Tu’rli sanaq sistemalarinda a’meller o`rinlaw

NMPI din’ Fizika-Matematika fakulteti Matematika ha’m Infarmatika ta’lim bag’dari 1-B kurs talabasi Aytbaev Jamaladdinnin’ Infarmatika Teoriyaliq Tiykarlari pa’ninen oz’betinshe jumisi

Tu’rli sanaq sistemalarinda a’meller o`rinlaw
1. Sanaq sistemalari
2. . Pazicion ha’m pazicion emes sanaq sistemalari
3. Sanaq sistemalari u’stinde a’meller orinlaw
Jobasi
Sanaq sistemalari-bul sanlardi belgili ma’niske iye bolg’an sanlar tiykarinda ataw yaki su’wretlew usili
Sanlardi suwretlew usilina qarap sanaq sistemasi 2 tu’rge bo’linedi
Pozicion
Pozicion emes
Poziciyalı sanaq sistemalarında sannıń mánisi cifrlardıń muǵ-
darlıq mánisiniń sandaǵı tutqan ornı (mashtabı, poziciyası, razryadı)
na baylanıslı bolǵan jaǵdayda, qosındısi tiykarında payda boladı.
Poziciyalı sanaq sistemasında sanaq sistemasınıń tiykarǵı cifrlar
sanına teń bolıp, cifrdıń muǵdarlıq mánisi cifrdıń ornı ózgergende
neshe márte ózgeriwin anıqlaydı
Poziciyalı sanaq sistemasında pútin sanlar tómendegi sanaq
qaǵıydası tiykarında payda etiledi: keyingi san aldıng’ı sannıń ońdag’ı
Sońg’ı cifrın jıljıtıw arqalı payda etiledi, eger jıljıtıwda bir cifr 0 ge
aylansa, ol jag’dayda bul cifrdan shepte turg’an cifr jıljıydı, bunda pútin
sannıń aldına jazılg’an 0 onıń mánisine tásir etpeytug’ınlıg’ı itibarg’a
alınadı
.
.
Qosiw
0+0=0
0+1=1
1+0=1
1+1=10
Aliw
0-0=0
1-0=0
10-0=10
10-1=1
Ko’beytiw
0x0=0
0x1=0
1x0=0
1x1=1

Endi joqaridag’i kesteler ja’rdeminde ekilik sanaq sistemasindag’i sanlar u’stinde ha’r tu’rli arifmetikaliq a’meller orinlawg’a baylanisli misallardi ko’remiz

www.vikipedia.com www.ziyonet.uz www.google.com