Требования к написанию проекта

2.2	“Yashilkimyo”ningprinsiplari.
2.3	Yangilanadiganhomashyomanbalarivaenergiyalar.
2.4	CO2parnikgazi.Nimauchunbizuni“Yashil”erituvchidebataymizva undanfoydalanishyo’llari.
2.5	Yashilnanmotexnologiyavayashildo’stonatexnologiyalar
3.	Metodikqism
3.1	Barqarorrivojlanishnigohidakimyoviyta’lim
3.2	Yashilkimyo–barqarorrivojlanishomili–ilmiyyo’nalishiningta’lim dasturlariniishlabchiqish
4.	Xulosalar
5.	Foydalanilganadabiyotlar

1. 
   Amaliy.Yashil kimyo fanining predmeti, dolzarbligi va zarurati. Yashil kimyo fanining insonlar hayotidagi o’rni.
   

Kimyo fani ko’p yillar davomida ishlab chiqarishni eski texnologiyalar asosidaamalga oshirib atrof muxitga juda ko’p zarar yetkazdi. Natijada“kimyoviy ekologiya”,“atrof muhit kimyosi” yo’nalishlari paydo bo’lib ularning asosiy maqsadi atrof-muhitgaajralib chiqayotgan zararli komponentlarni aniqlash va o’z vaqtida yo’qotishga qaratilgan.Yuzaga kelgan vaziyatmasalani bunday hal qilish noto’g’riligini ko’rsatdi va juda kattaiqtisodiy zarar ko’rilayotgani ma’lum bo’lib qoldi. Buning asosida kimyo fani yotishinihisobga olib bu fanga nisbatan “xemofobiya”kayfiyatlaripaydo bo’ldi. Ana shu holatlarbu fandagi metodologik qarashlar vayo’nalishlarni qayta ko’rib chiqishga olib keldi. —Kimyo fani oldida turgan eng asosiy vazifalarni uch guruxga ajratish mumkin: birinchidan,bozorniiqtisodiyarzonvamustahkambo’lganmateriallarbilanto’ldirish:polimerlar,tolalar,kompozitsionmateriallar,o’g’itlar:ikkinchidan,yangisinflargakiruvchimaxsulotlar:katallizatorlar,elektronikauchunkimyoviymateriallar,kompozitlar,dorilarning yangi tiplari-buni inellektual kimyo ham deb ataydi: uchinchidan, maksimalholatdatabiatdagiasoiyjarayonlardan–fotosintez,biomassalardan,suvdantejamlifoydalanish.Buyo’nalishniYashilkimyodebataydi.Kimyogarolimlaro’zlariningijtimoiy o’rni va hayotdagi ma’suliyatlariga o’zgacha nazar bilan qarab kimyoda “Yashil”kimyoyangiyo’nalishiniP. T. Anastas va Dj. S. Uornerlartaklif qildi va12 prinsipiniyaratdi[1-2].“Yashil”kimyoilmiyyo’nalishitezoradakimyogarlarorasidayangifalsafiy metodologik qarash sifatida qo’llab-quvvatlandi. "Yashil kimyo" –atrof-muhitgazarar qilmaydigan kimyoviy ishlab chiqarishga ega bo’lishi bilan an’anaviy kimyodan farqqiladi .Bu kimyoviyishlabchiqarishiqtisodiyotningrivojiuchunasosbo’ladi.

"Yashil kimyo" – qattiq sharoit(yuqori temperatura va bosim) talab qilinmaydigan,reaksiyanatijasidazaharlimoddalarhosilbo’lmaydiganvaatrof-muhitgazararlimoddalar
ajralibchiqmaydigankimyoviyjarayonlarniifodalaydi.Boshqachaaytganda“yashil”kimyogarlaramalgaoshirayotganreaksiyasikllario’simliklarvahayvonlarorganizmlaridagisikllargayaqinbo’lishlarikerak.Bungaoddiymisolsifatidaazotobakteriyalarningdukkaklilartomiridaazotnioddiysharoitdato’plashinikeltirishmumkin. Bu azotdan dukkaklilar keyin oqsillar hosil qiladi. An’anaviy kimyo sanoatidaesaammiak olish uchun havodan azotni olishgajuda yuqori bosim (30 atm. bosimgacha)va500⁰ Cselsiytemperaturakerak bo’ladi.
Yashilkimyo–buo’simliklardabo’ladigankimyoviyjarayonlaremas.Yashilkimyoningasosiyyo’nalishikimyoviymahsulotlarniarzon,samaraliinsonlarvaatrofmuhitgata’sirqilmaydiganholdaolishgaqaratilgan.
Kimyogaragarbuqarashlarbilanqurollanganbo’lsauzaharli,ekologiyanuqtai–nazaridanfoydalanishmumkinbo’lmaganerituvchilarnisuvbilanalmashtirishyokijarayonnierituvchisizamalgaoshirishlarikerakbo’ladi,reaksiyanirejalashtirishningboshidako’pbosqichlireaksiyalarnibirbosqichdaamalgaoshirishivachiqindilarniajralmasliginiko’rabilishi,stexiometrikreaksiyalaro’rnigakatalitikreaksiyalardanfoydalanishlari, oldindan reaksiya mahsulotlarining insonga va tabiatga zaharli tomonlarinibilishlarikerakbo’ladi.Bularnatijasidao’z-o’zidankimyoviyishlabchiqarishgakamenergiyasarfqilinadi.Olimlarvaishlabchiqarishvakillariningbirgalikdagiishlarinatijasida amalga oshirilayotgan jarayonlarni faqat ekologik toza emas balki yana yuqoriiqtisodiysamaradorlikkaerishiladi.
Buning asoschilaridanbiriP.Anastaskimyogar olimlarningengyaxshilari“yashil”kimyobilanshug’ullanadi,chunki“yashil”kimyo–kimyoningengyaxshiyo’nalishihisoblanadidebta’kidlaydi.
Demak “Yashil kimyo” dastlabki reagentlarni tanlash va kimyoviy jarayonlarni amalgaoshirishdaengavvalozaxarlimoddalardanfoydalanmasliknio’ziningstrategikmaqsadidebbelgilaydi.
Hozirgivaqtda“Yashilkimyo”ninguchyo’nalishi–sintezningyangiyo’llari(katalizatorlaryordamida),qaytatiklanadigandastlabkireagentlardanfoydalanish(neftmahsulotlaridanfoydalanmaslik)vaan’anaviyorganikerituvchilardan
foydalanmaslikdan iborat ekanligi ko’rsatib beriladi. Bir so’z bilan aytganda bu qarash engavvalo kimyoviy ishlab chiqarishlarda mavjud bo’lgan atrof muxitga ajralib chiqayotganturli xil zaxarli moddalarni yo’qotishga qaratilgan bo’lib, natijada insonlar yashab turganmuxityaxshilanadi vaekologiyamizning musaffoligiga olibkeladi.
"Yashil"kimyo–yuqoridarajadafanlarkesimiorasidagibilimlarsoxasihisoblanadi. U organik kimyo bilan (yangi va alternativ sintetik usullar), anorganik kimyobilan( yangi materiallar va katalizatorlar ochish), fizikaviy kimyo(erituvchilar xossalari),analitik kimyo( moddalarni aniqlashning selektiv usullari) sanoat kimyosi va kimyoviyinjeneriya(mavjudkimyoviyjarayonlarnimodifikasiyalash),iqtisodiyotfanibilan(kimyoviymahsulotlarvamateriallaranalizi)toksikologiya,mikrobiologiyavabioximiya (fermentlash, biotexnologiya, gennaya injeneriya), qishloq xo’jalik fanlari (qaytatiklanadiganxom –ashyo)), ekologiya va huquq (Davlat boshqaruvi va nazorat) fanlaribilan ham kesishadi va ko’rsatib o’tilgan masalalarni birgalikda yechimini topishga xizmatqiladi.
Birso’zbilanaytganda“Yashil”kimyoprinsiplarinihayotgatatbiqqilishO’zbekiston kimyogarlarining o’z oldiga qo’ygan eng ustuvor vazifalarni bajarishiga asosbo’lishigaishonamiz.Buesasog’lomavlodtarbiyasininggarovi bo’libhisoblanadi.
Barqaror rivojlanish konsepsiyalariga amal qilishnita’minlashgaerishishuchun kimyogarolimlarningilmiy ishlariasosida yangiilmiyyo’nalishvamo’jizakorkimyofaninio’rganishdayangirevolyusionmetodologikqarashhisoblangan “Yashilkimyo” prinsiplariniyoritibberish,yoshkimyogarlardakimyoviyjarayonlargayangichaqarashnitarbiyalash,“Yashil”kimyoprinsiplariasosidao’quvchilarvatalabalardakimyoviyta’limvatarbiyaniuyg’unlashtirishstrategiyasiniishlabchiqish,kimyoviybilimlargayashilliknikiritishasosidaatrof-muhitningsofliginisaqlashimkoniniyaratishningmetodikasoslarini yaratishdir.

1. 
   “Yashil“ kimyo ilmiy yo’nalishi bo’yicha Jahonda va O’zbekistondabajarilayotgan ilmiyishlarnio’rganishvaumumlashtirish.
   
2. 
   Kimyofaninio’rganishgayangimetodologikqarash“Yashil”kimyoprinsiplariniumumlashtirish.
   
3. 
   Yaratilganmajmuanimaktabo’qituvchilarivao’quvchilariorasidatarg’ibqilish,ularningnatijalariniumumlashtirish.
   
4. 
   “Yashil”kimyoprinsiplariasosidakimyogaryosho’qituvchilargaqatorsiklma’ruzalartashkilqilishningmetodik prinsiplariniishlab chiqish.
   
5. 
   “Yashil“kimyoilmiyyo’nalishibo’yichamaktablar,liseyvakollejlardaelektivkurslardasturlarinitaklifqilishvao’qitishgatavsiyalarishlab chiqish.
   

Barqarorrivojlanishningmuhim omillaridanbiribo’lgankimyofaniniyangichao’rganishyangi avlod kimyogarlarini tarbiyalaydi va ular atrof –muhit tozaligi va sofliginita’minlashuchunxizmatqiladi.