Turdialiyeva-sh pdf

I BOB YUZASIDAN XULOSA
Dissertatsiyamizning birinchi nazariy bobini “Tafakkur fe’llarining
tilshunoslikdagi umumiy xususiyat” larine ochib berishga bag ishladik va
ʻ
quyidagi xulosalarga keldik:
1.
Ingliz tilida tafakkur fe’llarining o zbek tiliga tarjima qilinganda
ʻ
shakliy – ma’noviy o zgarishlari, tafakkur fe’llari tarzida berilishi tahlil etildi va
ʻ
ularning gap tarkibida boshqa so zlar bilan munosabati o rganildi.
ʻ
ʻ
2.
Ingliz tilida qo llangan tafakkur fe’llarini boshqa tillarda (o zbek, rus)
ʻ
ʻ
qo llangan tafakkur fe’llarining mohiyatan farq qilmasligi aniqlandi. Tafakkur
ʻ
fe’llarining badiiy uslubda foydalanish doirasi tor emasligi aniqlandi. 
3.
Tafakkur fe’llarining vaziyat tahlili quyidagi sxema bo yicha tahlil
ʻ
qilinishi aniqlandi: a) umumiy xarakteristikalar, b) vaziyat ishtirokchilari, c)
vaziyat bo yicha takliflar, d) vaziyatning konflikt asoslari, e) vaziyatning
ʻ
dinamikasi, f) ko p holat turi, g) denotative tuzilishi o xshash fe'llarning leksik
ʻ
ʻ
mikro maydonchasi.
4.
Tafakkur fe’llarining quyidagicha tasniflanishi aniqlandi va ularga
yetarlicha ta’rif va tasniflar berildi. Ular: 1) qabul qilish jarayoni; 2) kognitiv
fe’llar; 3) harakat fe’llari; 4) ta’riflovchi fe’llar; 5) bilish jarayoni; 6) hissiy
jarayon fe’llari.
40
5.
Ingliz tilidagi fe'lga asoslangan holda til birliklari ma'nosining
kognitiv jihatlarini va so z semantikasini shakllantirish mexanizmlarini o rganish
ʻ
ʻ
uchun funktsional-semiologik va prototip usullardan foydalanish zarurati ilmiy
isbotlandi. Tizim darajasida leksik-grammatik turkumlashtirish jarayonida fe’llar
40
1.2 rejadatasnifgatoʻliqma’lumotberilgan.
32

---

shartli ravishda turli sinflarga (toifalarga) ajratildi: harakat, jarayon, xususiyat,
holat, munosabat. Ya'ni, semantic jihatdan har bir fe'l tevarak-atrofdagi
voqelikning voqea-hodisalar tomonini aks ettirishi, uni kontseptual jihatdan
harakatga ham, jarayonga ham, xususiyatga va hokazolarga ham keltirish
mumkinligi dalinlandi. Bundan tashqari, "hodisa" atamasi umumiy atama sifatida
ishlatildi (konseptualizatsiya usulidan qat'I nazar, u hodisani belgilash uchun
xizmat qiladi) va og zaki toifalarning har qanday o ziga xos tipologiyasi va faqat
ʻ
ʻ
shartli ravishda fundamental ma'noga ega emasligi ochib berildi.