Tropik va subtropik kengliklardagi tog‘li hududlarda havo h arorati va


Download 38.4 Kb.
bet1/6
Sana22.04.2023
Hajmi38.4 Kb.
#1381397
  1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Tropik




MUSTAQIL ISH

Tropik va subtropik kengliklardagi tog‘li hududlarda havo h arorati va 


boshqa m eteorologik kattaliklaming yillik o'zgarishlari tekislanadi. Bu y er- 
da yom g'irlar va qurg‘oqchil davrlar uzayadi, havo haroratining sutkalik 
tebranishlari esa yillik am plitudalarning ekstrem um laridan katta b o ‘ladi. 
Tropik iqlim sharoitida baland tog‘lardagi stansiyalarda haroratning s u tk a ­
lik amplitudasi yillik amplitudalardan biroz k a tta bo'lishi m um kin. M asa - 
lan, ekvator yaqinida (12° j.k.) dengiz sathiga nisbatan 2850 m b alandlikda 
joylashgan K itoda (Ekvador) haroratning yillik am plitudasi 0,2° ga ten g
("abadiy bah o r“ ataluvchi iqlim). Havo haro ratin in g sutkalik am plitudasi 
esa 20° gacha yetishi mumkin.
Yana bir xususiyat. Havo haroratining ekstrem um lari kechroq m u d d a t- 
larga siljiydi. O datda, 800 m balandlikdan boshlab yilning eng iliq oyi - 
avgust, eng sovuq oyi esa — fevral b o ‘ladi. 1500 m dan balandda b a h o r 
kuzga qaraganda sovuqroq bo‘ladi.
TogMar havoning namlik darajasiga sezilarli ta ’sir o'tkazadi. B alandlik 
bo'ylab m utlaq nam lik kamayadi, chunki havo harorati kamayadi, u b ilan
esa havodagi bug‘ miqdori chegaralanadi. M utlaq nam likning eng k a tta
qiymatlari — Quyoshning chiqish paytida kuzatiladi.
Tog‘larda nisbiy namlik kam o ‘zgaradi, unin g maksimal qiy m atlari 
bulutlarning quyi chegarasi sathida kuzatiladi. Sutkalik o ‘zgarishda nisbiy 
nam likning m inim um i yozda ertalab va tu n d a kuzatiladi, kunduzi u suv 
bug'ining vodiy sham oli bilan ko‘chishi natijasida kattaroq bo‘ladi. Yillik 
o'zgarishda o 'rta kengliklardagi tog‘larda nisbiy nam likning eng katta q iy ­
matlari yozda, eng kichiklari — qishda kuzatiladi.
Tog‘larning yonbag'irlarida havoning nam ligi doim o o ‘sha b alan d lik - 
dagi erkin atm osferadagi sathlardagidan o 'rta c h a 10% ga katta bo ‘ladi.
TogMarda b u lu tlilik n in g taqsim oti tu rlic h a . U n in g m iq do ri va tu r i 
joyning den g iz sath ig a nisbatan b a la n d lig ig a , re le f shakliga, u s tu n lik
qiladigan sham olga nisbatan to g ‘ y o n b a g 'irla ri va v od iylarn in g e k s p o - 
zisiyasiga bogMiq. B unda hal qiluvchi o m il — bu to g ‘larn in g n a m lik
olib keluvchi havo oqim lariga n isb atan jo y la sh ish id ir. T o g‘ m assiv lari 
va tizm alarin in g sham olga qaragan to m o n la rid a havo m a ssa la rin in g
k o ‘tarilishi m ajb u riy konveksiyaga olib k elad i va n am hav on in g a d ia - 
batik sovishi kuzatiladi. Shuning u chun harn to g ‘larning sham olga q a r a ­
gan to m o n id a b u lu tla rn in g m iqdori o rta d i, sham o lg a teskari b o ‘lg an
to m o n id a esa, a k sin ch a , kam ayadi. Y iln in g iliq davrid a b u lu t t i z i m -
larining k attalash ish i va konvektiv b u lu tla r m iq d o rin in g o rtish i k u z a ­
tiladi. V odiy sirkulyasiyasi norm al riv o jla n g a n d a konvektiv b u lu tla r
to g ‘ tizm asi b o 'y la b ch o 'zilib jo y la sh a d i. T o g ‘la r o d a td a q o r b ila n
q o p langan y iln in g sovuq vaqtida o ch iq h a v o yoki fro n ta l x a ra k te rd a g i 
bulutlilik u stu n lik qiladi.

Download 38.4 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling