Tuproq mikrobiolik faolligiga ogitlarning tasiri
Download 289.35 Kb. Pdf ko'rish
|
tuproq mikrobiolik faolligiga ogitlarning tasiri
|
1 . 3 . 5 - j a d v a l
N i k e l v a x r o m n i n g s u v l a r d a g i m i q d o r i , m g / k g ( K a r i m o v H . N , 2 0 1 0 ) . №
t/r Kes
ma Tuman
manzillari Suv turlari Nikel REM Xrom
REM 2 4 Artizan 0,3
0,1 4,1
0,5 1 4 Sug’orish 0,2
0,1 9,7
0,5 3 7 Urgut Sug’orish 0,2 0,1
3,7 0,5
4 19
Ichimlik Yo’q
0,1 3,2
0,5 5 18 Sizot suv(160sm) 0,3 0,1
3,0 0,5
6 20
Sug’orish 0,1
0,1 5,8
0,5 7 21 Partdarg’om Sug’orish 0,2 0,1
4,6 0,5
8 22
Sizot suv(120sm) 0,2 0,1
10,3 0,5
9 23
Sug’orish 0,1
0,1 12,8
0,5 10
23 Chiqindi suv 0,2 0,1
7,8 0,5
11 23
Sizot suv
(120sm) 0,3
0,1 5,3
0,5 12
23 Sug’orish 0,3 0,1
4,0 0,5
13 23
Sizot suv
(130sm) 0,25
0,1 6,0
0,5 14
24 Ishtixon Sizot suv 0,2
0,1 3,8
0,5 15
34 Narpay
Sizot suv(165sm) 0,2 0,1
5,5 0,5
16 45
Sug’orish 0,1
0,1 4,9
0,5 17
45 Ariq
0,2 0,1
8,4 0,5
18 46
Xatirchi Yer osti suvi Yo’q
0,1 4,5
0,5
33 m u h i t g a z a h a r l i t a ’ s i r i n i o s h i r a d i . I f l o s l a n g a n t u p r o q l a r n i t o z a l a s h d a t a r i q , a r p a v a v i k o – s u l i a r a l a s h m a s i n i e k i s h y a x s h i s a m a r a b e r a d i . T u p r o q l a r g a b o ’ l g a n z a h a r l i b o s i m n i n g k a t t a l i g i v a s h a k l l a r i h a q i d a a n i q m a ’ l u m o t g a e g a b o ’ l i s h s u g ’ o r i l a d i g a n t u p r o q l a r a t r o f m u h i t n i n g e k o l o g i k h o l a t i i s h l a r i s a m a r a d o r l i g i n i o s h i r i s h , q i s h l o q x o ’ j a l i k e k i n l a r i d a n e k o l o g i k t o z a m a h s u l o t o l i s h , u n i n g s i f a t i n i k o ’ t a r i s h g a e r i s h i s h i m k o n i n i b e r a d i . M i k r o o r g a n i z m l a r n i n g a s o s i y t a k s o n o m i k v a e k o l o g o – g e o f r a f i k g u r u h l a r i h i s o b l a s h , h a r o r a t v a a g r o f o n l a r s h a r o i t l a r i g a b o g ’ l i q r a v i s h d a t u p r o q l a r d a z i c h l i g i v a f u n k s i o n a l s t r u k t u r a s i b o ’ y i c h a m i k r o b l a r n i n g
t u r l i t u r k u m l a r i s h a k l l a n i s h i n i k o ’ r s a t d i . s h u l a r d a n b i r i a k t i n o m i t s i t l a r b o ’ l i b j u d a k e n g t a r q a l g a n v a t u p r o q m i k r o f l o r a s i n i n g a s o s i y q i s m i n i t a s h k i l e t a d i g a n f i z i o l o g i k g u r u h ( K a r i m o v . N i z o m o v 2 0 1 0 ) . U l a r b a r c h a t i p d a g i t u p r o q l a r d a u c h r a y d i . B i r o q g u m u s i m i n e r i a l i z a t s i y a b o s q i c h i d a b o ’ l g a n o r g a n i k m o d d a l a r g a b o y n e y t r a l v a y e n g i l i s h q o r i y m u h i t g a ( P h - 7 . 0 - 7 . 5 ) e g a t u p r o q l a r n i a f z a l k o ’ r i s h a d i . A k t i s i n o mi t s i t l a r t u p r o q h o s i l b o ’ l i s h i n n g y o ’ n a l g a n l i g i n i n g i n d i k a t o r l a r i b o ’ l i b x i z m a t q i l i s h i m u m k i n [ 3 ] . M i k r o o r g a n i z m l a r n i n g b u t u r i t u p r o q l a r d a c h i d a m l i k i m y o v i y b i r i k m a l a r n i p a r c h a l a s h x u s u s i y a t i g a e g a k o ’ p c h i l i k a k t i n o m i t s i t l a r k a s s a l i k q o ’ z g ’ a t u v c h i z a m b r u g ’ b a k t e r i y a l a r n i n g a n t o g o n i s t l a r i h i s o b l a n a d i , s h u
s a b a l i u s h b u g u r u h m i k r o o r g a n i z m l a r i n i n g t u p r o q l a r d a g i o ’ z a r o n i s b a t i k a t t a q i z i q i s h u y g ’ o t a d i . Z a r a f s h o n v o h a s i b o ’ z m i n t a q a l a r i d a m i k r o o r g a n i z m l a r n i n g t a r q a l i s h i b o ’ y i c h a k o ’ p g i n a o l i m l a r i z l a n i s h l a r o l i b b o r i s h g a n [ 9 ] , [ 1 2 ] , [ 1 3 ] . M i k r o o r g a n i z m l a r n i o ’ r g a n i s h b o r a s i d a g i i l m i y i z l a n i s h l a r i m i z , j u m l a d a n t u p r o q d a g i m i k r o o r g a n i z m l a r n i m i q d o r i
34 v a s i f a t i n i a n i q l a s h d a [ 1 0 ] , [ 6 ] l a r n i n g i s h u s l u b l a r i d a n f o y d a l a n i l d i . M i k r o o r g a n i z m l a r n i a n i q l a s h u c h u n t u p r o q n a m u n a l a r i n i ( 1 0 g r t u p r o q 1 0 0 m l s u v d a ) 1 : 1 0 0 0 0 0 g a q a d a r s u y u l t i r i l i b h a r x i l z i c h o z u q a m u h i t i d a 2 7 - 2 8 g r a d u s h a r o r a t d a t e r m o s t a t d a o ’ s t i r i l d i . S p o r a s i z b a k t e r i y a l a r ( a m m o n i f i k a t o r l a r ) g o ’ s h t v a p e p t o n a r a l a s h m a s i d a ( M P A ) , s p o r a l i b a k t e r i y a l r m e s h u s t i n [ 3 ] m e t o d i k a s i b i l a n y a n i t u p r o q n a m u n a s i n i 1 : 1 0 0 0 g a q a d a r s u y u l t i r i b 8 0 C d a 1 0 m i n u t p a s t e r i l i z a s i y a q i l i n i b M P A - S A ( 1 / 1 ) a g a r d a , a k t i n o mi t s i t l a r n i k r a x m a l a m m i a k l i a g a r d a ( K A A ) z a m b u r u g ’ l a r n i c h a p e k m u h i t i d a , o l i g o n i t r i o f e l l a r e s a E s h b i m u h i t i d a a n i q l a n d i . O ’ t k a z i l g a n t a d q i q o t l a r n a t i j a l a r i g a a s o s a n s h u n i t a ’ k i d l a s h m u m k i n k i , t i p i k b o ’ z t u p r o q l a r m i n t a q a s i n i n g o c h t u s l i b o ’ z t u p r o q l a r m i n t a q a s i g a q a r a b s i l j i b b o r i s h i b i l a n t u p r o q l a r d a g i m i k r o o r g a n i z m l a r t u r l a r i q o n u n i y l i k g a a s o s a n k a m a y i b b o r a d i . T u p r o q l a r n i n g t i p i , s u g ’ o r i s h d a v r i v a
o ’ s i m l i k l a r n i n g t a s i r i d a t u p r o q m i k r o f l o r a s i s e z i l a r l i r a v i s h d a o ’ z g a r a d i . T u p r o q t i p i n i n g t a ’ s i r i h a r z i l y a n g i d a n s u g ’ o r i l a d i g a n t i p i k b o ’z t u p r o q l a r d a b e d a e k i l g a n U r g u t t u m a n i n i t u p r o q l a r i g a q a r a g a n d a P a s t d a r g ’ o m t u m a n i t u p r o q l a r d a z a m b u r u g ’ l a r d a n t a s h q a r i b a r c h a m i k r o o r g a n i z m l a r m i q d o r j i h a t i d a n o r t i q l i g i m a ’ l u m b o ’ l d i . Y a n g i d a n s u g ’ o r i l a d i g a n b o ’ z o ’ t l o q l i t u p r o q l a r d a p a x t a d a l a l a r i d a g i a m m o n i f i k a t o r l a r a t i g a ( K . 1 8 , 2 0 ) 0 . 5 - 0 . 6 m l n / g r f a r q q i l i s h i a n i q l a n d i ( 1 . 3 . 6 - j a d v a l ) . U r g u t t u m a n i q a d i m d a n s u g ’ o r i l a d i g a n b o ’ z o ’ t l o q l i t u p r o q b u g ’ d o y d a l a s i N a r p a y t u m a n i b u g ’ d o y d a l a s i d a g i 0 - 3 0 s m q a t l a m i d a g i m i k r o o r g a n i z m l a r g a s o l i s h t i r i l g a n d a ,
s p o r a s i z b a k t e r i y a h u j a y r a l a r i 0 . 3 m l n , s p o r a l i l a r h a m d a z a m b u r u g ’ l a r 0 . 6 , a k t i n o m i s i t l a r 1 . 5 m l n , o l i g o n i t r o f i l l a r n i n g f a r q i 0 . 9 m l n h u j a y r a g a k o ’ p l i g i a n i q l a n d i ( K . 9 . 3 6 ) . d e m a k U r g u t t u m a n i
35 t u p r o q l a r i t a r k i b i d a o r g a n i k o ’ g ’ i t n i n g k o ’ p l i g i , n a m l i k d a r a j a s i y e t a r l i e k a n l i g i v a d e n g i z s a t h i d a n y u q o r i d a j o y l a s h g a n l i g i m i k r o o r g a n i z m l a r n i n g b i o m a s s a s i n i n g o r t i s h i g a t u p r o q t i p i n i n g t a ’ s i r i n i k a m l i g i d a n d a l o l a t b e r a d i . U r g u t t u m a n i I b n S i n o n o m l i x o ’ j a l i g i y a n g i d a s u g ’ o r i l a d i g a n t i p i k b o ’ z t u p r o q l a r d a y e k i l g a n b e d a d a l a s i d a ( K . 1 0 ) a m o n i f i k a t o r l a r 2 . 7 m l n , s p o r a l i l a r n i v a z a m b u r u g ’ l a r n i 2 1 m i n g , a k t i n o m i s i t l a r n i 6 m l n , h a m d a o l i g o n i t r o f i l l a r n i 6 . 5 m l n
y e k a n l i g i , P a s t d a r g ’ o m t u m a n i d a g i b e d a ( K 1 2 ) d a l a l a r d a n o l i n g a n t u p r o q n a m u n a l a r i d a n m i k r o o r g a n i z m b i o m a s s a s i d a n m i q d o r i n i n g k o ’ p l i g i a n i q l a n d i . D e m a k , d e n g i z s a t h i d a n y u q o r i d a j o y l a s h g a n y e r l a r n i n g y a n g i d a n s u g ’ o r i l a d i g a n t i p i k b o ’ z t u p r o q l a r d a m i k r o f l o r a n i n g k o ’ p a y i s h i g a v a t u p r o q t i p p i n i n g t a ’ s i r i n i o l d i n i o l i s h d a p a x t a , b u g ’ d o y m a k k a j o ’ x o r i o ’ s i m l i k l a r i n i y e k i s h m a q s a d g a m u v o f i q . T u p r o q t a r k i b i m i k r o f l o r a s i g a s u g ’ o r i s h n i n g t a s i r i n a t i j a s i d a q a d i m d a n s u g ’ o r i l a d i g a n b o ’ z o ’ t l o q l i y e r l a r d a o ’ s i m l i k ( p a x t a ) n i n g e k i l i s h i q u y i d a g i c h a : X a t i r c h i t u m a n i ( K 4 1 ) k u c h s i z s h o ’ r l a n g a n y e r l a r d a h u j a y r a l a r u m u m i y s o n i 1 6 6 2 9 m l n b o ’ l s a s h o ’ r l a n m a g a n q a d i m d a n s u g ’ o r i l a d i g a n ( K 4 4 ) y e r l a r d a 1 6 3 2 8 m l n g a t e n g l i g i a n i q l a n d i . S u g ’ o r i s h n i n g t a s i r i d a ( K . 4 1 ) s p o r a s i z l a r g a 0 . 6 m l n , z a m b u r u g ’ l a r g a 0 . 3 m i n g v a a k t i n o m i s i t l a r g a 0 . 8 m , l n g a h u j a y r a l a r n i n g m i q d o r j i h a t d a n k a m a y i s h i g a l e k i n k u c h s i z s h o ’ r l a n g a n y e r l a r d a h a m o l i g o n i t r o f i l l a r n i ( K . 4 4 ) 1 . 7 b a r o b a r g a k o ’ p e k a n l i g i a n i q l a n d i . |
