TüRKÇe dil biLGİSİ

 
YAPIM EKLERİ 
 
Kök veya gövdelerin her zaman anlamını, bazen de türünü değiştiren eklere yapım ekleri denir. Dört 
ana grupta incelenir: 
1) İsimden İsim Yapma Ekleri : İsim köklerine gelerek bunlardan yeni isimler türeten eklere denir. Bu ekler 
sadece kelimenin anlamını değiştirir, türünü değiştirmez. Bu eklerin başlıca olanları şunlardır: 
1) -lık, -lik, -luk, -lük : (Gözlük, gecelik) 
2) -cı, -ci, -cu, -cü : (Bek-çi, ev-ci) (“Bek” kelimesi Eski Türkçe’de “koruma, muhafaza etme” anlamında 
kullanılmıştır.) 
3) -lı, -li, -lu, -lü : (Ev-li, su-lu) 
4) -sız, -siz, -suz, -süz ( Ev-siz, Ök-süz) (“Ök” kelimesi Eski Türkçe’de “öğ” şeklindedir ve “ana” 
anlamına gelir.) 
5) -ki : (demin-ki, şimdi-ki, yerde-ki, gökte-ki) (Yapım ekleri her zaman kökten hemen sonra gelirken, -ki 
eki bu kurala uymaz. -ki ekinden önce köke bir çekim eki gelir, sonra -ki yapım eki getirilir. -ki ekinin 
bazen kökten hemen sonra geldiği de görülür. Öte-ki, beri-ki...) 
6) -cık, -cik, -cuk, -cük : (Ufa-cık, küçü-cük)
7) -cak, -cek, -çak, -çek : (Büyü-cek..) 
8) -cağız, -ceğiz, -çağız, -çeğiz: (Köyceğiz, çocuk-çağız) 
9) -ca, -ce, -ça, -çe : Türk-çe, ala-ca 
10) -daş, -deş, -taş, -teş : soy-daş, ses-teş 
11) -ncı, -nci, -ncu, -ncü : bir-i-nci, yedi-nci.. 
12) -ar, -er : beş-er.. 
13) -z : iki-z 
14) -sı, -si,-su, -sü : çocuk-su 
15) -ımsı, -imsi, -umsu, -ümsü: ekşi-msi 
16) -layın, -leyin: akşam-leyin... 
17) -cileyin : ben-cileyin 
18) -an, -en : er-en, kız-an (olgun çocuk) 
19) -ç: ana-ç 
20) -cıl, -cil, -cul, -cül, -çıl, -çil, çul, çül: ev-cil, balık-çıl...  
21) -man, -men : koca-man 
22) -aç, -eç : kır-aç, top-aç 
23) -şın : sarı-şın 
24) -ak, -ek : sol-ak, top-ak 
25) -k : bebe-k, top-u-k 
26) -t : yaş-ı-t 
27) -ay, -ey : kuz-ey (Kuz : Güneş görmeyen yer) 
28) -sul : yok-sul 
29) -la, -le : kış-la , yay-la ( Eski Türkçe’den günümüze z, y değişmesiyle “ yazın gidilecek yer “ 
anlamındadır.