Tuzuvchi: Shukurov F. M. SamDu “Xorijiy Sharq tillari” kafedrasi o’qituvchisi

Асосий адабиётлар
1.Иброҳимов Н., Юсупов Т. Араб тили грамматикаси. 1-, 2-ж. –Т., 1998, 2003.
2. Faruk Abu-Chakra. Arabic An Essential Grammar. Routledge, 2007.
Қӯшимча адабиётлар
3. Баранов Х.К. Арабско-русский словарь. М., 1985.
5. Хасанов М., Абзалова М. Араб тили дарслиги.Тошкент. 2010.
Интернет сайтлари
1.httr://library.ziyonеt.uz/uz/book/35164
2.httr://library.ziyonеt.uz/uz/book/35149
2-DARS. Grafika. Arab alifbosi.
Darsning maqsadi: talabalarga klassik arab tili va ozirgi zamon arab adabiy tilining shakllanishini tushuntirish.
Dars turi - amaliy mashg’ulot.
Dars metodi - jonli nutq asosida og’zaki va yozma bayon.
Dars jihozi - darslik, ko’rgazmali qurollar, tarqatma materiallar.
Darsning borishi. Tashkiliy qism:
1.Salomlashish, davomatni aniqlash, uy vazifasini tekshirish.
2.O’tilgan mavzuni mustahkamlash.
3.Yangi mavzuni tushuntirish.
Qadimgi arab tilidagi yozma yodgorliklar lahen samud safovit yozuvlarida bitilgan bo’lib Arabiiston yarim oroli mintaqasida va Suriyaniing janubiy qismida topilgan. Ular eramizni I va IV asrlarigacha taalluqlidir.
Klassik arab tilining ilk davri og’zaki holdagi johiliya she’riyatiga borib taqaladi. Bu she’riyat eramizning VIII va IX asrlarida arab filologlari tomonidan yozildi. Qur’oni Karim klassik arab tilining eng yorqin namunasi sanaladi. Zamonaviy arab tili klassik arab tilining keyingi rivojlanish mahsuli hsioblanadi.
So’nggi adabiy arab tili va adabiyotining rivojlanishida Qur’oni Karimning tutgan o’rni juda katta.
VIII-IX asrlarida arab grammatikasining aksariyat masalalari ishlab chiqildi. Arab halifaligi kengayishi va islom dinining tarqalishi bilan fath qilingan davlatlarda arab tili din, ilm, devonxonalarda davlat ishlaridagi hujjatlarni yuritish rasmiy til sifatida ishlatila boshladi. Natijada klassik arab tili Yaqin va O’rta Sharq, Shimoliy Afrika, Pireney yarim oroli, Markaziy Osiyo mintaqalarida keng tarqaldi va butun musulmon sharqida davlatlararo xalqaro til mavqeiga ega bo’ldi. Bu mintaqalarda turli sohalarda bitilgan minglab ilmiy, adabiy tarixiy asarlar ana shu klassik adabiy arab tilida yozildi. Bizning ajdodlarimizdan Muso al-Xorazmiy, imom al-Buxoriy, imom at-Termiziy, Ahmad al-Farg’oniy, ar-Roziy, al-Farobiy, al-Beruniy, Ibn Sino, az - Zamaxshariy, Mahmud Qoshqariy kabi buyuk allomalar turli ilm sohalariga oid yozilgan qimmatbaho asarlarini arab tilida yaratishdi. Bu asarlarning ko’plari qo’lyozma zaxiralarida saqlanmoqda. Masalan: O’zR.Fanlar akademiyasining sharqshunoslik institutida saqlanayotgan qo’lyozmalarning 30 foizi arab tilida bitilgan, ko’plari o’zbek va rus tillariga tarjima qilinib, sharqshunos olimlarimiz tomonidan tadqiq etilgan. Ammo hanuzgacha yuzlab arabiy zabon qo’lyozmalar o’z tadqiqotchilarini kutmoqda. Shu bois respublikamizda arab tilini o’rganish ahamiyati yanada oshadi, chunki barcha arab tilida bitilgan ma’naviy boyligimizni tarjima qilib, xalqimizga yetkazish arabshunoslarning eng katta burchi. Bu qo’lyozmalar bizning tariximiz, mafkuramiz, falsafamiz, ta’limotlarimiz umuman ma’naviy merosimiz qisman mujassamlashtirilgan ekan, xalqimiz undan bahramand bo’lishi lozim.
XIX asrga kelib arab tili tarixida yangi bosqich boshlandi. Klasik adabiy arab til asosida uning yangi shakli-zamonaviy arab tili vujudga keldi. Milliy yuksalish harakati - an-nahda - arab tilini o’zgarayotgan yangi hayot sharoitiga moslashuvini talab qildi. Zamonaviy arab tili XIX asrning ikkinchi yarmida milliy-ozodlik harakati jarayonida yanada rivojlanib ketdi. Shu davrda yashab ijod qilgan yirik yozuvchilar, shoirlar, publitsistlar zamonaviy arab tilini yaratishda o’zlarining katta hissalarini qo’shdilar. Bular: misrlik Ahmad Shavqiy Ibrohim, Abdulloh Nodim, Mustafo Komil, Jurji Zaydon, livanlik Nasif al-Yazijiy, Butrus al-Bustaniy, Ahmad Foris ash-Shidyaq, Amin ar-Rayhoniy, suriyalik adib Ishoq, Abdurahmon al-Kavakibiy va boshqalar.
Zamonaviy arab tili hozirda 22 ta arab davlatlarida «Davlat tili» maqomidadir. U ilm, fan, matbuot, badiiy adabiyotda, ijtimoiy-siyosiy, ommaviy xabarlarda, ta’lim-tarbiya muassasalarida, radio, televideniye, barcha davlat hujjatlari olib borishda qo’llanadi. Zamonaviy adabiy arab tili har xil arab davlatlarida yashovchi arab xalqlari uchun umumiy bo’lib, ularning o’zaro munosabatlarida va yaqinlashish jarayonida muhim vositadir.