Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi

Soyutlama (mavhumlashtirish) deganda inson zehnining tashqi dunyodagi
barcha jonzotlar va jonsiz narsalarni, tuyg‘u, fikr va harakatlarni o‘ziga xos
shaklda tushunib, tahlil etilib, so‘zga aylantirilishi tushuniladi. Somutlaştırma

(aniqlashtirish)deganda esa tildagi mavhum tushunchalardan foydalangan holda
bayon etish anglashiladi. Masalan, qadimgi turk tilidagi tıl (til) – “til - organ”
so‘zining kitobalarda “gapirtirish uchun qo‘lga olingan harbiy asir” ma’nosida
qo‘llanilishi; avuç açmak “tilanchilik qilmoq”, gözlerini yummak “ölmak”, dile


getirmek “söylemek”, rang-tusni ko‘rsatuvchi kavuniçi, vişneçürüğü, yavruağzı
kabi so‘zlar aniqlashtirishga misol bo‘la oladi.
3
Hengirmen M. Türkçe Dilbilgisi, Engin Yayınevi, –Ankara, 1998, –S.385.