Tropik va subtropik kengliklardagi tog‘li hududlarda havo h arorati va

5.4. Qor va muz qoplamining iqlimga ta’siri
Yer sirtiga yoqqan qor uzoq vaqt davom etgan havoning manfiy haro- 
ratlarida qor qoplam ini hosil qiladi. K o‘rilayotgan hududda yer sirtining 
50% dan ko‘prog‘ida qor yotgan b o lsa, bu joyda qor qoplami bor deb 
hisoblanadi. K o'rilayotgan joy iqlimining shakllanishida qor qoplami alo- 
hida ahamiyatga ega.
Birinchidan, q o r qoplam i yer sirtining radiasion xususiyatlariga katta 
ta ’sir ko‘rsatadi. Q om in g yuqori albedosi (80-90% ) va uning infraqizil 
spektrdagi kuchli nurlanishi qor sirtining kuchli sovishiga olib keladi. Shu 
bilan birga q o m in g kichik issiqlik o'tkazuvchanligi yer sirtining sovishiga 
yo‘l qo'ym aydi va natijada yer sirtining harorati yetarlicha baland boMadi. 
Qishda qor qoplam i qancha yupqa bo ‘lsa, tuproq sirti shuncha kuchliroq 
muzlaydi.
82

Ikkinchidan, qor qoplami u n in g ustidagi havo qatlam ini sovitadi, nati- 
jada qor qoplami ustida haroratning kuchli va chuqur radiasion inversiyalari 
yuzaga keladi. Bahorda qor qoplami haroratning qor inversiyasi paydo boMishiga 
olib keladi.
Uchinchidan, suv zahiralarining shakllanishida qor q oplam ining aham i- 
yati nihoyatda katta. Aynan q o r qoplam i Yevroosiyoda daryo suvlarining 
50% ni ta ’minlaydi. 0 ‘rta Osiyoda b arch a yirik daryolar suv bilan q o r va 
m uzliklar erishi hisobiga ta ’m inlanad i. Q o r qoplami shu regiondagi barcha 
m uzliklarning nam zahiralarini shakllantiradi.
Q or qoplam ining bahordagi erishi tekisliklardagi daryolarda suv tosh- 
qiniga olib keladi. K o‘tarilgan suv sathining balandligi nafaqat q or zahi- 
ralariga, balki qorning erish tezligi va yer sirtining xususiyatlariga bog'liq. 
Agar kuzda q o r muzlagan yer sirtiga yoqqan bo‘lsa, u holda suv toshqini 
nihoyatda kuchli boMadi. Ekstrem al hollarda suv toshqini fojiali xarakterga 
ega bo'lishi m umkin.
To'rtinchidan, qor qoplami, ayniqsa tog‘larda, shuningdek yozda Arktika 
va Antarktikada tarqoq radiasiya m iqdorini oshiradi. N atijada, buyum larn- 
ing yoritilganligi oshadi, bu esa alpinistlarda ko‘z tinishiga olib keladi.