Tuzuvchi talaba: Bobojonov Farid Mavzu: Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fanining maqsad vazifalari. Reja

Malakalarning o’zaro aloqasi va o’rgatishining ketma-ketligi. Harakat malakalari tarkib topishi va qo’llanish jarayonida ko’pincha bir-biriga ta’sir ko’rsatadi. Ilgari hosil qilingan malakalar ko’chish deb ataluvchi mexanizm bo’yicha yangi malakaning tarkib topishini yoki namoyon bo’lishini osonlashtirish yoki qiyinlantirish mumkin. Ko’chish ko’p hollarda yangi ko’nikma va malakaning hosil bo’lishiga yordam beradi. Masalan: kichik koptokni irgitish granata irgitishni, velosipedda yurish malakasi, mototsiklda yurishni o’rgatishga yordam beradi va h.k. Malakalarning bunday o’zaro aloqasi ijobiy samara beradi yoki "ijobiy ko’chish" deyiladi.
Shu bilan birga malakalarning o’zaro aloqasi salbiy ham bo’ladi. Masalan: Balandlikka sakrash malakasi tusiqlardan yugirishni o’rganishga halaqit berishi mumkin, yonboshlagan usulida so’zish malakasi ma’lum sharoitlarda brass harakat qilishini izdan chiqaradi. Ko’chirishning bunday turi o’rgatish jarayonida salbiy ta’sir etadi va ijobiy samara bermaydi yoki "salbiy ko’chish" deyiladi.
Ko’chish xarakteri - uning ijobiy yoki salbiy bo’lishi, o’rgatishning to’la yoki qisman bo’lishi, ilgari harakat hosil qilingan ta’siri yangi tartibga qaysi darajada yaroqli bo’la olishiga bog’liqdir.


Malakalarning o’zaro ijobiy aloqasi. O’rganilayotgan harakat faoliyati bilan ilgari o’zlashtirilgan biror faoliyatining tuzilishlari o’rtasida o’xshashlik qancha ko’p bo’lsa, yangi harakat faoliyatini o’rganish shuncha engil bo’ladi. Bunga asos - harakatlarni o’rganish ketma-ketligini shunday rejalashtirish zarurki, bunda bir harakatni o’zlashtirish ko’nikma va malakaning boshqa xarakatni o’rganishga "ijobiy ko’chish"ga imkoniyat yaratsin. Bu jihatdan qaraganda, faoliyatlari har xil bo’lgan mashq turlarida, ayniqsa katta imkonityalar mavjuddir. Harakat faoliyatining bunday turlarida harakatlarning tuzilishining o’xshashligiga qarab guruhlarga bo’lish mumkin. So’ngra harakatlarni guruhlarga, ularning murakkabligiga qarab joylashtirilsa, bu guruhlarning navbatdagi harakatlariga tayyorlanishi guruhi bo’lib qoladi. Ko’chish odatda, harakat faoliyatlarini asosiy fazalari o’xshash bo’lganda ijobiy samara beradi. Masalan: chang’i sportiga o’rganishni birin-ketin ikki qadamlab oldinga yurish usuli bilan boshlash tavsiya etiladi, chunki bu usul boshqa barcha yurish elementlarini tashkil etadi. Turli harakatli mashqlar uchun ko’p bo’lmagan sport turlarida "ijobiy ko’chish" holatida maxsus tayyorgarlik, ya’ni imitatsiyali mashqlar yordamida foydalaniladi.
Masalan: konkida yugurish imitatsiyasi va roliklarda yugirish konkida uchish sportida keng va muvaffaqiyatli qo’llaniladi. Harakat faoliyatining asosiy vazifasigina emas, xatto tayyorlanish va yakunlovchi fazalarini egallashda ham malakalar ko’chishi ijobiy samara berishi mumkin.
Shuni nazarda tutish kerakki, "ijobiy ko’chish" o’rganishning dastlabki bosqichlarida ayniqsa keng namoyon bo’ladi. Maslan: granata uloqtirish masalasi nayza uloqtirishda dastlab yordam beradi.