Turon nashr

3.7.Иқтисодиётни бошқариш бўйича давлат сиёсати.

Foundations of Accounting in Business - FAB Study Text 2016. PART A: Chapter 03 «The macroeconomic environment” ўқув қўлланмасида, Давлатнинг макроиқтисодий сиёсат мақсадлари- иқтисодий ўсиш, инфляция, ишсизлик ва мувозанат билан боғлиқ деб эътироф этилган.

Барча ривожланган давлатларда ўзларининг миллий иқтисодиётларини маълум даражада бошқаришнинг ўзига хос хсусиятлари мавжуд.
Сайловчилар, одатда, ҳукумат ҳаракати фаровонликнинг ўсишини қўллаб-қувватлаши ёки тўсқинлик қилиши ва уларга фойдали макроиқтисодий сиёсатни излаши мумкин деб ўйлашади.
Иқтисодий сиёсатнинг тўртта асосий мақсади мавжуд, аммо уларнинг нисбий устуворлиги тўғрисида мунозаралар давом этмоқда. Ушбу мақсадлар қуйидагилар:
(а) иқтисодий ўсишга эришиш (To achieve economic growth) ва аҳоли бошига миллий даромаднинг ўсиши. Ўсиш миллий даромаднинг Реал жиҳатдан ўсишини назарда тутади. Нархлар инфляциясидан келиб чиқадиган ўсиш умуман реал ўсиш эмас.
(b) нарх инфляциясини назорат қилиш (To control price inflation) (барқарор нархларга эришиш). Бу сўнгги йилларда буюк Британия иқтисодий сиёсатининг марказий мақсадига айланди.
(с) Тўлиқ бандликка эришиш (To achieve full employment). Тўлиқ бандликка эришиш бу истаган одам иш билан таъминланиши дэгани эмас, аммо бу ишсизлик даражаси паст ва мажбурий ишсизлик қисқа муддатли эканлигини англатади.
(d) Экспорт ва импорт ўртасидаги мувозанатга эришиш (To achieve a balance between exports and imports) (мамлакатнинг тўлов баланси ҳисоб варақлари бўйича) йиллар давомида. Мамлакатнинг бошқаларга нисбатан бойлиги, мамлакат қарз олувчи сифатида кредитга лаёқатлилик ва халқаро муносабатлардаги мамлакатлар ўртасидаги хайрихоҳлик вақт ўтиши билан ташқи мувозанатга эришишга боғлиқ бўлиши мумкин.
Масалан, тўлиқ бандликни яратиш инфляция даражасининг ошишига олиб келиши мумкин. Кейинчалик бобда айтиб ўтилганидек, ҳукуматлар ушбу мақсадларни бошқариш учун фискал ёки пул-кредит сиёсатини қўллайдилар.
Давлат ҳаражатлари тўғри тақсимланиши ҳам муҳим. Ҳукуматлар пул сарфлайди. Харажатлар бўлимлар ва функциялар ўртасида тақсимланиши керак соғлиқни сақлаш, ижтимоий хизматлар, таълим, транспорт, мудофаа, саноат учун грантлар ва бошқаларга тақсимланади. Буларга:

• 
  Ходимларга иш ҳақи;
  
• 
  хом-ашё ва материалллар;
  
• 
  ускуналар;
  

• 
  Қарз ва капитал қайтариб тўлашлари бўйича фоиз;
  
• 
  Бундай ҳуқуқларга эга бўлганларга нафақа ва пенсиялар.
  

Ҳукумат солиқлари ва сарф-харажатлар қарорларининг компанияларга аҳамияти.
(а) ҳукумат томонидан харажатлар тўғрисидаги қарорлар етказиб берувчиларга ҳукуматга таъсир қилади, масалан, мудофаа ускуналари, дори-дармон ва тиббий асбоб-ускуналар ишлаб чиқарувчилари ва мактаб китоблари;
(b) давлат харажатлари иқтисодиётида тақиллаш таъсири мавжуд; яъни компаниялар ўз навбатида ҳукуматни таъминлайдиган компанияларни етказиб бериши мумкин.
(c) солиққа тортиш истеъмолчиларнинг сотиб олиш қобилиятига таъсир қилади.
(d) компанияларга киритилган инвестициялар натижасида, солиқ тўловларнинг қарорларига таъсир қилади.
(е) Давлат сектори томонидан инвестициялар давлат сектори иштирок этадиган фаолиятга ёки ижтимоий эҳтиёжларни қондиришга йўналтирилади.(соғлиқни сақлаш, таълим);
Иқтисодий режалаштириш
Давлат сиёсатининг таъсири қуйидаги расимда келтирилган (12-расм).
Давлат сиёсатининг таъсирига яна ҳукуматнинг тижорат қарорларига таъсири мавжуд бўлиб, Foundations of Accounting in Business - FAB Study Text 2016. PART A: Chapter 03 «The macroeconomic environment” да қуйидаги жадвал кўринишда акс эттирилган. (12-жадвал)¹¹⁴