Turon nashr

Бухгалтерия ҳисобининг қўл ва компьютер тизимлари

Кўпгина бухгалтерия тизимлари компютерлаштирилган ва ҳар бир бухгалтер бўлишни истаган одам автоматлаштиришлган бухгалтерия тизимини яхши билиш керак бўлади. Шуни эсда тутиш муҳим нуқтаси шундаки, компютерлаштирилган бухгалтерия ҳисоби тамойиллари қўлда бухгалтерия ҳисоби билан бир хил.

Компютерлаштирилган бухгалтерия ҳисобига кўпгина ҳаволалар бухгалтерия пакетлари ҳақида гапиради. Бу жуда умумий атама, лекин кўпчилигимиз ишда фойдаланадиган бухгалтерия пакетини номлашимиз мумкин. Бухгалтерия тўплами бир нечта бухгалтерия модулларидан иборат, масалан, дебиторлик китоби, бош китоб.
Биз амалий дастурларни алоҳида кўриб чиқамиз; яъни аниқ вазифаларни бажарадиган компютер дастурлари пакетларини. Буларга қуидагилар киради:
(а) Баъзи иловалар бухгалтерия вазифасига бағишланган, масалан, иш ҳақи пакети, узоқ муддатли активлар реестри ёки заҳираларни бошқариш пакети кабилар;
(b) Бошқа дастурларда кўплаб бизнес дастурлари мавжуд, шу жумладан бухгалтерия ҳисоби учун.
Бухгалтери пакетлари (Accounting packages). Бухгалтерия функциялари компютерлаштирилган тизимларда анъанавий ёзма ёзувларда бўлгани каби бир хил номларни сақлайди. Компютерлаштирилган бухгалтерия ҳисоби ҳали ҳам таниш мақсадлардан фойдаланади кундалик бирламчи хужжатлардан, бош китобдан, ҳисобварақларидан, икки ёқлама ёзув, синов баланси ва молиявий ҳисоботлардан. Компьютерлашган сотиш, сотиб олиш ва иш ҳақи дафтарлари билан ишлаш принциплари улар қўлда ишлайдиган усулларни ўрнини босадиган методларни ишлаб чиқарди. Буларнинг фақатгина фарқи шундаки, турли хил ҳисоб китобларнинг кўринмас бўлиб қолишида. Бухгалтерия китоблари энди автоматлаштирилган тизимдаги кўринишда бўлиб, тайёр компьютер файлларида сақланади.
Қўлда тизимлар ва компютерлаштирилган тизимлар (Manual systems vs computerised systems). Кўпгина ҳолларда қўлда ишлайдиган тизимлар компьютерлаштирилган тизимлардан кўра анча самарасизроқ. Масалан ишлаш, тезлик, сифатли маълумотларнинг ишлови, хато даражасини тўғирлаши, ҳажми ва тузатиш вақтни тежаш нуқтаи назаридан компьютерлаштирилган тизимлар анча авзалроқ. Компьютер тизимлари маълумотларни хавфсиз ва махфийликни сақлашда ҳам анча қўлдаги тизимдан кўра афзалроқ бўлади. Бу асосан компьютерлашган тизимлар кодланади ва фақат шу бўлимда ишлайдиган бухгалтер ходим ушбу кодни билади ва очаолади.