Transpotr intelektual tizimlari muhandisligi

Tormozlanishda ilashishdan foydalanish koeffitsienti

Avtomobil maksimal sekinlashish bilan tormozlanishi uchun xamma g‘il-diraklardagi solishtirma tormoz kuchi bir vaqtda maksimal ilashish koeffi-sientiga ( max) teng bo‘lishi kerak. Agar xavoning qarshiligini va yo‘lning qarshiligini xisobga olmasak:

, m/s²; (14)
Xaydovchi avtomobilni to‘xtatayotganda doimo (keskin tormozlanganda xam) avtomobilning turg‘unligini va boshqariluvchanligini yo‘qotmaslikka xarakat qiladi. Bunga erishish uchun berilgan sharoitda birinchi bo‘lib blo-kirovkalanishi kerak bo‘lgan g‘ildiraklar _max ga mos bo‘lgan qisman sirpanish bilan g‘ildirashlari kerak. Bu vaqtda boshqa o‘qdagi g‘ildiraklar ilashish bo‘yicha xosil qilish mumkin bo‘lgan tormoz kuchini xosil qila olmaydilar. Masalan: avtomobil shunday sharoitda tormozlansinki ( <_r) birinchi bo‘lib oldingi o‘q g‘ildiraklari blokirovkalansin. Oldingi o‘q g‘ildiraklaridagi maksimal tormoz kuchi quyidagicha aniqlanadi:
;
Orqa o‘q g‘ildiraklaridagi tormoz kuchi:

Umumiy tormoz kuchi esa quyidagicha aniqlanadi:
;
YUqoridagi formuladan foydalanilib, oldingi o‘q g‘ildiraklariga ta’sir etayotgan yo‘lning reaksiya kuchini aniqlaymiz:
_, (15)

(11) va (15) tenglamalarning o‘ng taraflarini tenglashtirib xamda ular-ning shaklini o‘zgartirib, quyidagini xosil qilamiz:

, (16)
Agar avtomobil  >_P sharoitda tormozlanayotgan bo‘lsa, orqa o‘q g‘ildi-raklaridagi tormoz kuchi ilashish bo‘yicha maksimal bo‘lganda avtomobilning sirpanishini oldini olish uchun tormoz kuchini oshirish to‘xtatiladi. Orqa o‘q g‘ildiraklaridagi maksimal tormoz kuchi quyidagicha aniqlanadi:
;
Oldingi o‘q g‘ildiraklaridagi tormoz kuchi quyidagicha aniqlanadi:
;
Umumiy tormoz kuchi esa quyidagicha aniqlanadi:
;
YUqoridagi formuladan foydalanib, orqa o‘q g‘ildiraklariga ta’sir eta-yotgan yo‘lning reaksiya kuchini aniqlaymiz:
, N; (17)
(12) va (17) tenglamalarning o‘ng taraflarini tenglashtirib xamda ular-ning shaklini o‘zgartirib, quyidagini xosil qilamiz:
, (18)
(14), (16) va (18) tenglamalarni quyidagi ko‘rinishga keltirish mumkin:
, m/s²; (19)
bu erda: - ilashishdan foydalanish koeffitsienti ( ning kiymati  ga, _r ga va
avtomobil parametrlariga bog‘lik)
agar  = _r bo‘lsa, ;
agar   _r bo‘lsa,
agar   _r bo‘lsa,
To’la yukli avtomobil uchun:

Yukziz avtomobil uchun:

YUk avtomobili uchun _r=0,3 va =1,3 bo‘lganda ning  ga bog‘likligi grafigi 6-rasmda ko‘rsatilgan

1-юкли
2-юксиз

6-rasm . ning  ga bog‘liqligi grafigi

Bu grafik yordamida  ning xoxlagan qiymatida tormozlanganda maksi-mal solishtirma tormoz kuchini (maksimal sekinlashishni) aniqlash mumkin, chunki yuqorida keltirilgan formulalar (13), (15), (17)dan foydalanib va ularni soddalashtirib, avtomobilning sekinlashishini quyidagicha aniqlash mumkin: ; m/s²

Berilgan avtomobil uchun ni qurishda quyidagi ishlar bajari-ladi:

- 8-jadvaldagi ning qiymati va 5-rasmdagi grafikdan foydalanib _r ning
qiymati aniqlanadi;
-  ning xar-xil qiymatlari uchun xisoblanib 8-jadvalga kiritiladi.
8-jadval

№		To‘la yukli avtomobil		YUksiz avtomobil		Izox
1	0,1	0,1	0.6295	0.7717	0,1
2	0,2	0,2	0.6034	0.7384	0,2
3	0,3	0,3	0.5793	0.7079	0,3
4	0,4	0,4	0.5571	0.6797	0,4
5	0,5	0,5	0.5366	0.6538	0,5
6	0,6	0,6	0.5175	0.6297	0,6
7	0,7	0,7	0.4997	0.6073	0,7

Jadval asosida ning  ga bog‘liqlik grafigi chiziladi:



fi=0.1:0.1:0.7;
plot(fi,CT1,fi,CT2);
grid on;
title ('CT1 va CT2 ning fi ga bogliqlik grafigi')
ylabel('CT1 va CT2');
xlabel('fi');