Turkiya davlati

Turkiya davlati

Turkiya Osiyo va Yevropa qit’alarida joylashgan davlatdir. Mamlakatning katta qismi G’arbiy Osiyoda, Anadolu yarim orolida joylashgan. Turkiyada turmush darajasi ancha yaxshi, shuning uchun agar siz oilangiz bilan u yerga ko’chib o’tmoqchi bo’lsangiz, qaroringiz yaxshi bo’ladi.

Sizni tashvishga soladigan birinchi narsalardan biri bu farzandlaringizning ta’limidir. Turkiyada ta’lim standartlari tan olingan juda yaxshi dunyoning istalgan mamlakatiga nisbatan maktablar va universitetlar yuqori talablarga ega.
Turkiyada ta’lim bepulmi?
Boshlang’ich (lköretim) ta’lim 6/7 yoshdan 14/15 yoshgacha bo’lgan barcha bolalar uchun majburiydir va Turkiyadagi davlat maktablarida bepul. Bu taʼlim sakkiz yil davom etadi (1-sinfdan 8-sinfgacha) va toʻrtinchi sinfda chet tili darslaridan boshlanadi.
Turkiyada ingliz tili o’rgatiladimi?
Maktablarda o’qitiladigan chet tili bir maktabdan ikkinchisiga farq qiladi. Ingliz tili eng tez-tez uchraydi, ba’zi maktablarda esa nemis, frantsuz yoki ispan tillari o’rgatiladi. Ba’zi xususiy maktablar ikkita chet tilini o’qitishni birlashtiradi.
Mamlakatda oliy ma’lumot yoki oliy ma’lumot majburiy emas. Turkiya universitetlari, shuningdek, talabalar o’zlarining oliy ma’lumotlarini olishlari mumkin bo’lgan respublika institutlari deb hisoblashadi. Ushbu universitetlar tomonidan taqdim etiladigan turli xil o’quv dasturlari mavjud, ular ikki yoki to’rt yil davom etishi mumkin. Turkiya universitetlari dunyoga nisbatan yuqori standartlarga ega. Ba’zi universitetlar ham mintaqada birinchi o’rinni egallaydi.

TURKIYADA TA’LIM TIZIMI

Turkiyada milliy ta’lim tizimi davlat nazorati ostida. Turkiya Respublikasi Konstitutsiyasiga va Jeneva konventsiyasiga binoan har kim bilim olish huquqiga ega. Turkiyadagi majburiy ta’lim 5 yillik boshlang’ich, 3 yillik o’rta maktab, 4 yillik o’rta maktabni o’z ichiga oladi.
Turkiyada milliy ta’lim tizimi davlat nazorati ostida. Turkiya Respublikasi Konstitutsiyasiga va Jeneva konventsiyasiga binoan har kim bilim olish huquqiga ega. Turkiyadagi majburiy ta’lim 5 yillik boshlang’ich, 3 yillik o’rta maktab, 4 yillik o’rta maktabni o’z ichiga oladi.
Turkiyadagi maktabgacha ta’lim (3 yoshdan 5 yoshgacha bo’lgan bolalar)
Turkiyada maktabgacha ta’lim majburiy va 3-5 yoshdagi bolalar uchun ta’limni o’z ichiga oladi. Aksariyat bolalar bog’chalari xususiy, ba’zilari esa davlat boshlang’ich maktabida. Turkiyadagi maktabgacha ta’limning asosiy maqsadlari bolalarning qobiliyatini o’yin shaklida rivojlantirish, shuningdek maktabgacha yoshdagi bolalarni boshlang’ich maktabga tayyorlashdir. Turkiyada xususiy bolalar bog’chalari juda ko’p. Ingliz va rus tillarida dars beradigan bolalar bog’chalari.
Turkiyada boshlang’ich ta’lim (6 yoshdan 14 yoshgacha bo’lgan bolalar)
Turkiyada boshlang’ich ta’lim (6 yoshdan 14 yoshgacha bo’lgan bolalar)
6 yoshdan 14 yoshgacha bo’lgan har bir turk fuqarosi maktabga borishi shart. Umumta’lim maktablarida boshlang’ich ta’lim majburiy va bepuldir. Davlat maktablaridan tashqari, xususiy boshlang’ich maktablar ham ishlaydi. Davlat akkreditatsiyasidan o’tgan barcha maktablarda o’qish yagona tasdiqlangan dastur bo’yicha o’z vaqtida amalga oshiriladi. Shu sababli, yashash joyini va shunga mos ravishda o’qish joyini o’zgartiradigan talabalar yangi joyda o’quv jarayoniga osongina moslashadi.
Turkiyadagi xususiy boshlang’ich maktablar
Shuningdek, Turkiyada rus yoki ingliz tillarida dars beradigan xususiy boshlang’ich maktablar mavjud. Antaliyada hatto ikkita boshlang’ich maktab ham ingliz va albatta turk tilini chuqur o’rganadigan rus tilida dars beradi. Bu:
• Lara viloyatidagi Antaliya Turizm akademiyasida rus maktabi.
• Turizm akademiyasida Xalqaro turizm kolleji
• Konyaalti mintaqasidagi xalqaro rus maktabi.
Turkiyadagi o’rta maktab (14 yoshdan 18 yoshgacha bo’lgan bolalar)
Turkiyadagi o’rta maktabda o’qish umumiy maktabda uch yillik va kasb-hunar kollejlarida 4 yillik ta’limni o’z ichiga oladi. O’rta maktablar asosan davlat mulki bo’lib, bepul ta’lim beradi.
To’liq o’rta maktabni tugatgandan so’ng (12-sinflar), bitiruvchilar ma’lum fakultetlar va ayrim universitetlarga nomzodlarni aniqlash uchun o’tkaziladigan Milliy Kirish imtihonini topshirishadi.

Turkiyada litsey va kollejlar:

Turkiyada boshlang‘ich va o‘rta maktabdan keyin o‘quvchilar litseyga kirish uchun imtihon topshirishadi. Bu umumta’lim litseyi bo‘lishi mumkin, o‘quvchilar unda oliy ta’lim muassasalariga kirish uchun tayyorgarlik ko‘radilar yoki qaysidir yo‘nalishga ixtisoslashgan litsey bo‘lishi mumkin. Masalan, texnika, turizm, tibbiyot, pedagogika, diniy va boshqa yo‘nalishga ixtisoslashgan bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari xususiy litseylar ham bor, ularni “kollej” deb nomalashadi.

12 yillik maktab ta’limini tugatdan so‘ng, bitiruvchi o‘quvchilar attestatsiyadan o‘tadilar va diplom oladilar.

Agar o‘quvchi kasbiy litseyda o‘qigan bo‘lsa, odatda u tegishli ta’lim muassasasida imtihonsiz o‘qishni davom ettirishi mumkin. Boshqa litsey bitiruvchilari ularda o‘qish uchun YGS imtihonini topshirishlari shart.

Professional ta’lim 2 yil davom etadi. O‘qishni tugatgach, o‘qishni universitetga ko‘chirish imkonini beruvchi DGS imtihoni topshirish imkoniyati mavjud.

Turkiyada oliy ma’lumot
Hozirgi kunda Turkiyada 117 universitet mavjud, ulardan 91 tasi davlatga tegishli va 26 tasi xususiy. Oliy ma’lumotga ega bo’lgan talabalarning umumiy soni 2,7 milliondan ortiq, jumladan sirtdan o’qiyotgan talabalar.
• Bilkent universiteti
• Dokuz Eylul universiteti
• Xajettepe universiteti
• Yaqin Sharq texnik universiteti
• Pamukkale universiteti
• Trakya universiteti
• Universal d’Uludag
• Yuzuncu Yil Universiteti
• Zonguldok Karaelmas universiteti
Turk universitetlari uch bosqichli ta’lim tizimidan foydalanadilar. Oliy ta’limning birinchi darajasi bakalavriat dasturlari bilan ifodalanadi.
Ikkinchi va uchinchi darajalar magistratura va aspiranturadan iborat. Turkiya Boloniya Kelishuvining a’zosi va ko’plab turk universitetlari Erasmus Xartiyasining a’zosi. Turkiyadagi asosiy ta’lim tili – bu turk tili. Biroq, ba’zi davlat va xususiy universitetlar ingliz tilida dars berishadi.
So’nggi yillarda Turkiyada turli xil oliy ta’lim dasturlari bo’yicha o’qishni tanlagan chet ellik talabalar soni sezilarli darajada o’sdi. Bu, birinchi navbatda, Turkiya ko’plab Sharqiy Evropa mamlakatlari va MDH davlatlarining muhim strategik va madaniy sherigi ekanligi bilan bog’liq. Har bir turk universiteti chet ellik talabalarni qabul qilish uchun o’z mezonlarini o’rnatadi. Ko’pincha, kirish milliy ma’lumotlarga, turli xil milliy va xalqaro test natijalariga asoslanadi.
Turkiyada “Ta’lim sohasi” davlat tomonidan qattiq nazorat qilinadi. Ta’lim olish huquqi Konstitutsiya bilan kafolatlangan. Fuqarolar uchun boshlang‘ich ta’limni olish majburiy, davlat maktablarida ular bepul o‘qitiladi.
Turkiyada ta’lim 6 bosqichni o‘z ichiga oladi:
Maktabgacha ta’lim– bog‘cha 1 yoshdan 3 yoshgacha va maktabga tayyorlov 3 yoshdan 5 yoshgacha.
Boshlang‘ich ta’lim– 4 yil boshlang‘ich maktab va 4 yil o‘rta maktab.
O‘rta ta’lim– 4 yillik ta’lim
Qo‘shimcha proffesional ta’lim: kollej/texnikum/kasb-hunar maktablari– 2 yillik ta’lim, oliygohga o‘qishni ko‘chirish imkoniyati mavjud.
Oliy ta’lim/Universitetlar– 4 yillik ta’lim.
Darajalar – magistr/doktor
Davlat bolalar bog‘chasiga qatnashish bepul, lekin ota-onalar kanstovar, kitoblar, qo‘llanmalar va boshqa zarur narsalar uchun pul berishi kerak. Xususiy bolalar bog‘chasi faqat to‘lov asosida qabul qiladi. Narxi oyiga o‘rtacha 1000 lirani tashkil qiladi. Ota-onalar, shuningdek, kanstovar, darsliklar va boshqalar kerakli narsalar uchun qo‘shimcha pul to‘laydilar.
Maktab muassasalari 2 turga bo‘linadi:
Davlat maktablari: bepul ta’lim, sinflarda ko‘p sonli o‘quvchilar (40 tagacha), bepul ovqatlanish yo‘q, 2 smenalik o‘qish.
Xususiy maktablar: pullik o‘qish, sinfda kam sonli o‘quvchilar, faqat birinchi smenada o‘qish, ovqatlanish to‘lanadigan puldan kelib chiqib.
Turkiya maktablarida ta’lim tizimi:
Ta’lim 3 bosqichga bo‘linadi va ularning har biri 4 yildan iborat. 4+4+4 sistemasiga 5 yildan oshiq vaqt mobaynida amal qilib kelinmoqda. Bular:
– boshlang‘ich maktab (ilk okul);
– o‘rta maktab (orta okul);
– litsey (lise).
O‘quv yilining boshlanishi 10-sentyabrga to‘g‘ri keladi, ammo bu sana har yili o‘zgarishi mumkin. Bu ko‘pincha sentyabr oyining boshiga to‘g‘ri keladigan Qurbon hayiti bayrami bilan bog‘liq, bu bayramda barcha dam oladi.
O‘quv yili 4 oydan tashkil topadigan 2 ta semestrga bo‘lingan (jami 8 oy), semestrlar yanvar oyining oxirida ikki haftalik ta’til bilan ajratiladi. Har semestr oxirida imtihonlar o‘tkazilib umumiy ballar hisoblanadi.
Boshlang‘ich bosqichni o‘quvchilar 14 yoshda yakunlashadi.
O‘rta ma’lumot 8 yillik ta’limdan so‘ng, ya’ni boshlang‘ich va o‘rta maktabdan keyin o‘quvchilar litseyga kirish uchun imtihon topshirishadi. Bu umumta’lim litseyi bo‘lishi mumkin, o‘quvchilar unda oliy ta’lim muassasalariga kirish uchun tayyorgarlik ko‘radilar yoki qaysidir yo‘nalishga ixtisoslashgan litsey bo‘lishi mumkin.
12 yillik maktab ta’limini tugatdan so‘ng, bitiruvchi o‘quvchilar attestatsiyadan o‘tadilar va diplom oladilar.
Proffesional ta’lim: texnikumlar yoki kasb-hunar maktablari
Agar o‘quvchi kasbiy litseyda o‘qigan bo‘lsa, odatda u tegishli ta’lim muassasasida imtihonsiz o‘qishni davom ettirishi mumkin. Boshqa litsey bitiruvchilari ularda o‘qish uchun YGS imtihonini topshirishlari shart.
Turkiyada davlat va xususiy oliy o‘quv yurtlari mavjud. Oliy ta’lim uch bosqichni o‘z ichiga oladi:
– bakalavriat 4 yil (tibbiyot yo‘nalishi 6 yil);
– magistratura 2 yil;
– doktorantura 3 yil.
Universitetlarda, odatda, turk tilida o‘qitiladi, ammo ingliz, fransuz, nemis tilida ta’lim beriladigan oliygohlar ham mavjud. O‘quv rejasi ma’ruza va seminarlar, kurs ishi va diplom ishini himoya qilishini o‘z ichiga oladi.
Turkiyada 120 ga yaqin universitet bor. Ulardan 90 dan ortig‘i davlat oliygohlari hisoblanadi.
Talabalar uchun quyidagi stipendiyalar mavjud:
– Başbakanlık Bursu – muvaffaqiyatli o‘qish uchun bosh vazir tomonidan ta’sis etilgan stipendiya – oyiga 150$;
– Özel Bursu – xususiy kompaniyalar tomonidan maxsus stipendiya – ba’zan u hech qanday manfaatsiz taqdim etilsa, ba’zan keyin “ishlab berish” sharti bilan taqdim etiladi.