U n w Mustaqil O'zbekiston davlatining 1 b u b
Download 1.6 Mb. Pdf ko'rish
|
11 sinf uzb tarixi 001
- Bu sahifa navigatsiya:
- Professional bokschi Muhammadqodir Abdullayev. Artur Grigoryan. Professional boks boyicha bir necha karra jahon chempioni.
- VII B O B Ozbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvi 19- §. Xalqaro ahvol. Ozbekistonning tinchliksevar
- Xavfsizlikka tahdidning s o d i r bolsa-da, dunyo tinchligiga tah- kuchayishi
- Ozbekistonning Ozbekiston xalqaro aloqalarni yolga geosiyosiy orni
- MustaqU tashqi siyosat d a y o q o
bhaiiarsoziik arxitektura qurilishi misli ko'ril-ma- gan darajada avj oldi. O'zbekiston poytaxti — Toshkent shahrining qiyofasi tubdan o'zgardi, yu- zlab zamonaviy, ko'rkam, osmono'par binolar bunyod etildi. Oliy Majlis, Prezident qarorgohi—Oqsaroy, Temuriylar tarixi davlat muzeyi, Toshkent shahar hokimligi, Turkiston saroyi, Respublika birja markazi, Biznes markaz, Markaziy bank, Milliy bank, Banklararo moliyaviy xizmatlar markazi, Xalqaro savdo-ko'rgazma xizmatlar majmuasi, O'zbekiston davlat konservatoriyasl, Tata, Interkontinental va Toshkent—She- raton mehmonxonalari shular jumlasidandir. Toshkent shahri ko'rkiga ko'rk qo'shib turgan „01oy", „Chor-su", „Otchopar", „Yunusobod", „Mirobod", „Park- ent", „Qo'yliq" va boshqa bozor binolari barpo etildi. Zamon- Toshkent. Respublika birja markazi. 235 Mirobod bozori. aviy jismoniy tarbiya va sport, sog'liqni saqlash muassasalari, mustahkam ko'priklar qurildi, transport yo'llari tubdan ta'- mirlandi va obodonlashtirildi. 236 Respublikamizning barcha viloyatlari markazlarida ham yift- zamonaviy ma'muriy binolar, sport inshootlari, bog'lar, sa/l" gohlar, savdo inshootlari bunyod etildi, obodonlashtirildi. Mustaqillik yillarida sport O'zbekiston 1 , 0 1 1 milliy madaniyatining tarkibiy qisi 1 ^ sifatida rivojlantirildi. Sport aholii 1 1 ' xususan yoshlarni jismoniy va axloqiy tarbiyalashning, xalq) a r o'rtasida do'stlikni mustahkamlash va mamlakatimiz ijtimoiy - iqtisodiy taraqqiyotining muhim omilidir. 1992- yil 5- fevralda qabul qilingan O'zbekiston Respub^" kasining „Jismoniy tarbiya va sport to'g'risida"gi Qonuni sport m ommaviy ravishda rivojlantirish uchun keng imkoniyatl a r yaratdi. 46 mingdan ortiq sport inshootlari — sport sog'lor 11 " lashtirish klublari, bolalar, o'smirlar sport maktablari, olir f l - piya o'rinbosarlari bilim yurtlari, oliy sport mahorati makt a ~ blari, o'yingohlar, sport zallari, maydonlari, hovuzlar barP 0 etildi va ta'mirlandi. Ularda 7 mln kishi jismoniy tarbiya va sp rt bilan shug'ullanish imkoniyatiga ega bo'ldi. 1992- yil yanvarda O'zbekiston Milliy olimpiya qo'mit# s l tuzildi va 1993-yil sentabrda xalqaro olimpiya qo'mitasini n g 101-sessiyasida rasmiy e'tirof etildi. 1996-yil 14-avgustda Tos n " kentda olimpiya muzeyi ochildi. 1992-yili Barselonada o'tkazilg a n olimpiya o'yinlarida O'zbekiston sportchilari 3 ta oltin, 2 ta k u " mush, 1 ta bronza medallarini qo'lga kiritdilar. Jar sport markazi. 237 Sportning boks turi jadal o'sdi. Artur G r i g o r y a n , M u h a m - m a d q o d i r Abdullayev kabi o'zbekistonlik bokschilarning n o m i j a h o n g a m a s h h u r d i r . 1999-yil avgust oyida Amerikaning Xyuston shahrida o'tkazilgan X J a h o n c h e m p i o n a t i d a O'zbekiston boks k o m a n d a s i 8 3 m a m l a k a t o ' r t a s i d a A Q S H v a K u b a k o m a n - dalaridan keyin faxrli u c h i n c h i o ' r i n n i egalladi. Bokschilarimiz M . A b d u l l a y e v v a O ' . H a y d a r o v l a r o l t i n , T . T u r g ' u n o v k u - m u s h m e d a l i sohibi bo'lishdi. 2000- yili Avstraliyaning Sidney shahrida o'tkazilgan 27-yozgi O l i m p i a d a o'yinlarida bokschilar M . A b d u l l a y e v o l t i n , Sergey M i x a y l o v v a R u s t a m S a i d o v l a r b r o n z a m e d a l l a r i n i , k u r a s h c h i A r t u r T a y m a z o v k u m u s h m e d a l n i qo'lga kiritib, O'zbekiston bokschilari shuhratini o l a m - ga n a m o y o n qildilar. O ' z b e k bokschisi Ruslan Shagayev 2 0 0 7 - yil 14- aprel kuni G e r m a n i y a n i n g Shtutgart shahrida professional b o k s - ning W B A yo'nalishi b o ' y i c h a j a h o n c h e m p i o n i N . Valuyev bilan b o ' l g a n bellashuvda g'alaba q o z o n i b , o ' t a og'ir vazn toifasi b o ' y i c h a j a h o n c h e m p i o n i u n v o n i n i qo'lga kiritdi. V a t a n i m i z d a sportning t e n n i s turi rivojlandi. 168 ta t e n n i s k o - rti, eng z a m o n a v i y Y u n u s o b o d t e n n i s majmuasi b a r p o etildi. Y u n u s o b o d t e n n i s s a r o y i d a 1994—2002-yillarda O ' z b e k i s t o n Prezidenti kubogi u c h u n 9 m a r t a xalqaro t e n n i s musobaqalari o ' t k a z i l d i . 1 9 9 9 - y i l n i n g iyul o y i d a L o n d o n d a o ' t g a n t e n n i s Tennischi Iroda To'laganova. b o ' y i c h a yoshlar xalqaro t u r n i r i d a t o s h k e n t l i k s p o r t c h i I r o d a T o ' l a g a n o v a U i m b l d o n turnirida g'olib chiqib, k u m u s h k u b o k - ning kichraytirilgan nusxasini qo'lga kiritdi. 1 9 9 8 - yil m a y o y i d a m a m l a k a t i m i z a l p i n i s t l a r i H i m o l a y tog'ining eng b a l a n d „Everest" cho'qqisiga chiqib, O'zbekiston dovrug'ini dunyoga taratdilar. 1994-yilda Xirosimada o'tkazilgan Osiyo o'yinlarida o ' z b e - kistonlik yengil atletikachilar, m e r g a n l a r , kurashchilar, d z y u - dochilar, bokschilar, futbolchilar j a m i 40 ta, j u m l a d a n , 10 ta oltin m e d a l sohibi bo'ldilar. 1999-yilda G e r m a n i y a d a yoshlar o ' r t a s i d a b o ' l i b o ' t g a n k a r a t e b o ' y i c h a x a l q a r o t u r n i r d a 200 m a m l a k a t d a n 900 nafar sportchilar qatnashdi. U n d a ishtirok e t - g a n O ' z b e k i s t o n k o m a n d a s i faxrli u c h i n c h i o ' r i n n i egalladi. 2 0 0 2 - y i l 2 9 - s e n t a b r — 1 4 - o k t a b r kunlari J a n u b i y K o r e y a n i n g Pusan shahrida b o ' l i b o ' t g a n Osiyo o'yinlarida o'zbekistonlik s p o r t c h i l a r s p o r t n i n g 2 4 t u r i b o ' y i c h a m u v a f f a q i y a t b i l a n qatnashib, 15 ta oltin, 12 ta k u m u s h , 24 ta b r o n z a medallarini qo'lga kiritib, q i r q d a n ortiq m a m l a k a t l a r orasida faxrli b e s h i n c h i o ' r i n n i egalladilar. Mustaqillik sharofati b i l a n milliy o ' z b e k k u r a s h i t i k l a n d i . 1992-yilda T e r m i z va Shahrisabz shaharlarida dastlabki milliy k u r a s h b o ' y i c h a x a l q a r o m u s o b a q a o ' t k a z i l d i . Milliy k u r a - shimizning nazariy jihatlari va qoidalari ishlab chiqildi va xalqaro ekspertlar t o m o n i d a n e'tirof etildi, xalqaro sport turlari q a t o r i - dan o'rin oldi. 1999-yil m a y oyida T o s h k e n t d a d u n y o n i n g 50 dan 239 Professional bokschi Muhammadqodir Abdullayev. Artur Grigoryan. Professional boks bo'yicha bir necha karra jahon chempioni. Shaxmat bo'yicha jaxon chempioni Rustam Qosimjonov. ortiq mamlakatlaridan kelgan sportchilar ishtirokida kurash bo'yicha birinchi jahon chempionati bo'lib o'tdi. Unda o'zbe- kistonlik kurashchilar 3 ta oltin, 3 ta kumush, 3 ta bronza me- dallarini qo'lga kiritdilar. Akobir polvon, Kamol polvon, Tosh- temir polvonlar nomi butun jahonga taraldi. Xalqaro kurash assotsiatsiyasi tuzildi, uning faxriy Prezidenti etib Islom Kari- mov saylandi. 2000—2002- yillarda Bedford shahrida 3 marta Is- lom Karimov nomi bilan ataluvchi xalqaro turnir bo'lib o'tdi. 2002- yil oktabrda Xalqaro kurash assotsiatsiyasi Xalqaro sport federatsiyasi a'zoligiga qabul qilindi. O'zbek milliy kurashi xalqaro sport turi sifatida butun dunyoda e'tirof etildi. 2004- yilda Liviya poytaxti Tripoli shahrida bo'lib o'tgan shaxmat bo'yicha jahon chempionatida 56 mamlakatdan 128 nafar shaxmatchi qatnashdi. Ular orasida hamyurtimiz, xalqaro grossmeyster Rustam Qosimjonov ham bor edi. Rustam Qosimjonov barcha da'vogarlar ustidan g'alaba qozonib, jahon chempioni degan yuksak unvonni qo'lga kiritdi. Bu g'alaba butun xalqimizga cheksiz quvonch va g'urur-iftixor bag'ishladi. O'zbekiston sportchilari 1991—2005 yillarda olimpiadalar, Osiyo o'yinlari, jahon va Osiyo chempionatlari, jahon kubogi va nufuzli xalqaro musobaqalarda qatnashib, 5457 ta oltin, kumush va bronza medallarini qo'lga kiritdilar. 16 — Q. Usmonov 241 Shunday qilib, mustaqillik yillarida O'zbekistonda sport rivoj- landi, yangi ma'no-mazmun bilan boyidi, jahon sportiga qo'shildi va xalqaro maydonda salmoqli o'rinni egalladi. *> ; Savol va topshiriqlar 1. Islom Karimovning „Barkamol avlod — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori" mavzusidagi ma'ruzasida ko'tarilgan g'oyalar, vazifalar haqida so'zlab bering. 2. Ta'lim sohasidagi davlatimiz siyosatining asosiy prinsiplari nimalar- dan iborat? 3. Kadrlar tayyorlash milliy dasturining maqsadi nima? 4. Milliy dasturni ro'yobga chiqarish bosqichlari va vazifalari haqida so'zlab bering. 5. Akademik litseylar, k a s b - h u n a r kollejlari qurilishi haqida so'zlab bering. 6. Oliy ta'lim ravnaqi haqida nimalarni bilasiz? 7. T a ' l i m muassasalarining xalqaro hamkorligi t o ' g ' r i s i d a n i m a l a r n i bilasiz? 8. Badiiy adabiyot rivojiga salmoqli hissa qo'shgan adiblardan kimlarni bilasiz? 9. Teatr san'ati va o'zbek sirki rivoji haqida nimalarni bilasiz? 10. Tasviriy san'at, milliy musiqa va qo'shiqchilikning o'sishi haqida so'zlab bering. 11. O'zbekistonda qanday yangi muzeylar tashkil etildi, ularning tarixiy xotirani tiklash va m u s t a h k a m l a s h d a g i a h a m i y a t i h a q i d a referat yozing. 12. O'zbekistonda sportni rivojlantirish yo'lida qanday tadbirlar amalga oshirildi? 13. O'zbekiston sport yulduzlaridan kimlarni bilasiz? 242 VII B O B O'zbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvi 19- §. Xalqaro ahvol. O'zbekistonning tinchliksevar tashqi siyosati va jahon hamjamiyatiga qo'shilishi Xalqaro vaziyatning X X I asr bo'sag'asida jahon taraq- o'zgarishi qiyotining mazmuni tubdan o'zgardi. Ilgari bir-biriga qarama-qarshi bo'l- gan — SSSR va AQSH yetakchilik qilgan ikki ijtimoiy-siyosiy tuzum, ikki harbiy-siyosiy blok mavjud edi. Dunyoning tinchligi va xavfsizlik tizimi shu ikki sistemaning, blokning o'zaro muxoliflik muvozanatiga asoslangan edi. Dunyoda „sovuq urush" siyosati hukmronlik qilardi. Butun insoniyat yadro urushi xavfi ostida yashardi. XX asrning 90- yillariga kelib, sotsialistik dunyoning yetakchisi bo'lgan ulkan imperiya — SSSR parokanda bo'ldi, sotsialistik sistema halokatga uchradi. Varshava Shartnomasi bloki tarqalib ketdi. Dunyoda yangi mustaqil davlatlar vujudga keldi. Birgina SSSR ning parchalanishi natijasida 15 ta mustaqil davlat, jumladan mustaqil O'zbekiston davlati bunyod etildi. „Sovuq urush" siyosati barham topdi. Xalqaro vaziyatda tub o'zgarishlar Xavfsizlikka tahdidning s o d i r bo'lsa-da, dunyo tinchligiga tah- kuchayishi ^id s o i U V c h i xavf-xatarlar, ziddiyatlar saqlanib qoldi. Bu quyidagi hollarda namoyon bo'lmoqda: • Turli darajada rivojlangan mamlakatlar o'rtasida ijtimoiy- iqtisodiy notenglik va ziddiyatlar yanada o'sdi. Mamlakatlar o'rtasida ilmiy-texnikaviy bilimlar, "ilg'or texnologiya, erkin sarmoyalarni to'plash va joylashtirishda hamon tafovutlar katta. Dunyoning katta qismida iqtisodi zaif, aholisi qashshoq yasha- yotgan mamlakatlar mavjud. • Bir qator mintaqalarda, hatto bir mamlakat fuqarolari o'rtasida milliy-etnik va diniy nizolar kelib chiqib mojarolarga, qonli urushlarga aylanmoqda. Mintaqaviy mojarolar tufayli 30 millionga yaqin odam o'zi yashaydigan joylarni tashlab, boshqa mamlakatlarga qochoq sifatida ketishga majbur boidilar. • Umumiy, mintaqaviy va milliy xavfsizlikka terrorizm, ayirmachilik va diniy ekstremizm tahdid qilmoqda. Xalqaro 243 terroristlar, dinni siyosiylashtirish natijasida vujudga kelgan ekstremistlar, shu jumladan, islom ftindamentalistlari odamlar o'rtasida „haqiqiy" va „soxta" dindorlik belgilari bo'yicha qara- ma-qarshilik chiqarishga, millatlarni parchalashga, islom sivilizatsiyasi bilan boshqa sivilizatsiyalar o'rtasida yangi qarama-qarshiliklar, mojarolar keltirib chiqarishga urinmoq- dalar. Xalqaro terroristlarning O'zbekiston, AQSH, Rossiya va boshqa mamlakatlarda sodir etgan terrorchilik urinishlari dunyo ahlini tashvishlantirmoqda. • „Sovuq urush" siyosatiga chek qo'yihshi natijasida yalpi yadro urushi xavft kamaygan bo'lsa-da, bu turdagi ommaviy qirg'in qurolining ko'p miqdorda saqlanayotganligi,yadro quroliga ega bo'lgan davlatlar sonining ko'payib borayotganligi (Hindiston, Pokiston) dunyo uzra umumiy xavfsizlikka jiddiy tahdid bo'lib qolmoqda. • Jahon miqyosida atrof-muhitning ifloslanganligi, nosog'lom ekologik vaziyat, jumladan Markaziy Osiyodagi ekologik tanglik, biogenetik buzilishlar insoniyat boshiga xavf solib turibdi. • Tobora kuchayib borayotgan korrupsiya, uyushgan jino- yatchilik, giyohvandlik, yashirin qurol oldi-sottisi insoniyatni tashvishlantirmoqda. Bularning barchasi dunyo hali ham ilgarigidek mo'rt bo'lib turganligidan dalolat beradi. Bizni qurshab turgan olam g'oyat murakkab va muammoli bo'lib kelgan, hozir ham shunday bo'lib qolmoqda. Bugungi kunda butun insoniyatning taqdiri, ijtimoiy taraqqiyot istiqbollari xalqaro munosabatlarga bog'liq bo'lib qoldi. Xalqaro maydondagi har bir siyosiy tanglik, mojaro barcha mamlakatlar va xalqlar manfaatiga daxldor bo'lib qoldi. Hatto ayrim olingan mamlakat ichkarisidagi nizoli jarayonlarni, urushlarni bartaraf etish ham jahon hamjamiyatining vazifasiga aylandi. Davrimizning muhim xususiyati aholi talab-ehtiyojlarining g'oyat darajada o'sganligi bilan belgilanadi. Alohida olingan bir mamlakat resurslari bilan uning aholisi talablari, ehtiyojlarini qondirib bo'lmaydi. Hatto rivojlangan mamlakat uchun ham boshqa mamlakatlar bilan iqtisodiy, madaniy, ilmiy-texnikaviy hamkorlik qilish obyektiv zaruriyat bo'lib qoldi. Hozirgi dunyoda biron-bir mamlakat, shu jumladan, O'zbekiston Respublikasi ham, boshqalardan ajralgan hudud emas. Sayyoramiz yaxlit va bo'linmasdir. Shu boisdan barcha mamlakatlar, xalqlar bir-biri bilan bog'langan, o'zaro alo- qadadir. 244 O'zbekistonning O'zbekiston xalqaro aloqalarni yo'lga geosiyosiy o'rni qo'yish nuqtayi nazaridan va o'z taraqqiyot istiqbollari jihatidan qulay jug'rofiy-strategik imkoniyatlarga ega. • Qadim zamonlarda Sharq bilan G'arbni bog'lab turgan Buyuk ipak yo'li O'zbekiston hududi orqali o'tgan. Bu yerda savdo yo'llari tutashgan, tashqi aloqalar hamda turli madani- yatlar tutashib bir-birini boyitgan. Bugungi kunda ham Yev- ropa va Osiyoni bog'laydigan yo'llar Markaziy Osiyodan, uning o'rtasida joylashgan O'zbekistondan o'tmoqda. • Markaziy Osiyoda jug'rofiy-siyosiy jihatdan markaziy o'rin tutgan O'zbekiston ushbu mintaqada kuchlar nisbati va muvozanatini saqlash, barqarorlikni ta'minlash, hamkorlikni mustahkamlash imkoniyatlariga ega. Mintaqa doirasida manfaatli munosabatlar o'rnatish imkoniyati O'zbekiston orqali ochiladi. • O'zbekiston Markaziy Osiyoning transport, energetika, suv tizimi markazida joylashgan. • Aholi soni, ilmiy-texnikaviy va boshqa imkoniyatlari jihatidan mintaqadagi qo'shnilaridan ma'lum darajada ustun turadi. • Tabiiy-iqlim sharoiti qulay, ulkan mineral-xomashyo zaxiralari va strategik materiallarga ega, dehqonchilik mada- niyati rivojlangan, oziq-ovqat bilan o'zini ta'minlashga qodir. • O'zbekiston sanoatning bazaviy va zamonaviy tarmoq- lariga ega, o'zini neft, gaz, rangli metallar bilan ta'minlabgina qolmay, ularni eksport qilish imkoniyatiga ega. • Yurtimizning jahonga mashhur boy ma'naviy merosi bor, shu tufayli insoniyat sivilizatsiyasida salmoqli o'rin egallab, dunyoning ma'naviy va siyosiy jarayonlariga ta'sir o'tkazish salohiyatiga ega. Jug'rofiy-siyosiy jihatdan O'zbekistonga qiyinchiliklar tug'- diruvchi omillar ham mavjud. Jumladan: • O'zbekiston o'zining jug'rofiy-siyosiy holati jihatidan kollektiv xavfsizlik tizimi izchil yo'lga qo'yilmagan mintaqada joylashgan. O'zbekiston Fors ko'rfazi, Kaspiy dengizi havzasi va Tarim havzasining neft va gazga juda boy konlari joylashgan yarim halqaning strategik markazida joylashgan. Shu boisdan bu hududda butun dunyoda energiya taqchilligi sharoitida ko'pgina davlatlarning bir-biriga mos kelmaydigan manfaatlari o'zaro to'qnashmoqda. 245 • Y a n a b i r n o q u l a y l i k s h u n d a n i b o r a t k i , O ' z b e k i s t o n n i etnik, demografik, iqtisodiy va b o s h q a m u a m m o l a r yuki ostida qolgan m a m l a k a t l a r q u r s h a b turibdi. B u n i n g ustiga, yurtimiz mintaqadagi diniy e k s t r e m i z m , etnik murosasizlik, narkobiznes va h a r xil tashqi k u c h l a r t o m o n i d a n rag'batlantirilib kelinayot- gan, ichki mojaro avj olgan Afg'oniston kabi beqarorlik o ' c h o g ' i bilan chegaradosh. • S o v e t l a r d a v r i d a M a r k a z i y O s i y o d a , j u m l a d a n O ' z b e - kistonda k o m m u n i k a t s i y a l a r n o m a q b u l ravishda shakllantirildi. Janubiy y o ' n a l i s h d a t r a n s p o r t kommunikatsiyalari a m a l d a rivoj t o p m a g a n . Ittifoq p a r c h a l a n g a c h , k o m m u n i k a t s i y a l a r m u a m - m o s i O ' z b e k i s t o n u c h u n y a n a d a k e s k i n l a s h d i . O ' z b e k i s t o n b e v o s i t a d e n g i z g a c h i q a o l m a y d i g a n , b u n i n g u s t i g a d e n g i z b a n d a r g o h l a r i d a n e n g u z o q d a j o y l a s h g a n m a m l a k a t . Q o r a dengiz, Boltiq dengizi, Y a p o n dengizi va Shimoliy dengizlarga olib chiquvchi eng qisqa t e m i r y o ' l i qariyb 3 m i n g kilometrni tashkil etadi. Bu bir n e c h a davlatlar h u d u d i d a n o'tadigan olis yo'l bo'lib, O'zbekistonning iqtisodiy aloqalarini chegaralaydi, y u k t a s h i s h n i q i m m a t l a s h t i r i b , m a h s u l o t l a r n i n g r a q o b a t g a bardosh berishiga salbiy ta'sir etadi. • Suv resurslariniftg cheklanganligi, ekologik m u a m m o l a r , Orol fojiasi h a m m a m l a k a t i m i z u c h u n noqulay omildir. • S h u n i n g d e k , m u s t a m l a k a c h i l i k davrida yuritilgan T u r k i s - t o n n i bo'lish, millat va elatlari ustidan h u k m r o n l i k qilish siyo- satining asoratlari hozirgacha tashvishli o m i l hisoblanadi. M u s t a q i l l i k n i n g d a s t l a b k i k u n l a r i - MustaqU tashqi siyosat d a y o q o ' z b e k i s t o n n i n g milliy m a n f a - zamininuig yaratilishi a t l a r i g a m o s k d a d i g a n p u x t a t a s h q [ siyosiy yo'lni belgilash, j a h o n hamjamiyatiga qo'shilish, xorijiy m a m l a k a t l a r b i l a n s i y o s i y , d i p l o m a t i k , i q t i s o d i y , i l m i y - texnikaviy, m a d a n i y aloqalar o ' r n a t i s h masalalari dolzarb vazifa sifatida k o ' n d a l a n g b o ' l i b t u r a r d i . N e g a k i , davlatimiz m u s t a - qilligini m u s t a h k a m l a s h , m a m l a k a t i m i z n i n g xavfsizligi, b a r - qarorligi v a t a r a q q i y o t i k o ' p j i h a t d a n a n a s h u vazifalarning o q i l o n a hal etilishiga b o g ' l i q b o ' l i b q o l g a n edi. Bu o s o n g i n a y e c h i l a d i g a n v a z i f a l a r e m a s e d i . M a s a l a n i n g m u r a k k a b l i g i s h u n d a n i b o r a t e d i k i , s o b i q I t t i f o q d a v r i d a t a s h q i s i y o s a t yuritish, tashqi d u n y o bilan aloqa qilish, tashqi savdoni tashkil 246 etish Moskva, markaziy hokimiyat tomonidan olib borilar edi. Respublikalar esa, jumladan, O'zbekiston ham tashqi dun- yodan ajralgan, to'g'ridan to'g'ri aloqa qilolmaydigan yopiq mamlakat edi. Shu bois davlatimiz tashqi siyosat yuritish tajri- basiga ham, jahon diplomatiyasini, tashqi iqtisodiy faoliyatni biladigan kadrlariga ham ega emas edi. Respublikada bunday kadrlar tayyorlovchi birorta ham o'quv yurti yo'q edi. Vaziyat zudlik bilan tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarni shakl- lantirishni talab qilmoqda edi. O'zbekiston rahbariyatiga bu sohadagi ko'p qirrali ishlarni boshidan boshlashga to'g'ri keldi. Prezident Islom Karimov o'zining ,,0'zbekistonning o'z istiqlol va taraqqiyot yo'li" va boshqa asarlarida mustaqil tashqi siyosat yuritish qoidalarini belgilab berdi. O'zbekiston Res- publikasi Konstitutsiyasining 17- moddasida mamlakatimiz tashqi siyosatining asosiy qoidalari aniq belgilandi va qonun- lashtirildi. Respublikaning tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarini tartibga soladigan qonunlar qabul qilindi. ,,0'zbe- kiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining asosiy prinsiplari to'g'risida"gi, „Chet el investitsiyalari va xorijiy investorlar faoliyatining kafolatlari to'g'risida"gi, „Tashqi iqtisodiy faoliyat to'g'risida"gi va boshqa qonunlar hamda normativ hujjatlar ana shular jumlasidandir. Bular faol va keng ko'lamli hamkorlik uchun mustahkam huquqiy kafolat yaratib berdi. Xalqaro huquq normalarining ichki qonunlardan ustunligi respublika qonunchilik faoliyatida o'z ifodasini topdi. Birin- chidan, respublika qonunlari xalqaro huquq normalariga doimo muvofiqlashtirilmoqda va yaqinlashtirilmoqda. Ikkinchidan, mamlakatimiz xalqaro normalarning bajarilishini kafolatlay- digan hamma majburiyatlarni o'z zimmasiga oldi. Tashqi aloqalarni ta'minlaydigan vazirliklar va muassasalar tashkil etildi. Tashqi ishlar vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi (agentligi), Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki, ixtisoslashtirilgan tashqi savdo firmalari shular jumlasidandir. Jahon iqtisodiyoti va diplomatiyasi universiteti, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi va boshqa universitetlarda tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyorlash yo'lga qo'yildi. 247 T a s h q i s i y o s a t g a t i n c h l i k , b a r q a - O'zbekiston tashqi siyo- r o r i i k 5 h a m k o r l i k y o ' l i a s o s q i l i b satining asosiy tamoyil- o l i n d i . , a n O ' z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i t a s h q i siyosatining asosiy tamoyillari quyidagilardan iboraf. • mafkuraviy q a r a s h l a r d a n q a t ' i y n a z a r h a m k o r l i k u c h u n o c h i q l i k , u m u m i n s o n i y q a d r i y a t l a r g a , t i n c h l i k va xavfsizlikni saqlashga sodiqlik; • davlatlarning suveren tengligi va c h e g a r a l a r daxlsizligini h u r m a t qilish; • b o s h q a davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik; • nizolarni t i n c h yo'l bilan hal etish; • k u c h ishlatmaslik va k u c h bilan tahdid qilmaslik; • inson huquqlari va erkinliklarini h u r m a t l a s h ; • i c h k i milliy q o n u n l a r va h u q u q i y n o r m a l a r d a n x a l q a r o h u q u q n i n g u m u m e ' t i r o f etilgan q o i d a l a r i v a n o r m a l a r i n i n g ustivorligi; • davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavf- sizligini t a ' m i n l a s h m a q s a d i d a ittifoqlar tuzish, hamdo'stliklarga kirish va u l a r d a n ajralib chiqish; • tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik; • davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va o ' z a r o m a n f a - atdorlik, davlat milliy manfaatlarining ustunligi; • tashqi aloqalarni h a m ikki t o m o n l a m a , h a m k o ' p t o m o n - lama kelishuvlar asosida rivojlantirish, bir davlat bilan y a q i n - lashish hisobiga boshqasidan uzoqlashmaslik. M a m l a k a t i m i z n i n g j a h o n xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos b o ' l i b t u s h g a n tinchliksevar tashqi siyosati, uni j a h o n d a mustaqil davlat sifatida t e z d a t a n olinishini t a ' m i n l a d i . O ' z - b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i n i n g d a v l a t m u s t a q i l l i g i n i d u n y o d a g i nufuzli davlatlar t a n oldi, ularning 120 tasi bilan diplomatik, siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va m a d a n i y aloqalar o ' r n a - tildi. T o s h k e n t d a 43 m a m l a k a t n i n g elchixonasi ochildi. Bular jumlasiga AQSJH, Turkiya, G e r m a n i y a , Fransiya, Buyuk Bri- t a n i y a , X i t o y , H i n d i s t o n , P o k i s t o n v a b o s h q a l a r n i k i r i t i s h m u m k i n . Shuningdek, O'zbekistonda 88 xorijiy mamlakatlar va xalqaro tashkilotlarning, 24 hukumatlararo va 13 ta n o h u k u m a t tashkilotlarning vakolatxonalari faoliyat ko'rsatmoqda. D u n y o - dagi 30 d a n o r t i q davlatda — A Q S H , T u r k i y a , G e r m a n i y a , F r a n s i y a , X i t o y , P o k i s t o n v a b o s h q a l a r d a O ' z b e k i s t o n n i n g elchixonalari va konsulliklari ishlab turibdi. 248 O'zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimov BMT 48- sessiyasida nutq so'zlamoqda. O'zbekistonning BMTga O ' z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i d a v l a t a'zo bo'lishi m u s t a q i l l i g i n i q o ' l g a kiritgan d a s t - labki k u n l a r d a n o q j a h o n h a m j a m i - yatiga q o ' s h i l i s h , x a l q a r o t a s h k i l o t l a r b i l a n h a m k o r l i k qilish yo'lini tanladi va o g ' i s h m a y shu y o ' l d a n b o r m o q d a . O'zbekiston Respublikasi o'zining xohish-irodasi va taklifiga ko'ra 1992-yil 2-martda jahondagi ehg nuftizli xalqaro tashkilot— Birlashgan Millatlar Tashkilotiga qabul qilindi. Mamlakatimiz jahon hamjamiyatining to'la teng huquqli a'zosi b o ' l d i . M a m l a k a t i m i z Prezidenti I . A . K a r i m o v n i n g B M T Bosh Assambleyasining 1993- yilda b o ' l g a n 4 8 - sessiyasida ishtirok etishi v a u n d a 2 7 - s e n t a b r d a qilgan m a ' r u z a s i O ' z b e k i s t o n n i jahonga k o ' h n a va yosh, n a v q i r o n davlat sifatida n a m o y o n etdi. O ' z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i n o m i d a n M a r k a z i y O s i y o d a xavf- sizlik, barqarorlik va h a m k o r l i k masalalari b o ' y i c h a B M T ning T o s h k e n t d a d o i m i y i s h l o v c h i s e m i n a r i n i c h a q i r i s h , n a r - 249 Tashqi siyosatga tinchlik, barqa- O'zbekiston tashqi siyo- r o r U k 5 hamkorlik yo'li asos qilib satining asosiy tamoyil- olindi. , a r i O'zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat: • mafkuraviy qarashlardan qat'iy nazar hamkorlik uchun ochiqlik,umuminsoniy qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni saqlashga sodiqlik; • davlatlarning suveren tengligi va chegaralar daxlsizligini hurmat qilish; • boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik; • nizolarni tinch yo'l bilan hal etish; • kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik; • inson huquqlari va erkinliklarini hurmatlash; • ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro huquqning umum e'tirof etilgan qoidalari Va normalarining ustivorligi; • davlatning, xalqhing oliy manfaatlari, farovonligi va xavf- sizligini ta'minlash maqsadida ittifoqlar tuzish, hamdo'stliklarga kirish va ulardan ajralib chiqish; • tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik; • davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va o'zaro manfa- atdorlik, davlat milliy manfaatlarining ustunligi; • tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham ko'p tomon- lama kelishuvlar asosida rivojlantirish, bir davlat bilan yaqin- lashish hisobiga boshqasidan uzoqlashmaslik. Mamlakatimizning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos bo'lib tushgan tinchliksevar tashqi siyosati, uni jahonda mustaqil davlat sifatida tezda tan olinishini ta'minladi. O'z- bekiston Respublikasining davlat mustaqilligini dunyodagi nufuzli davlatlar tan oldi, ularning 120 tasi bilan diplomatik, siyosiy, iqtisodiy, ilmiy^texnikaviy va madaniy aloqalar o'rna- tildi. Toshkentda 43 mamlakatning elchixonasi ochildi. Bular jumlasiga AQSH, Turkiya, Germaniya, Fransiya, Buyuk Bri- taniya, Xitoy, Hindiston, Pokiston va boshqalarni kiritish mumkin. Shuningdek, O'zbekistonda 88 xorijiy mamlakatlar va xalqaro tashkilotlarning, 24 hukumatlararo va 13 ta nohukumat tashkilotlarning vakolatxonalari faoliyat ko'rsatmoqda. Dunyo- dagi 30 dan ortiq davlatda — AQSH, Turkiya, Germaniya, F r a n s i y a , Xitoy, Pokiston va boshqalarda O'zbekistonning elchixonalari va konsulliklari ishlab turibdi. Download 1.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling