U n w Mustaqil O'zbekiston davlatining 1 b u b


Download 1.6 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/31
Sana03.06.2020
Hajmi1.6 Mb.
#114218
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   31
Bog'liq
11 sinf uzb tarixi 001


bhaiiarsoziik arxitektura qurilishi misli ko'ril-ma-
gan darajada avj oldi. O'zbekiston 
poytaxti — Toshkent shahrining qiyofasi tubdan o'zgardi, yu-
zlab zamonaviy, ko'rkam, osmono'par binolar bunyod etildi. 
Oliy Majlis, Prezident qarorgohi—Oqsaroy, Temuriylar tarixi 
davlat muzeyi, Toshkent shahar hokimligi, Turkiston saroyi, 
Respublika birja markazi, Biznes markaz, Markaziy bank, 
Milliy bank, Banklararo moliyaviy xizmatlar markazi, Xalqaro 
savdo-ko'rgazma xizmatlar majmuasi, O'zbekiston davlat 
konservatoriyasl, Tata, Interkontinental va Toshkent—She-
raton mehmonxonalari shular jumlasidandir. 
Toshkent shahri ko'rkiga ko'rk qo'shib turgan „01oy", 
„Chor-su", „Otchopar", „Yunusobod", „Mirobod", „Park-
ent", „Qo'yliq" va boshqa bozor binolari barpo etildi. Zamon-
Toshkent. Respublika birja markazi. 
235 

Mirobod bozori. 
aviy jismoniy tarbiya va sport, sog'liqni saqlash muassasalari, 
mustahkam ko'priklar qurildi, transport yo'llari tubdan ta'-
mirlandi va obodonlashtirildi. 
236 

Respublikamizning barcha viloyatlari markazlarida ham yift-
zamonaviy ma'muriy binolar, sport inshootlari, bog'lar, sa/l" 
gohlar, savdo inshootlari bunyod etildi, obodonlashtirildi. 
Mustaqillik yillarida sport O'zbekiston 
1 , 0 1 1
 milliy madaniyatining tarkibiy qisi
1

sifatida rivojlantirildi. Sport aholii
1 1

xususan yoshlarni jismoniy va axloqiy tarbiyalashning, xalq)
a r 
o'rtasida do'stlikni mustahkamlash va mamlakatimiz ijtimoiy
-
iqtisodiy taraqqiyotining muhim omilidir. 
1992- yil 5- fevralda qabul qilingan O'zbekiston Respub^" 
kasining „Jismoniy tarbiya va sport to'g'risida"gi Qonuni sport

ommaviy ravishda rivojlantirish uchun keng imkoniyatl
a r 
yaratdi. 46 mingdan ortiq sport inshootlari — sport sog'lor
11

lashtirish klublari, bolalar, o'smirlar sport maktablari, olir
f l -
piya o'rinbosarlari bilim yurtlari, oliy sport mahorati makt
a

blari, o'yingohlar, sport zallari, maydonlari, hovuzlar barP

etildi va ta'mirlandi. Ularda 7 mln kishi jismoniy tarbiya va sprt 
bilan shug'ullanish imkoniyatiga ega bo'ldi. 
1992- yil yanvarda O'zbekiston Milliy olimpiya qo'mit#
s l 
tuzildi va 1993-yil sentabrda xalqaro olimpiya qo'mitasini
n

101-sessiyasida rasmiy e'tirof etildi. 1996-yil 14-avgustda Tos
n

kentda olimpiya muzeyi ochildi. 1992-yili Barselonada o'tkazilg
a n 
olimpiya o'yinlarida O'zbekiston sportchilari 3 ta oltin, 2 ta  k
u

mush, 1 ta bronza medallarini qo'lga kiritdilar. 
Jar sport markazi. 
237 

Sportning boks turi jadal o'sdi. Artur  G r i g o r y a n ,  M u h a m -
m a d q o d i r Abdullayev kabi o'zbekistonlik bokschilarning  n o m i 
j a h o n g a  m a s h h u r d i r . 1999-yil avgust oyida Amerikaning Xyuston 
shahrida o'tkazilgan X  J a h o n  c h e m p i o n a t i d a O'zbekiston boks 
k o m a n d a s i  8 3  m a m l a k a t  o ' r t a s i d a  A Q S H  v a  K u b a  k o m a n -
dalaridan keyin faxrli  u c h i n c h i  o ' r i n n i egalladi. Bokschilarimiz 
M . A b d u l l a y e v  v a  O ' . H a y d a r o v l a r  o l t i n ,  T .  T u r g ' u n o v  k u -
m u s h  m e d a l i sohibi bo'lishdi. 2000- yili Avstraliyaning Sidney 
shahrida o'tkazilgan 27-yozgi  O l i m p i a d a o'yinlarida bokschilar 
M .  A b d u l l a y e v  o l t i n , Sergey  M i x a y l o v  v a  R u s t a m  S a i d o v l a r 
b r o n z a  m e d a l l a r i n i ,  k u r a s h c h i  A r t u r  T a y m a z o v  k u m u s h 
m e d a l n i qo'lga kiritib, O'zbekiston bokschilari shuhratini  o l a m -
ga  n a m o y o n qildilar. 
O ' z b e k bokschisi Ruslan Shagayev  2 0 0 7 - yil 14- aprel 
kuni  G e r m a n i y a n i n g Shtutgart shahrida professional  b o k s -
ning  W B A yo'nalishi  b o ' y i c h a  j a h o n  c h e m p i o n i  N . Valuyev 
bilan  b o ' l g a n bellashuvda g'alaba  q o z o n i b ,  o ' t a og'ir vazn 
toifasi  b o ' y i c h a  j a h o n  c h e m p i o n i  u n v o n i n i qo'lga kiritdi. 
V a t a n i m i z d a sportning  t e n n i s turi rivojlandi. 168 ta  t e n n i s  k o -
rti, eng  z a m o n a v i y  Y u n u s o b o d  t e n n i s majmuasi  b a r p o etildi. 
Y u n u s o b o d  t e n n i s  s a r o y i d a 1994—2002-yillarda  O ' z b e k i s t o n 
Prezidenti kubogi  u c h u n 9  m a r t a xalqaro  t e n n i s musobaqalari 
o ' t k a z i l d i .  1 9 9 9 - y i l n i n g iyul  o y i d a  L o n d o n d a  o ' t g a n  t e n n i s 

Tennischi Iroda To'laganova. 
b o ' y i c h a yoshlar xalqaro  t u r n i r i d a  t o s h k e n t l i k  s p o r t c h i  I r o d a 
T o ' l a g a n o v a  U i m b l d o n turnirida g'olib chiqib,  k u m u s h  k u b o k -
ning kichraytirilgan nusxasini qo'lga kiritdi. 
1 9 9 8 - yil  m a y  o y i d a  m a m l a k a t i m i z  a l p i n i s t l a r i  H i m o l a y 
tog'ining eng  b a l a n d „Everest" cho'qqisiga chiqib, O'zbekiston 
dovrug'ini dunyoga taratdilar. 
1994-yilda Xirosimada o'tkazilgan Osiyo o'yinlarida  o ' z b e -
kistonlik yengil atletikachilar,  m e r g a n l a r , kurashchilar,  d z y u -
dochilar, bokschilar, futbolchilar  j a m i 40 ta,  j u m l a d a n , 10 ta 
oltin  m e d a l sohibi bo'ldilar. 1999-yilda  G e r m a n i y a d a yoshlar 
o ' r t a s i d a  b o ' l i b  o ' t g a n  k a r a t e  b o ' y i c h a  x a l q a r o  t u r n i r d a 200 
m a m l a k a t d a n 900 nafar sportchilar qatnashdi.  U n d a ishtirok  e t -
g a n  O ' z b e k i s t o n  k o m a n d a s i faxrli  u c h i n c h i  o ' r i n n i egalladi. 
2 0 0 2 - y i l  2 9 - s e n t a b r — 1 4 - o k t a b r kunlari  J a n u b i y  K o r e y a n i n g 
Pusan shahrida  b o ' l i b  o ' t g a n Osiyo o'yinlarida o'zbekistonlik 
s p o r t c h i l a r  s p o r t n i n g  2 4  t u r i  b o ' y i c h a  m u v a f f a q i y a t  b i l a n 
qatnashib, 15 ta oltin, 12 ta  k u m u s h , 24 ta  b r o n z a medallarini 
qo'lga kiritib,  q i r q d a n ortiq  m a m l a k a t l a r orasida faxrli  b e s h i n c h i 
o ' r i n n i egalladilar. 
Mustaqillik sharofati  b i l a n milliy  o ' z b e k  k u r a s h i  t i k l a n d i . 
1992-yilda  T e r m i z va Shahrisabz shaharlarida dastlabki milliy 
k u r a s h  b o ' y i c h a  x a l q a r o  m u s o b a q a  o ' t k a z i l d i . Milliy  k u r a -
shimizning nazariy jihatlari va qoidalari ishlab chiqildi va xalqaro 
ekspertlar  t o m o n i d a n e'tirof etildi, xalqaro sport turlari  q a t o r i -
dan o'rin oldi. 1999-yil  m a y oyida  T o s h k e n t d a  d u n y o n i n g 50 dan 
239 

Professional bokschi Muhammadqodir Abdullayev. 
Artur Grigoryan. Professional boks bo'yicha bir necha karra 
jahon chempioni. 

Shaxmat bo'yicha jaxon chempioni Rustam Qosimjonov. 
ortiq mamlakatlaridan kelgan sportchilar ishtirokida kurash 
bo'yicha birinchi jahon chempionati bo'lib o'tdi. Unda o'zbe-
kistonlik kurashchilar 3 ta oltin, 3 ta kumush, 3 ta bronza me-
dallarini qo'lga kiritdilar. Akobir polvon, Kamol polvon, Tosh-
temir polvonlar nomi butun jahonga taraldi. Xalqaro kurash 
assotsiatsiyasi tuzildi, uning faxriy Prezidenti etib Islom Kari-
mov saylandi. 2000—2002- yillarda Bedford shahrida 3 marta Is-
lom Karimov nomi bilan ataluvchi xalqaro turnir bo'lib o'tdi. 
2002- yil oktabrda Xalqaro kurash assotsiatsiyasi Xalqaro sport 
federatsiyasi a'zoligiga qabul qilindi. O'zbek milliy kurashi 
xalqaro sport turi sifatida butun dunyoda e'tirof etildi. 
2004- yilda Liviya poytaxti Tripoli shahrida bo'lib o'tgan 
shaxmat bo'yicha jahon chempionatida 56 mamlakatdan 128 
nafar shaxmatchi qatnashdi. Ular orasida hamyurtimiz, xalqaro 
grossmeyster Rustam Qosimjonov ham bor edi. Rustam 
Qosimjonov barcha da'vogarlar ustidan g'alaba qozonib, jahon 
chempioni degan yuksak unvonni qo'lga kiritdi. Bu g'alaba 
butun xalqimizga cheksiz quvonch va g'urur-iftixor bag'ishladi. 
O'zbekiston sportchilari 1991—2005 yillarda olimpiadalar, 
Osiyo o'yinlari, jahon va Osiyo chempionatlari, jahon kubogi va 
nufuzli xalqaro musobaqalarda qatnashib, 5457 ta oltin, 
kumush va bronza medallarini qo'lga kiritdilar. 
16 — Q. Usmonov 
241 

Shunday qilib, mustaqillik yillarida O'zbekistonda sport rivoj-
landi, yangi ma'no-mazmun bilan boyidi, jahon sportiga 
qo'shildi va xalqaro maydonda salmoqli o'rinni egalladi. 
*> 
; Savol va topshiriqlar 
1. Islom Karimovning „Barkamol avlod — O'zbekiston taraqqiyotining 
poydevori" mavzusidagi ma'ruzasida ko'tarilgan g'oyalar, vazifalar 
haqida so'zlab bering. 
2. Ta'lim sohasidagi davlatimiz siyosatining asosiy prinsiplari nimalar-
dan iborat? 
3. Kadrlar tayyorlash milliy dasturining maqsadi nima? 
4. Milliy dasturni ro'yobga chiqarish bosqichlari va vazifalari haqida 
so'zlab bering. 
5. Akademik litseylar,  k a s b - h u n a r kollejlari qurilishi haqida so'zlab 
bering. 
6. Oliy ta'lim ravnaqi haqida nimalarni bilasiz? 
7.  T a ' l i m muassasalarining xalqaro hamkorligi  t o ' g ' r i s i d a  n i m a l a r n i 
bilasiz? 
8. Badiiy adabiyot rivojiga salmoqli hissa qo'shgan adiblardan kimlarni 
bilasiz? 
9. Teatr san'ati va o'zbek sirki rivoji haqida nimalarni bilasiz? 
10. Tasviriy san'at, milliy musiqa va qo'shiqchilikning o'sishi haqida 
so'zlab bering. 
11. O'zbekistonda qanday yangi muzeylar tashkil etildi, ularning tarixiy 
xotirani tiklash va  m u s t a h k a m l a s h d a g i  a h a m i y a t i  h a q i d a referat 
yozing. 
12. O'zbekistonda sportni rivojlantirish yo'lida qanday tadbirlar amalga 
oshirildi? 
13. O'zbekiston sport yulduzlaridan kimlarni bilasiz? 
242 

VII  B O B 
O'zbekistonning jahon 
hamjamiyatiga integratsiyalashuvi 
19- §. Xalqaro ahvol. O'zbekistonning tinchliksevar 
tashqi siyosati va jahon hamjamiyatiga qo'shilishi 
Xalqaro vaziyatning
 
X
X
I
 asr bo'sag'asida jahon taraq-
o'zgarishi
 qiyotining mazmuni tubdan o'zgardi. 
Ilgari bir-biriga qarama-qarshi bo'l-
gan — SSSR va AQSH yetakchilik qilgan ikki ijtimoiy-siyosiy 
tuzum, ikki harbiy-siyosiy blok mavjud edi. Dunyoning 
tinchligi va xavfsizlik tizimi shu ikki sistemaning, blokning 
o'zaro muxoliflik muvozanatiga asoslangan edi. Dunyoda 
„sovuq urush" siyosati hukmronlik qilardi. Butun insoniyat 
yadro urushi xavfi ostida yashardi. 
XX asrning 90- yillariga kelib, sotsialistik dunyoning 
yetakchisi bo'lgan ulkan imperiya — SSSR parokanda bo'ldi, 
sotsialistik sistema halokatga uchradi. Varshava Shartnomasi 
bloki tarqalib ketdi. Dunyoda yangi mustaqil davlatlar vujudga 
keldi. Birgina SSSR ning parchalanishi natijasida 15 ta mustaqil 
davlat, jumladan mustaqil O'zbekiston davlati bunyod etildi. 
„Sovuq urush" siyosati barham topdi. 
Xalqaro vaziyatda tub o'zgarishlar 
Xavfsizlikka tahdidning
  s o d i r
 bo'lsa-da, dunyo tinchligiga tah-
kuchayishi
 ^id
  s o
i
U V
c h i xavf-xatarlar, ziddiyatlar 
saqlanib qoldi. Bu quyidagi hollarda namoyon bo'lmoqda: 
• Turli darajada rivojlangan mamlakatlar o'rtasida ijtimoiy-
iqtisodiy notenglik va ziddiyatlar yanada o'sdi. Mamlakatlar 
o'rtasida ilmiy-texnikaviy bilimlar, "ilg'or texnologiya, erkin 
sarmoyalarni to'plash va joylashtirishda hamon tafovutlar katta. 
Dunyoning katta qismida iqtisodi zaif, aholisi qashshoq yasha-
yotgan mamlakatlar mavjud. 
• Bir qator mintaqalarda, hatto bir mamlakat fuqarolari 
o'rtasida milliy-etnik va diniy nizolar kelib chiqib mojarolarga, 
qonli urushlarga aylanmoqda. Mintaqaviy mojarolar tufayli 30 
millionga yaqin odam o'zi yashaydigan joylarni tashlab, boshqa 
mamlakatlarga qochoq sifatida ketishga majbur boidilar. 
• Umumiy, mintaqaviy va milliy xavfsizlikka terrorizm, 
ayirmachilik va diniy ekstremizm tahdid qilmoqda. Xalqaro 
243 

terroristlar, dinni siyosiylashtirish natijasida vujudga kelgan 
ekstremistlar, shu jumladan, islom ftindamentalistlari odamlar 
o'rtasida „haqiqiy" va „soxta" dindorlik belgilari bo'yicha qara-
ma-qarshilik chiqarishga, millatlarni parchalashga, islom 
sivilizatsiyasi bilan boshqa sivilizatsiyalar o'rtasida yangi 
qarama-qarshiliklar, mojarolar keltirib chiqarishga urinmoq-
dalar. Xalqaro terroristlarning O'zbekiston, AQSH, Rossiya va 
boshqa mamlakatlarda sodir etgan terrorchilik urinishlari 
dunyo ahlini tashvishlantirmoqda. 
• „Sovuq urush" siyosatiga chek qo'yihshi natijasida yalpi 
yadro urushi xavft kamaygan bo'lsa-da, bu turdagi ommaviy 
qirg'in qurolining ko'p miqdorda saqlanayotganligi,yadro 
quroliga ega bo'lgan davlatlar sonining ko'payib borayotganligi 
(Hindiston, Pokiston) dunyo uzra umumiy xavfsizlikka jiddiy 
tahdid bo'lib qolmoqda. 
• Jahon miqyosida atrof-muhitning ifloslanganligi, nosog'lom 
ekologik vaziyat, jumladan Markaziy Osiyodagi ekologik tanglik, 
biogenetik buzilishlar insoniyat boshiga xavf solib turibdi. 
• Tobora kuchayib borayotgan korrupsiya, uyushgan jino-
yatchilik, giyohvandlik, yashirin qurol oldi-sottisi insoniyatni 
tashvishlantirmoqda. 
Bularning barchasi dunyo hali ham ilgarigidek mo'rt bo'lib 
turganligidan dalolat beradi. Bizni qurshab turgan olam g'oyat 
murakkab va muammoli bo'lib kelgan, hozir ham shunday 
bo'lib qolmoqda. 
Bugungi kunda butun insoniyatning taqdiri, ijtimoiy taraqqiyot 
istiqbollari xalqaro munosabatlarga bog'liq bo'lib qoldi. Xalqaro 
maydondagi har bir siyosiy tanglik, mojaro barcha mamlakatlar va 
xalqlar manfaatiga daxldor bo'lib qoldi. Hatto ayrim olingan 
mamlakat ichkarisidagi nizoli jarayonlarni, urushlarni bartaraf 
etish ham jahon hamjamiyatining vazifasiga aylandi. 
Davrimizning muhim xususiyati aholi talab-ehtiyojlarining 
g'oyat darajada o'sganligi bilan belgilanadi. Alohida olingan bir 
mamlakat resurslari bilan uning aholisi talablari, ehtiyojlarini 
qondirib bo'lmaydi. Hatto rivojlangan mamlakat uchun ham 
boshqa mamlakatlar bilan iqtisodiy, madaniy, ilmiy-texnikaviy 
hamkorlik qilish obyektiv zaruriyat bo'lib qoldi. 
Hozirgi dunyoda biron-bir mamlakat, shu jumladan, 
O'zbekiston Respublikasi ham, boshqalardan ajralgan hudud 
emas. Sayyoramiz yaxlit va bo'linmasdir. Shu boisdan barcha 
mamlakatlar, xalqlar bir-biri bilan bog'langan, o'zaro alo-
qadadir. 
244 

O'zbekistonning
 O'zbekiston xalqaro aloqalarni yo'lga 
geosiyosiy o'rni qo'yish nuqtayi nazaridan va o'z 
taraqqiyot istiqbollari jihatidan qulay 
jug'rofiy-strategik imkoniyatlarga ega. 
• Qadim zamonlarda Sharq bilan G'arbni bog'lab turgan 
Buyuk ipak yo'li O'zbekiston hududi orqali o'tgan. Bu yerda 
savdo yo'llari tutashgan, tashqi aloqalar hamda turli madani-
yatlar tutashib bir-birini boyitgan. Bugungi kunda ham Yev-
ropa va Osiyoni bog'laydigan yo'llar Markaziy Osiyodan, uning 
o'rtasida joylashgan O'zbekistondan o'tmoqda. 
• Markaziy Osiyoda jug'rofiy-siyosiy jihatdan markaziy 
o'rin tutgan O'zbekiston ushbu mintaqada kuchlar nisbati va 
muvozanatini saqlash, barqarorlikni ta'minlash, hamkorlikni 
mustahkamlash imkoniyatlariga ega. Mintaqa doirasida 
manfaatli munosabatlar o'rnatish imkoniyati O'zbekiston orqali 
ochiladi. 
• O'zbekiston Markaziy Osiyoning transport, energetika, 
suv tizimi markazida joylashgan. 
• Aholi soni, ilmiy-texnikaviy va boshqa imkoniyatlari 
jihatidan mintaqadagi qo'shnilaridan ma'lum darajada ustun 
turadi. 
• Tabiiy-iqlim sharoiti qulay, ulkan mineral-xomashyo 
zaxiralari va strategik materiallarga ega, dehqonchilik mada-
niyati rivojlangan, oziq-ovqat bilan o'zini ta'minlashga qodir. 
• O'zbekiston sanoatning bazaviy va zamonaviy tarmoq-
lariga ega, o'zini neft, gaz, rangli metallar bilan ta'minlabgina 
qolmay, ularni eksport qilish imkoniyatiga ega. 
• Yurtimizning jahonga mashhur boy ma'naviy merosi bor, 
shu tufayli insoniyat sivilizatsiyasida salmoqli o'rin egallab, 
dunyoning ma'naviy va siyosiy jarayonlariga ta'sir o'tkazish 
salohiyatiga ega. 
Jug'rofiy-siyosiy jihatdan O'zbekistonga qiyinchiliklar tug'-
diruvchi omillar ham mavjud. Jumladan: 
• O'zbekiston o'zining jug'rofiy-siyosiy holati jihatidan 
kollektiv xavfsizlik tizimi izchil yo'lga qo'yilmagan mintaqada 
joylashgan. O'zbekiston Fors ko'rfazi, Kaspiy dengizi havzasi 
va Tarim havzasining neft va gazga juda boy konlari joylashgan 
yarim halqaning strategik markazida joylashgan. Shu boisdan 
bu hududda butun dunyoda energiya taqchilligi sharoitida 
ko'pgina davlatlarning bir-biriga mos kelmaydigan manfaatlari 
o'zaro to'qnashmoqda. 
245 

•  Y a n a  b i r  n o q u l a y l i k  s h u n d a n  i b o r a t k i ,  O ' z b e k i s t o n n i 
etnik, demografik, iqtisodiy va  b o s h q a  m u a m m o l a r yuki ostida 
qolgan  m a m l a k a t l a r  q u r s h a b turibdi.  B u n i n g ustiga, yurtimiz 
mintaqadagi diniy  e k s t r e m i z m , etnik murosasizlik, narkobiznes 
va  h a r xil tashqi  k u c h l a r  t o m o n i d a n rag'batlantirilib kelinayot-
gan, ichki mojaro avj olgan Afg'oniston kabi beqarorlik  o ' c h o g ' i 
bilan chegaradosh. 
•  S o v e t l a r  d a v r i d a  M a r k a z i y  O s i y o d a ,  j u m l a d a n  O ' z b e -
kistonda  k o m m u n i k a t s i y a l a r  n o m a q b u l ravishda shakllantirildi. 
Janubiy  y o ' n a l i s h d a  t r a n s p o r t kommunikatsiyalari  a m a l d a rivoj 
t o p m a g a n . Ittifoq  p a r c h a l a n g a c h ,  k o m m u n i k a t s i y a l a r  m u a m -
m o s i  O ' z b e k i s t o n  u c h u n  y a n a d a  k e s k i n l a s h d i .  O ' z b e k i s t o n 
b e v o s i t a  d e n g i z g a  c h i q a  o l m a y d i g a n ,  b u n i n g  u s t i g a  d e n g i z 
b a n d a r g o h l a r i d a n  e n g  u z o q d a  j o y l a s h g a n  m a m l a k a t .  Q o r a 
dengiz, Boltiq dengizi,  Y a p o n dengizi va Shimoliy dengizlarga 
olib chiquvchi eng qisqa  t e m i r y o ' l i qariyb 3  m i n g kilometrni 
tashkil etadi. Bu bir  n e c h a davlatlar  h u d u d i d a n o'tadigan olis 
yo'l bo'lib, O'zbekistonning iqtisodiy aloqalarini chegaralaydi, 
y u k  t a s h i s h n i  q i m m a t l a s h t i r i b ,  m a h s u l o t l a r n i n g  r a q o b a t g a 
bardosh berishiga salbiy ta'sir etadi. 
• Suv resurslariniftg cheklanganligi, ekologik  m u a m m o l a r , 
Orol fojiasi  h a m  m a m l a k a t i m i z  u c h u n noqulay omildir. 
•  S h u n i n g d e k ,  m u s t a m l a k a c h i l i k davrida yuritilgan  T u r k i s -
t o n n i bo'lish, millat va elatlari ustidan  h u k m r o n l i k qilish siyo-
satining asoratlari hozirgacha tashvishli  o m i l hisoblanadi. 
M u s t a q i l l i k n i n g  d a s t l a b k i  k u n l a r i -
MustaqU tashqi siyosat
 
d
a
y
o
q
  o ' z b e k i s t o n n i n g milliy  m a n f a -
zamininuig yaratilishi
  a t l a r i g a 
m
o

k
d
a
d
i
g
a

p
u
x
t

t
a
s
h
q

siyosiy yo'lni belgilash,  j a h o n hamjamiyatiga qo'shilish, xorijiy 
m a m l a k a t l a r  b i l a n  s i y o s i y ,  d i p l o m a t i k ,  i q t i s o d i y ,  i l m i y -
texnikaviy,  m a d a n i y aloqalar  o ' r n a t i s h masalalari dolzarb vazifa 
sifatida  k o ' n d a l a n g  b o ' l i b  t u r a r d i .  N e g a k i , davlatimiz  m u s t a -
qilligini  m u s t a h k a m l a s h ,  m a m l a k a t i m i z n i n g xavfsizligi,  b a r -
qarorligi  v a  t a r a q q i y o t i  k o ' p  j i h a t d a n  a n a  s h u vazifalarning 
o q i l o n a hal etilishiga  b o g ' l i q  b o ' l i b  q o l g a n edi. Bu  o s o n g i n a 
y e c h i l a d i g a n  v a z i f a l a r  e m a s  e d i .  M a s a l a n i n g  m u r a k k a b l i g i 
s h u n d a n  i b o r a t  e d i k i ,  s o b i q  I t t i f o q  d a v r i d a  t a s h q i  s i y o s a t 
yuritish, tashqi  d u n y o bilan aloqa qilish, tashqi savdoni tashkil 
246 

etish Moskva, markaziy hokimiyat tomonidan olib borilar edi. 
Respublikalar esa, jumladan, O'zbekiston ham tashqi dun-
yodan ajralgan, to'g'ridan to'g'ri aloqa qilolmaydigan yopiq 
mamlakat edi. Shu bois davlatimiz tashqi siyosat yuritish tajri-
basiga ham, jahon diplomatiyasini, tashqi iqtisodiy faoliyatni 
biladigan kadrlariga ham ega emas edi. Respublikada bunday 
kadrlar tayyorlovchi birorta ham o'quv yurti yo'q edi. Vaziyat 
zudlik bilan tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarni shakl-
lantirishni talab qilmoqda edi. O'zbekiston rahbariyatiga bu 
sohadagi ko'p qirrali ishlarni boshidan boshlashga to'g'ri keldi. 
Prezident Islom Karimov o'zining ,,0'zbekistonning o'z 
istiqlol va taraqqiyot yo'li" va boshqa asarlarida mustaqil tashqi 
siyosat yuritish qoidalarini belgilab berdi. O'zbekiston Res-
publikasi Konstitutsiyasining 17- moddasida mamlakatimiz 
tashqi siyosatining asosiy qoidalari aniq belgilandi va qonun-
lashtirildi. Respublikaning tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy 
aloqalarini tartibga soladigan qonunlar qabul qilindi. ,,0'zbe-
kiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining asosiy prinsiplari 
to'g'risida"gi, „Chet el investitsiyalari va xorijiy investorlar 
faoliyatining kafolatlari to'g'risida"gi, „Tashqi iqtisodiy faoliyat 
to'g'risida"gi va boshqa qonunlar hamda normativ hujjatlar ana 
shular jumlasidandir. Bular faol va keng ko'lamli hamkorlik 
uchun mustahkam huquqiy kafolat yaratib berdi. 
Xalqaro huquq normalarining ichki qonunlardan ustunligi 
respublika qonunchilik faoliyatida o'z ifodasini topdi. Birin-
chidan, respublika qonunlari xalqaro huquq normalariga doimo 
muvofiqlashtirilmoqda va yaqinlashtirilmoqda. Ikkinchidan, 
mamlakatimiz xalqaro normalarning bajarilishini kafolatlay-
digan hamma majburiyatlarni o'z zimmasiga oldi. 
Tashqi aloqalarni ta'minlaydigan vazirliklar va muassasalar 
tashkil etildi. Tashqi ishlar vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar 
vazirligi (agentligi), Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki, 
ixtisoslashtirilgan tashqi savdo firmalari shular jumlasidandir. 
Jahon iqtisodiyoti va diplomatiyasi universiteti, O'zbekiston 
Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat va jamiyat qurilishi 
akademiyasi va boshqa universitetlarda tashqi siyosiy va tashqi 
iqtisodiy faoliyat sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyorlash 
yo'lga qo'yildi. 
247 

T a s h q i  s i y o s a t g a  t i n c h l i k ,  b a r q a -
O'zbekiston tashqi siyo-
 
r
o
r
i
i
k
5
  h a m k o r l i k  y o ' l i  a s o s  q i l i b 
satining asosiy tamoyil-
  o l i n d i . 
,
a
n
  O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i  t a s h q i 
siyosatining asosiy tamoyillari quyidagilardan iboraf. 
• mafkuraviy  q a r a s h l a r d a n  q a t ' i y  n a z a r  h a m k o r l i k  u c h u n 
o c h i q l i k , u m u m i n s o n i y  q a d r i y a t l a r g a ,  t i n c h l i k va xavfsizlikni 
saqlashga sodiqlik; 
• davlatlarning suveren tengligi va  c h e g a r a l a r daxlsizligini 
h u r m a t qilish; 
•  b o s h q a davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik; 
• nizolarni  t i n c h yo'l bilan hal etish; 
•  k u c h ishlatmaslik va  k u c h bilan tahdid qilmaslik; 
• inson huquqlari va erkinliklarini  h u r m a t l a s h ; 
•  i c h k i milliy  q o n u n l a r va  h u q u q i y  n o r m a l a r d a n  x a l q a r o 
h u q u q n i n g  u m u m  e ' t i r o f etilgan  q o i d a l a r i  v a  n o r m a l a r i n i n g 
ustivorligi; 
• davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavf-
sizligini  t a ' m i n l a s h  m a q s a d i d a ittifoqlar tuzish, hamdo'stliklarga 
kirish va  u l a r d a n ajralib chiqish; 
• tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik; 
• davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va  o ' z a r o  m a n f a -
atdorlik, davlat milliy manfaatlarining ustunligi; 
• tashqi aloqalarni  h a m ikki  t o m o n l a m a ,  h a m  k o ' p  t o m o n -
lama kelishuvlar asosida rivojlantirish, bir davlat bilan  y a q i n -
lashish hisobiga boshqasidan uzoqlashmaslik. 
M a m l a k a t i m i z n i n g  j a h o n xalqlari tinchligi va xavfsizligiga 
mos  b o ' l i b  t u s h g a n tinchliksevar tashqi siyosati, uni  j a h o n d a 
mustaqil davlat sifatida  t e z d a  t a n olinishini  t a ' m i n l a d i .  O ' z -
b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i n i n g  d a v l a t  m u s t a q i l l i g i n i  d u n y o d a g i 
nufuzli davlatlar  t a n oldi, ularning 120 tasi bilan diplomatik, 
siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va  m a d a n i y aloqalar  o ' r n a -
tildi.  T o s h k e n t d a 43  m a m l a k a t n i n g elchixonasi ochildi. Bular 
jumlasiga AQSJH, Turkiya,  G e r m a n i y a , Fransiya, Buyuk Bri-
t a n i y a ,  X i t o y ,  H i n d i s t o n ,  P o k i s t o n  v a  b o s h q a l a r n i  k i r i t i s h 
m u m k i n . Shuningdek, O'zbekistonda 88 xorijiy mamlakatlar va 
xalqaro tashkilotlarning, 24 hukumatlararo va 13 ta  n o h u k u m a t 
tashkilotlarning vakolatxonalari faoliyat ko'rsatmoqda.  D u n y o -
dagi 30  d a n  o r t i q davlatda —  A Q S H ,  T u r k i y a ,  G e r m a n i y a , 
F r a n s i y a ,  X i t o y ,  P o k i s t o n  v a  b o s h q a l a r d a  O ' z b e k i s t o n n i n g 
elchixonalari va konsulliklari ishlab turibdi. 
248 

O'zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimov BMT 
48- sessiyasida nutq so'zlamoqda. 
O'zbekistonning BMTga
  O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i  d a v l a t 
a'zo bo'lishi  m u s t a q i l l i g i n i  q o ' l g a kiritgan  d a s t -
labki  k u n l a r d a n o q  j a h o n  h a m j a m i -
yatiga  q o ' s h i l i s h ,  x a l q a r o  t a s h k i l o t l a r  b i l a n  h a m k o r l i k qilish 
yo'lini tanladi va  o g ' i s h m a y shu  y o ' l d a n  b o r m o q d a . 
O'zbekiston Respublikasi o'zining xohish-irodasi va taklifiga 
ko'ra 1992-yil 2-martda jahondagi ehg nuftizli xalqaro tashkilot— 
Birlashgan Millatlar Tashkilotiga qabul qilindi. Mamlakatimiz 
jahon hamjamiyatining to'la teng huquqli a'zosi  b o ' l d i . 
M a m l a k a t i m i z Prezidenti  I .  A .  K a r i m o v n i n g  B M T Bosh 
Assambleyasining 1993- yilda  b o ' l g a n  4 8 - sessiyasida ishtirok 
etishi  v a  u n d a  2 7 -  s e n t a b r d a qilgan  m a ' r u z a s i  O ' z b e k i s t o n n i 
jahonga  k o ' h n a va yosh,  n a v q i r o n davlat sifatida  n a m o y o n etdi. 
O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i  n o m i d a n  M a r k a z i y  O s i y o d a xavf-
sizlik, barqarorlik va  h a m k o r l i k masalalari  b o ' y i c h a  B M T ning 
T o s h k e n t d a  d o i m i y  i s h l o v c h i  s e m i n a r i n i  c h a q i r i s h ,  n a r -
249 

Tashqi siyosatga tinchlik, barqa-
O'zbekiston tashqi siyo-
  r o r U k 5
 hamkorlik yo'li asos qilib 
satining asosiy tamoyil- olindi. 
, a r i
 O'zbekiston Respublikasi tashqi 
siyosatining asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat: 
• mafkuraviy qarashlardan qat'iy nazar hamkorlik uchun 
ochiqlik,umuminsoniy qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni 
saqlashga sodiqlik; 
• davlatlarning suveren tengligi va chegaralar daxlsizligini 
hurmat qilish; 
• boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik; 
• nizolarni tinch yo'l bilan hal etish; 
• kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik; 
• inson huquqlari va erkinliklarini hurmatlash; 
• ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro 
huquqning umum e'tirof etilgan qoidalari Va normalarining 
ustivorligi; 
• davlatning, xalqhing oliy manfaatlari, farovonligi va xavf-
sizligini ta'minlash maqsadida ittifoqlar tuzish, hamdo'stliklarga 
kirish va ulardan ajralib chiqish; 
• tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik; 
• davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va o'zaro manfa-
atdorlik, davlat milliy manfaatlarining ustunligi; 
• tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham ko'p tomon-
lama kelishuvlar asosida rivojlantirish, bir davlat bilan yaqin-
lashish hisobiga boshqasidan uzoqlashmaslik. 
Mamlakatimizning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga 
mos bo'lib tushgan tinchliksevar tashqi siyosati, uni jahonda 
mustaqil davlat sifatida tezda tan olinishini ta'minladi. O'z-
bekiston Respublikasining davlat mustaqilligini dunyodagi 
nufuzli davlatlar tan oldi, ularning 120 tasi bilan diplomatik, 
siyosiy, iqtisodiy, ilmiy^texnikaviy va madaniy aloqalar o'rna-
tildi. Toshkentda 43 mamlakatning elchixonasi ochildi. Bular 
jumlasiga AQSH, Turkiya, Germaniya, Fransiya, Buyuk Bri-
taniya, Xitoy, Hindiston, Pokiston va boshqalarni kiritish 
mumkin. Shuningdek, O'zbekistonda 88 xorijiy mamlakatlar va 
xalqaro tashkilotlarning, 24 hukumatlararo va 13 ta nohukumat 
tashkilotlarning vakolatxonalari faoliyat ko'rsatmoqda. Dunyo-
dagi 30 dan ortiq davlatda — AQSH, Turkiya, Germaniya, 
F r a n s i y a ,
 Xitoy, Pokiston va boshqalarda O'zbekistonning 
elchixonalari va konsulliklari ishlab turibdi. 
Download 1.6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling