U j o ‘rayev jahon tarixi

HI. Yangi dars m avzusi m azm unini tushuntirish.
Bunda o ‘qituvchi mavzu mazmuni b o ‘yicha qisqacha m a’lumot 
beradi. Sababi, asosiy vaqt keyingi topshiriqqa qoldiriladi.
IV. G uruhlarda ishlash.
0 ‘quvchilar guruhlarga b o ‘linadi va ular oldiga quyidagi top­
shiriqlar q o ‘yiladi:

---

51
1- guruhga top 
M avzuning biri
2- 
guruhga top
shiriq.
inchi b o ‘lagini o ‘qish va uning rejasini tuzish. 
ihiriq.
M avzuning ikk nchi b o ‘lagi yuzasidan qisqacha konspekt tuzish. 
(Iqtidorli o ‘quvchifar uchun).
3- guruhga topshiriq.
M atnni o ‘qib, qbyidagi tayanch so ‘zlarga mustaqil matn tuzish:
- ilm-fanga homiylik;
- „Bayt ul-hikm at“;
- arab tili;
- al-Xorazmiy;
- Ahm ad al-Farg‘oniy.
4- guruhga topshiriq.
M avzuning 4- va 5- qismlari matnlarini o ‘qish va ular asosida tezis 
tuzish. (Iqtidorli o ‘quvchilar uchun).
E ’tib o r b e rg a n b o ‘ls a n g iz , o ‘q u v c h ila r o ld ig a a s ta -s e k in
murakkabroq topshiriqlar q o ‘y ish g ao ‘tilmoqda. Shunday b o ‘lishi ham 
kerak. Chunonchi, bugungi topshiriqda o ‘quvchilar oldiga quyidagi 
yangi vazifa q o ‘yilmoqda:
1. K onspekt tuzish. 2. Tezis tuzish.
0 ‘qituvchi o ‘quvchilarga konspekt va tezis tuzish qoidalarini 
tushuntirib beradi. 0 ‘quvchilar topshiriqlarni taxminan quyidagicha 
bajarsalar, maqsadga erishgan b oiadilar.
1- guruh tops hi rig 4 ho ‘yicha.
1. A rablar istilo qilgan m am lakatlarda yuksak taraqqiy etgan 
madaniyatning yaratilganligi.
2. O soyishta hayotning ta’minlanganligi.
3. Istilo etilgan turli o ‘lkalar madaniyatining bir-birini boyitganligi.
4. Arab tilining ahamiyati.
5. „A rab xalifaligi m am lakatlari m adaniyati“ tushunchasining 
mazmuni.
6. A rablam ing boshqa xalqlar madaniyati yutuqlarini qunt bilan 
o ‘rganganligi.
7. Hukm dorlarning madaniyat rivojiga homiyligi.
2- guruh topshirig 7 b o ‘yicha.
A rablar A ristotel, G ippokrat, Ptolom ey, Yevklid kabi qadim gi 
yunon allomalari asarlarini arab tiliga tarjim a qilganlar va ularni qunt

---

52
bilan o ‘rganganlar. Yevropa xalqlari ham bu asarlardan arablar orqali 
bahramand b o ‘lganlar.
B a g ‘dod, Q urdoba, Q ohira kabi shah arlar ilm -fan m arkaziga 
aylangan. B ag‘dod shahrida „D onishm andlar uyi“ ning ochilganligi 
buning dalilidir. Bu ishda xalifa Horun ar-Rashid katta rol o ‘ynagan. 
„Donishmandlar uyi“da buyuk bobolarimiz al-Xorazm iy va Ahmad 
al-Farg‘oniylar ham ijod qilganlar.
3- guruh topshirig'i bo ‘yicha.
M e’morchilik san’atining alohida o ‘rin egallaganligi.
G o ‘zallikda tengi y o ‘q saroylar, madrasalar, masjidlar qurilganligi.
Q urdoba (Ispaniya)da bunyod etilgan m asjidga 600 dan ortiq 
marm ar ustun ishlatilganligi.
Qohiradagi Hasan masjidining tepasiga qurilgan gumbaz uzunligi 
55 metr edi. Qurdoba xalifaligi arab xalqlari madaniyatining Yevropaga 
kuchli ta’sir k o ‘rsatishida muhim rol o ‘ynaganligi.