Бозор / рақобат тури
|
Изоҳ
|
Идеал рақобат (Perfect competition)
|
Мукаммал рақобатбардош бозорда бир хил (яъни бир ҳил) товар ёки хизматларни ишлаб чиқарадиган кўплаб фирмалар мавжуд. Бозорга кириш ва чиқиш осон.
Мукаммал рақобат остида ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар ўзлари талаб қиладиган барча маълумотларга эга – улар бозор ҳақида мукаммал билимга эга. Мукаммал рақобат шароитида ишлаб чиқариш нархи ва даражаси мувозанат нуқтасига интилади. Юқори нархда сотмоқчи бўлган ишлаб чиқарувчилар ҳеч нарса сотмайди ва мувозанатдан паст нарх сифатида сотмоқчи бўлган ишлаб чиқарувчилар 100% бозор улушини олади.
Талаб эгри чизиғи горизонтал – у мукаммал эластик. Дунёда ҳақиқатан ҳам мукаммал рақобатбардош бозорлар кам. Баъзи молиявий бозорлар ахбороти эркинлиги мавжуд бўлиб рақобат бозор муносабатларига яқин.
|
Номукаммал рақобат (Imperfect competition)
|
Номукаммал рақобат гипотетик ёки ҳақиқий бозор неоклассик мукаммал рақобатнинг мавҳум қоидаларини бузганда мавжуд бўлади. Ушбу муҳитда компаниялар турли хил маҳсулотлар ва хизматларни сотадилар, ўзларининг шахсий нархларини белгилайдилар, бозор улуши учун курашадилар ва кўпинча кириш ва чиқиш тўсиқлари билан ҳимояланадилар.
|
Монополия (Monopoly)
|
Монополия бозорда фақат битта ишлаб чиқарувчига эга бўлган вазиятни тавсифлайди. Бу соф таъриф, гарчи бу атама кўпинча бозорнинг жуда юқори улушига эга бўлган фирмани тавсифлаш учун ишлатилади. Монополия-бу битта сотувчи ёки ишлаб чиқарувчи саноат ёки секторда устун мавқэга эга бўлган бозор тузилмаси. Монополиялар тушкунликка тушади еркин бозор иқтисодиёти чунки улар рақобатни бўғади ва истеъмолчилар ўрнини босувчи воситаларни чеклайди.
|
|
