U. I. Inoyatov, S. D. Yusupova, F. R. Salimbekova buxgalteriya hisobi

7.3. O‘SIMCHILIK MAHSULOTLARINING TANNARXINI
HISOBLASH USULLARI
O‘simchilikda mahsulot tannarxini aniqlash obyekti bo‘lib, asosiy
mahsulotlar (don, paxta, meva-sabzavot) va qo‘shimcha mahsulotlar
(g‘o‘zapoya, somon, ko‘kpoya) hisoblanadi. Mahsulot tanarxini hisob-
lashdan oldin xarajatlarni aks ettiruvchi schyotlar sinchiklab tekshiriladi.
O‘simchilikda olingan asosiy, yondosh va qo‘shimcha mahsulotlar
tannarxini hisoblash va kalkulyatsiya qilish nizomiga asosan asosiy va
qo‘shimcha mahsulotlarni tenglashtirish koeffitsienti, 1 s chori – 0,08
koeffitsient birligiga teng.
1 s bug‘doyning tannarxini topish uchun chorini shartli bug‘doyga
aylantirish, umumiy olingan mahsulotdan ularning salmog‘i aniqlanadi.
Qilingan xarajatlar shu salmoqqa ko‘paytirilib 100 ga bo‘linadi va chori
hamda bug‘doy bo‘yicha qilingan xarajatlar aniqlanadi. Aniqlangan
xarajatlar olingan mahsulotlarning miqdoriga bo‘linsa, 1 s mahsulotning
tannarxi topiladi.
Masalan: «Ochil Qodirov» nomli fermer xo‘jaligida kirimga olingan
bug‘doyning bunker vazni 8500 s.
Tuzilgan dalolatnomalar bo‘yicha:
t/r
Muomalalar mazmuni

128
a) xas-cho‘p va g‘allaning qurishi tufayli kamayish vazni 300 s ni

tashkil qiladi;
b) yem uchun foydalaniladigan chori 1800 s;
d) somonning miqdori 5400 s.
Demak, sof bug‘doy 8500–300=8200. 1800 s chorining va 5400 s
somonning tannarxini aniqlaymiz.
«Ochil Qodirov» fermer xo‘jaligida mahsulotni yetishtirish uchun
384800000 so‘m xarajat qilingan g‘alla mahsulotlari tannarxini aniqlash
uchun jami qilingan xarajatlardan somonning normativ qiymati ayirib
tashlanadi.
Masalan: somonning normativ qiymati 2590000 so‘m. 1 s somon
2590000:5400–s=479,6.
G‘alla bilan choriga tegishli xarajatlarni aniqlash.
38480000–259000=38221000 so‘m. Bug‘doyning tarkibida 40%
choridon bo‘lganligi uchun uni shartli g‘allaga aylantiriladi.
1800x40:100=720 s shartli bug‘doy.
Jami bug‘doy miqdorini toping.
8200+720=8920 s.
Demak, bug‘doy va chorining jami bug‘doy miqdoriga nisbatan
salmog‘ini aniqlaymiz.
a) 8200x100:8920=92% bug‘doyning salmog‘i.
Jami xarajatlarning bug‘doy va choriga tegishli salmog‘ini
aniqlaymiz.
a) bug‘doy bo‘yicha 38221000x92%:100=35163320 so‘m.
b) chori bo‘yicha 38221000x8%:100=3057680 so‘m.
1 s bug‘doy va chorining tannarxini aniqlaymiz.
a) bug‘doy 35163320:8200=4288,20.
b) chori 3057680:1800=1698,71.