladi va yuqori konsentratsiyalarda – behushlik.
Ba’zi erituvchilar, xususan, aromatik uglevodorodlar qonga toksik ta’sir ko’rsatadi; spirtli ichimliklar, benzin, aseton va boshqalar ko’z va yuqori nafas yo’llarining shilliq pardalarini bezovta qiladi, shuningdek, ishchilar orasida kasbiy teri kasalliklarini keltirib chiqarishi mumkin.
Pigmentlardan qo’rg’oshin birikmalari eng zararli hisoblanadi. Qo’rg’oshin ishchining tanasiga aerozolning bir qismi sifatida nafas olish yo’llari, oshqozon-ichak yo’llari orqali, ifloslangan qo’llardan (ovqatlanish, chekish paytida) kirib, asab va yurak-qon tomir tizimlarida, qonda va boshqalarda o’zgarishlarga olib kelishi mumkin.
Boʻyoq va laklar tarkibiga kiruvchi turli sintetik smolalarning zararliligi bugʻlanuvchi monomerlar (formaldegid, stirol, izosiyanatlar, xlorbenzol va boshqalar), shuningdek, plastifikatorlar (trikresilfosfat, savol, aminlar va boshqalar) mavjudligi bilan bogʻliq.

Epoksi va poliuretan bo’yoqlari va laklari, ularning tarkibiga kiritilgan qattiqlashtiruvchi moddalar (izosiyanatlar, amidlar va boshqalar) tufayli odamlar uchun ayniqsa zaharli hisoblanadi.Epoksi emallari bilan ishlaydigan ishchilar teri kasalliklarini, shuningdek, asab tizimining funktsional buzilishlarini, kon’yunktivitni, yuqori nafas yo’llarining kataral holatini va boshqalarni boshdan kechirishadi. Bundan tashqari, epoksi qatronlar tarkibida kanserogen va allergen ta’sir ko’rsatadigan kimyoviy modda – epiklorogidrin mavjud. Shunga asosan ushbu loyihada bugungi kuning dolzarb masalasi Tunukani lak – bo‘yoq qoplamasi bilan qoplash uchastkasida ifloslangan havoni mahalliy so‘rib olish qurilmasini ishlab chiqish masalalari ko’rib chiqiladi