U n w Mustaqil O'zbekiston davlatining 1 b u b


Download 1.6 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/31
Sana03.06.2020
Hajmi1.6 Mb.
#114218
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   31
Bog'liq
11 sinf uzb tarixi 001


248 

O'zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimov BMT 
48- sessiyasida nutq so'zlamoqda. 
O'zbekistonning BMTga O'zbekiston Respublikasi davlat 
a'zo bo'Iishi mustaqilligini qo'lga kiritgan dast-
labki kunlardanoq jahon hamjami-
yatiga qo'shilish, xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilish 
yo'lmi tanladi va og'ishmay shu yo'ldan bormoqda. 
O'zbekiston Respublikasi o'zining xohish-irodasi va taklifiga 
ko'ra 1992-yil 2-martda jahondagi eng nufuzli xalqaro tashkilot— 
Birlashgan Millatlar Tashkilotiga qabul qilindi. Mamlakatimiz 
jahon hamjaniiyatining to'la teng huquqli a'zosi bo'ldi. 
Mamlakatimiz Prezidenti I. A. Karimovning BMT Bosh 
Assambleyasining 1993-yilda bo'lgan 48- sessiyasida ishtirok 
etishi va unda 27- sentabrda qilgan ma'ruzasi O'zbekistonni 
jahonga ko'hna va yosh, navqiron davlat sifatida namoyon etdi. 
O'zbekiston Respublikasi nomidan Markaziy Osiyoda xavf-
sizlik, barqarorlik va hamkorlik masalalari bo'yicha BMT ning 
Toshkentda doimiy ishlovchi seminarini chaqirish, nar-
249 

kobiznesga qarshi kurashni kuchaytirish,  O r o l  m u a m m o s i n i hal 
etish va  b o s h q a masalalar  b o ' y i c h a bir  q a t o r takliflar o'rtaga 
qo'yildi. 
1993-yil  2 4 - o k t a b r d a  T o s h k e n t d a  B M T ning vakolatxonasi 
o c h i l d i va u ish  b o s h l a d i .  O ' z b e k i s t o n  r a h b a r i y a t i va  B M T 
r a h b a r l a r i n i n g  s a ' y - h a r a k a t l a r i natijasida  O ' z b e k i s t o n  B M T -
ning  X a l q a r o  t e l e k o m m u n i k a t s i y a  u y u s h m a s i ,  X a l q a r o  t a r a q -
qiyot assotsiatsiyasi,  Q o c h o q l a r ishi  b o ' y i c h a oliy  q o ' m i t a s i , 
J a h o n  s o g ' l i q n i saqlash  t a s h k i l o t i ,  X a l q a r o fuqaro aviatsiyasi 
tashkiloti,  X a l q a r o  a t o m energiyasi agentligi, Aholi joylashish 
j a m g ' a r m a s i ,  N a r k o t i k -  m o d d a l a r n i  n a z o r a t  q i l i s h  d a s t u r i , 
S a n o a t  t a r a q i y o t i  t a s h k i l o t i ,  O z i q - o v q a t  v a  q i s h l o q xo'jaligi 
tashkiloti singari ixtisoslashgan muassasalarga  a ' z o  b o ' l d i . 
1 9 9 4 - y i l oktabrning boshlarida  B M T vakolatxonasining 
y o r d a m i  v a ishtirokida  T o s h k e n t d a  b o ' l g a n  j a h o n sayyohlik 
tashkilotining  „ I p a k  y o i i " xalqaro yig'ilishi  j a h o n sayyohlik  v a 
tijorat ishlarida O'zbekistonning mavqeyini  y a n a d a  k o ' t a r d i . 
O ' z b e k i s t o n n i n g tashabbusi bilan  v a  B M T  r a h n a m o l i g i d a 
1995- yil 15—16- sentabr kunlari Markaziy Osiyoda xavfsizlik va 
h a m k o r l i k  m a s a l a l a r i g a  b a g ' i s h l a n g a n  T o s h k e n t  k e n g a s h -
seminari bo'lib o'tdi. Xalqaro kengashda ishtirok etgan 31 davlat 
v a 6  x a l q a r o  t a s h k i l o t d a n  k e l g a n  m u x t o r  v a k i l l a r  m i n t a q a 
xavfsizligining, mojarolarning oldini ohsh, integratsiya  j a r a y o n -
larini chuqurlashtirishning ishonchli tizimini  b a r p o etish masa-
lalari  y u z a s i d a n  o ' z  f i k r l a r i n i , takliflarini aytdilar.  K e n g a s h 
yakunlari yuzasidan  q a b u l qilingan  B a y o n o t  j a h o n xalqlarini, 
x u s u s a n  M a r k a z i y  O s i y o  x a l q l a r i n i ,  t u r l i siyosiy  k u c h l a r n i 
mintaqaviy xavfsizlikni  m u s t a h k a m l a s h g a , iqtisodiy va ekologik 
h a m k o r l i k tizimlarini  b a r p o etishga chaqirdi. 
M a m l a k a t i m i z  P r e z i d e n t i  I .  A .  K a r i m o v  B M T  B o s h 
A s s a m b l e y a s i n i n g  1 9 9 5 - yil  o k t a b r — n o y a b r  o y l a r i d a  b o ' l g a n 
5 0 - yubiley sessiyasida  q a t n a s h i b va  n u t q  s o ' z l a b , bu nufuzli 
xalqaro tashkilot faoliyatini yaxshilashga doir takliflarni  b a y o n 
etdi.  U m u m j a h o n xavfsizligi mintaqaviy xavfsizlikka erishish-
d a n  b o s h l a n a d i g a n  j a r a y o n ekanligi,  m i n t a q a l a r xavfsizligini 
t a ' m i n l a s h  y o ' l i  b i l a n g i n a  j a h o n  x a v f s i z l i g i n i  t a ' m i n l a s h 
m u m k i n l i g i  a l o h i d a  t a ' k i d l a n d i .  A f g ' o n i s t o n d a g i  u r u s h g a 
b a r h a m  b e r i s h  u c h u n  u n g a  t a s h q i  k u c h l a r n i n g  a r a l a s h u v i n i 
b a r t a r a f  e t i s h ,  q u r o l  o l i b  k i r i s h n i  t a q i q l a s h takliflari ilgari 
surildi. Shuningdek,  o m m a v i y qirg'in qurollarini tarqatmaslik, 
q u r o l savdosini  c h e k l a s h  t o ' g ' r i s i d a ,  O r o l  d e n g i z i n i n g  q u r i b 
borishi bilan bog'liq ekologik  m u a m m o n i hal etishga xalqaro 
250 

moliya tuzilmalarini va rivojlangan mamlakatlarni jalb qilish 
taklifiari ilgari surildi. Xalqaro tashkilotlar va nufuzli davlatlar 
bu takliflarni ma'qulladilar va muammolarni hal qilishga 
ko' maklashmoqdalar. 
O'zbekistonning BMT bilan hamkorligining yorqin sahi-
falaridan yana biri Markaziy Osiyo mintaqasini yadro qurolidan 
xoli zonaga aylantirish masalasida o'z ifodasini topdi. 
O'zbekiston Prezidenti Islom Karimov BMT Bosh Assam-
bleyasining 48- sessiyasi minbaridan turib so'zlagan nutqida 
Markaziy Osiyoni yadro qurolidan xoli zonaga aylantirish 
g'oyasini ilgari surgan edi. O'zbekistonning bu tashabbusi 
xalqaro hamjamiyat tomonidan qo'llab-quwatlandi. 
1997-yil 15—16-sentabr kunlari Toshkentda „Markaziy 
Osiyo — yadro qurolidan xoli zona" mavzusida xalqaro 
konferensiya bo'lib o'tdi. Uning ishida 56 davlat va 16 xalqaro 
tashkilotdan vakillar ishtirok etdi. Ushbu masala yuzasidan 
Markaziy Osiyo mamlakatlari tashqi ishlar vazirliklarining 
Bayonoti imzolandi. Markaziy Osiyo mintaqasining yadro 
qurolidan xoli zonaga aylanishi mazkur mintaqa xavfsizligini 
mustahkamlaydi. 
O'zbekistonning BMTga yo'llagan afg'on muammosini 
tinch yo'l bilan hal qilish masalasida muloqot guruhi tashkil 
etish haqidagi taklifi asosida 1997-yilda BMT homiyligida 
„6+2" guruhi tashkil etildi. O'zbekiston guruhning asosiy 
ishtirokchisi bo'ldi. BMT homiyligida 1999-yil 19-20- iyul 
kunlari Toshkentda Afg'oniston mojarosini hal etish bo'yicha 
„6+2" guruhining yig'ilishi bo'lib o'tdi. Unda Toshkent Dek-
laratsiyasi qabul qilindi. 
2000-yil oktabr oyida Toshkentda Markaziy Osiyoda xavf-
sizlik va barqarorlikni mustahkamlash, giyohvand moddalar 
tijoraji, uyushgan jinoyatchilik va terrorizmga qarshi kurash 
maVzusida xalqaro konferensiya bo'lib o'tdi. O'zbekiston 
Prezidenti tashabbusi bilan 2001- yilda BMT Xavfsizlik Ken-
gashining terrorizmga qarshi kurash bo'yicha maxsus qo'mitasi 
ta'sis etildi. 2002-yil 18-20-oktabr kunlari BMT Bosh kotibi 
Kofe Annanning O'zbekistonga tashrifi mamlakatimizning 
xalqaro hamjamiyatdagi o'rni mustahkamlanib, obro'-e'tibori 
ortib borayotganining dalilidir. 
O'zbekistonning jahon hamjamiyati bilan integratsiya-
lashuvida BMT doirasidagi ixtisoslashgan tashkilotlar bilan 
hamkorligi muhim ahamiyat kasb etmoqda. 
251 

UNESCO bilan O'zbekistonning  B M T homiyligidagi 
hamkorlik  t a ' l i m , fan va  m a d a n i y a t bilan shu-
g ' u l l a n u v c h i  x a l q a r o  t a s h k i l o t — 
U N E S C O bilan aloqalari  t o b o r a  m u s t a h k a m l a n i b  b o r m o q d a . 
1993-yil  2 9 - o k t a b r d a  U N E S C O  n i n g Parijdagi  q a r o r g o h i d a 
O ' z b e k i s t o n n i  U N E S C O g a  a ' z o l i k k a  q a b u l qilish  m a r o s i m i 
bo'ldi. O'sha kuni Ulug'bek tavalludining 600 yilligini nishonlash 
U N E S C O  d a s t u r i g a  k i r i t i l d i .  1 9 9 4 - y i l  o k t a b r i d a  P a r i j d a 
Ulug'bek haftaligi tantana bilan o'tdi. Xiva va Buxoro  U N E S C O 
ning  j a h o n  m a d a n i y qadriyatlar ro'yxatiga kiritildi. Bu ro'yxatda 
411 ta obyekt bor. 
1 9 9 4 - y i l  d e k a b r d a  r e s p u b l i k a m i z d a  U N E S C O  i s h l a r i 
b o ' y i c h a  O ' z b e k i s t o n Respublikasi milliy komissiyasi tashkil 
etildi, u idoralararo organ  b o ' l i b , tarkibiga  t a ' l i m , fan,  m a d a -
niyat va axborot sohasidagi vazirliklar va idoralardan 49 kishi 
a'zo  b o ' l d i . 
U N E S C O  M a r k a z i y Osiyo  t a r a q q i y o t i n i  o ' r g a n i s h , tiklash 
va ommalashtirishga katta  a h a m i y a t  b e r m o q d a .  „ I p a k yo'li — 
m u l o q o t  y o ' l i "  d e b  n o m l a n g a n yirik  t a d q i q o t d a  M a r k a z i y 
Osiyoga birinchi darajali  a h a m i y a t berildi. 1995-yil iyul oyida 
U N E S C O q a r o r i g a  b i n o a n  S a m a r q a n d d a  M a r k a z i y  O s i y o 
t a d q i q o t l a r i  x a l q a r o  i n s t i t u t i  t a s h k i l  e t i l d i .  U N E S C O  B o s h 
direktori  F e d e r i k o  M a y o r n i n g O'zbekistondagi rasmiy tashrifi 
I. A. Karimov va  U N E S C O bosh direktori F. Mayor. 
252 

c h o g ' i d a 1995-yil iyul oyida  m a z k u r institut ochildi.  U N E S C O 
b o b o m i z
 Amir Temur
  t a v a l l u d i n i n g  6 6 0  y i l l i g i n i  x a l q a r o 
miqyosda nishonlashga qaror qildi va 1996-yil oktabrda Parijda 
A m i r  T e m u r g a  b a g ' i s h l a n g a n bir haftalik  x a l q a r o  a n j u m a n 
b o ' l i b  o ' t d i .  A m i r  T e m u r tavallud  t o p g a n  S h a h r i s a b z shahri 
U N E S C O n i n g  m a d a n i y qadriyatlar ro'yxatiga kiritildi. 
1997-yilda  j a h o n  m a d a n i y a t i n i n g  d u r d o n a l a r i d a n hisoblan-
gan Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 yillik  m u b o r a k sanalari 
Parijda  k e n g  n i s h o n l a n d i ,  x a l q a r o  a n j u m a n  v a  k o ' r g a z m a l a r 
o ' t k a z i l d i .  B u  O ' z b e k i s t o n  b i l a n  B M T n i n g nufuzli  x a l q a r o 
tashkiloti  U N E S C O o'rtasidagi  h a m k o r l i k n i n g  y a n a bir yorqin 
•ifodasi  b o ' l d i . 1997-yil 19—20-  o k t a b r  k u n l a r i  V a t a n i m i z d a 
Buxoro va Xiva  s h a h a r l a r i n i n g 2500 yilligi  m u n o s a b a t i bilan 
b o ' l i b  o ' t g a n  u l k a n  t a n t a n a l a r d a  B M T ,  U N E S C O  v a  b o s h q a 
k o ' p l a b xalqaro tashkilotlar va xorijiy  m a m l a k a t l a r n i n g elchilari 
va vakillari, bir  q a t o r  m e h m o n l a r ishtirok etdilar. 
O ' z b e k i s t o n  B M T doirasidagi ixtisoslashgan muassasalar — 
J a h o n  s o g i i q n i saqlash tashkiloti,  X a l q a r o  m e h n a t tashkiloti, 
J a h o n intellektual mulk tashkiloti, Xalqaro bolalar  j a m g ' a r m a s i 
( U N 1 S E F ) ,  X a l q a r o  p o c h t a ittifoqi,  E l e k t r aloqasi  b o ' y i c h a 
xalqaro ittifoq,  J a h o n meteorologiya tashkiloti, Xalqaro olimpiada 
qo'mitasi, Xalqaro avtomobilchilar ittifoqi va boshqa tashkilot-
larning a'zosi, ular bilan hamkorlik qilmoqda. 
O ' z b e k i s t o n d a  i q t i s o d i y  i s l o h o t l a r n i  a m a l g a  o s h i r i s h g a , 
u n i n g  j a h o n  h a m j a m i y a t i bilan integratsiyalashuviga  x a l q a r o 
moliyaviy, iqtisodiy tashkilotlar —  X a l q a r o valuta fondi,  J a h o n 
b a n k i ,  X a l q a r o  m o l i y a  k o r p o r a t s i y a s i ,  Y e v r o p a  t i k l a n i s h  v a 
t a r a q q i y o t  b a n k i  h a m  k o ' m a k l a s h m o q d a l a r .  X a l q a r o  s a v d o 
m a r k a z i  ( U N K T A D ) , Tariflar  v a savdo Bosh bitimi  ( G A T T ) 
bUan  h a m k o r l i k  q i l i n m o q d a . 
O ' z b e k i s t o n  1 9 9 2 - y i l fevral  o y i d a 
YXHT bilan hamkorlik  d u n y o d a  t i n c h l i k n i  m u s t a h k a m l a s h , 
inson huquqlarini  h i m o y a qilish  b o ' -
yicha katta tadbirlarni  a m a l g a oshirayotgan nufuzli xalqaro 
t a s h k i l o t —  Y e v r o p a d a xavfsizlik va  h a m k o r l i k tashkiloti — 
Y X H T ga  a ' z o  b o ' l i b kirdi.  I . K a r i m o v n i n g 1992- yil 9—10-
iyulda  b o ' l g a n  Y e v r o p a d a xavfsizlik va  h a m k o r l i k tashkilotining 
majlisida ishtirok etishi,  u n d a  n u t q so'zlashi va  K e n g a s h n i n g 10 
iyulda  b o ' l g a n majlisiga raislik qilishi  O ' z b e k i s t o n n i n g  j a h o n 
253 

O'zbekiston  R e s p i »
b , i k a s i
 YXHT Sammiti a'zosi. 
h a m j a m i y a t i d a  m u n o s i b
 0  r
j n
  e
g
a l l a
V o t g a n l i g i n i n g dalilidir. 
I. Karimov  o ' z nutqida u  Y
o k
J bu  m u >
t a q a (
i
a
 tinchlik va  b a r -
qarorlikni buzishi muinki}
1
  b o ' l g a n  m Q j
a r o
i
a r
 yaqinlashuvining 
o l d i n i olish, mojarolarga  Y
0
'
1
  q ° ' y
m a
. s l i k  m u a m m o l a r i  b i l a n 
shug'ullanuvchi  m e x a l u z i J
i n i J v
?
1
J
u d g a
 keltirish, tashkilot qabul 
q i l a y o t g a n  h u j j a t l a r n i n g  t a ' s i r c h a n l i ^ i
n i
  o s h i r i s h ,  h u j j a t l a r 
m o j a r o l a r n i  o l d i n i olish,  y °
 1
  Q °  y m
a s
l i k  r u h i d a  b o ' l i s h i n i 
t a ' m i n l a s h takliflarini  i l g ^ surdi.  1 9 g 4 _
  y
n  s e n t a b r  o y i n i n g 
o x i r l a r i d a  T o s h k e n t d a  Y X H T  n i n g
 
u
m
u
m
i
y
  m a s a l a l a r g a 
b a g ' i s h l a n g a n  x a l q a p o  a n j u m a n i  b o ' ^ b ,
  U
n d a  t a s h k i l o t 
faoliyatining  b a r c h a  q i r r a l
a n
g
a
 oid  m ^
s a
i
a
i
a r
  k
0
<
r i b
 chiqildi. 
Y X H T  T o s h k e n t d a  v a  U i S
a n c n d a  a t r
o f  m u h i t n i qayta tiklash 
b o ' y i c h a  s e m i n a r l a r o'tka£
d i
>  ° r o l
  m
l i a m m o s i n i hal qilishga 
k o ' m a k l a s h m o q d a . 1995-  V
u
  } V
u
i
d
a
  T o s h k e n t d a  Y X H T  n i n g 
a l o q a l a r  b o ' y i c h a  m i n t a ^ v i y  b y u r o
s
j
  0
c h i l d i  v a  f a o l i y a t 
k o ' r s a t m o q d a .
 * u u
 A 
Y X H T  n i n g 1996^ yil ^ekabrda
  L l s
s a b o n d a  b o ' l g a n  S a m -
m i t i d a  X X I asr arafasida  y
a l
P i  *
a v
f s i z l i k
  m o
d e l i n i  y a r a t i s h 
xususida  m u n o z a r a bo'ldi.  O ' z b e k i s t o n n i n g mojarolar yuz berib 
t u r g a n  h u d u d l a r g a  y a s h i r i l
1
^  q
u r o l
- y ^ r o g ' yetkazib berishni 
t o ' x t a t i s h ,  Y X H T n i n g  M a r k a z i y  O s i y
Q
  f
a o
l i y a t i n i  k u c h a y -
tirishga oid takliflari itia'qullandi  v a  I 4
s s a
b
o n
 deklaratsiyasida 
h u j j a t l a s h t i r i l d i . l 9 9 9 - y i l
 
n
° y
a
b
r
  ° y
i d
a  b o ' l g a n  Y X H T n i n g 
254 

Stanbul sammiti Islom Karimovning xalqaro terrorchilikka 
qarshi kurashuvchi xalqaro markaz tuzish haqidagi taklifi ham 
ma'qullandi. O'zbekistonning YXHT bilan hamkorligi mustah-
kamlanib, o'sib borayotganligiga 2002-yil 6—7-aprel kunlari 
YXHT Bosh kotibi Y. Kubishning mamlakatimizga tashrifi ham 
yaqqol misol bo'la oladi. 
O'zbekiston ko'pgina mintaqaviy tashkilotlar, chunonchi, 
NATOning „Tinchlik dasturi" Islom Konferensiyasi tashkiloti, 
qo'shilmaslik harakati va boshqalar bilan ham samarali hamkorlik 
qilmoqda. 
O'zbekiston mustaqil davlat sifatida sayyoramiz ozon 
qatlamini muhofaza qilish bo'yicha Vena Konvensiyasiga, ozon 
qatlartiini kamaytiradigan moddalar haqidagi Monreal 
Protokoliga, atrof-muhitga ta'sir etuvchi vositalarni harbiy yoki 
boshqa dushmanlik maqsadida qo'llashni taqiqlovchi 
Konvensiyaga, yadro qurolini tarqatmaslik haqidagi shartnomaga 
qo'shilgan. 
Shunday qilib, O'zbekiston tarixan qisqa bir davrda jahon 
hamjarniyatiga qo'shildi, xalqaro va mintaqaviy muammolarni 
hal qilishda, umumiy va mintaqaviy xavfsizlikni mustahkam-
lashda faol qatnashayotgan nufuzli davlat darajasiga ko'tarildi. 
c
. , , 1996- yilda Shanxayda, 1997- yilda 
tashk^w Moskvada bo'lib o'tgan Xitoy, Ros-
1
 siya, Qozog'iston, Qirg'iziston, Toji-
kiston davlat rahbarlarining sammitlarida harbiy sohada hamda 
chegara hududlarida o'zaro ishonchni mustahkamlash, qurolli 
kuchlami qisqartirish to'g'risida shartnomalar imzolangan edi. 
Shu tariqa „Shanxay forumi" yoki „Shanxay beshligi" tash-
kiloti tuzilgan edi. 
2001- yil 14—15- iyun kunlari Xitoyda navbatdagi Shanxay 
samniiii bo'lib o'tdi. Uning ishida O'zbekiston Respublikasi 
Pre?zidenti Islom Karimov qatnashdi va O'zbekistonning 
„Shan>cay forumi"ga to'la huquqli a'zo bo'lishi to'g'risida ba-
yonot irnzolandi. 
O'zbekiston „Shanxay forumi"ga kirishi munosabati bilan 
uning nomi Shanxay hamkorlik tashkiloti — SHHT, deb o'z-
gartirildi. O'zbekiston uning asoschilaridan biri bo'ldi. 
200J- yil iyunda bo'lgan sammit yakunida Shanxay ham-
korlik tashkilotini tuzish to'g'risida deklaratsiya hamda terror-
chilik, ayirmachilik va ekstremizmga qarshi kurash borasidagi 
Shanxay konvensiyasi irnzolandi. 
255 

SHHT doirasida a'zo mamlakatlar Tashqi ishlar vazirlarining 
kengashi, Mudofaa vazirliklarining kengashi tuzilgan va faoliyat 
yuritmoqda. Davlat va hukumat, tashqi ishlar va mudofaa va-
zirliklari, huquq-tartibot, xavfsizlik organlari rahbarlari va 
ekspertlarining uchrashuvlari va maslahatlashuvlari muntazam 
o'tkazilmoqda. Hamkorlik faoliyatini muvofiqlashtirish, tegishli 
organlarning bahamjihat harakatini ta'minlash maqsadida a'zo 
davlatlarning milliy muvofiqlashtiruvchilar kengashi (MMK) 
tashkil etilgan. MMK 2001- yilning iyun oyida tashqi ishlar 
vazirlari imzolagan nizom asosida faoliyat yuritmoqda. 2002-
yilning 24- aprelida Almati shahrida bo'lib o'tgan a'zo davlatlar 
chegara xizmatlari rahbarlarining uchrashuvida chegara xizmat-
lari faoliyatining, xususan, terrorchilik, g'ayriqonuniy muho-
jirlik va narkotik moddalar kontrabandasiga qarshi kurash bo'-
yicha harakatlarni muvofiqlashtirish masalalari kelishib olindi. 
2002- yil 6—7- iyun kunlari SHHT ga a'zo mamlakatlar 
davlat boshliqlarining Sankt-Peterburg shahrida navbatdagi 
sammiti bo'lib o'tdi. Muzokaralar yakunida SHHTga a'zd 
davlatlar rahbarlarining Deklaratsiyasi, tashkilotning ta'sis 
hujjati — SHHT Xartiyasi, SHHTga a'zo davlatlar o'rtasida 
mintaqaviy antiterror tuzilmasi haqidagi bitim imzolandi. 
Xartiya imzolanishi bilan SHHT doirasidagi tashkiliy-huquqiy 
ishlar nihoyasiga yetdi. SHHT ochiq tashkilot bo'lib, o'zaro 
ishonch, tenglik, manfaatdorlik, hamjihatlik tamoyillari asosida 
faoliyat yuritmoqda. 
2003- yil 29- may kuni Moskvada bo'lib o'tgan sammitda 
SHHT ning doimiy amal qiluvchi idoralari — Pekinda Kotibiyat 
va Toshkentda Mintaqaviy aksilterror tuzilmasi (MATT) ijroiya 
qo'mitasini ishga tushirishga qaror qilindi. Bu tashkilotlar 
2004- yil yanvardan boshlab ish boshladilar. 
256 

2003- yil sentabrda Pekinda SHHT davlatlari hukurflat 
boshliqlari (bosh vazirlar) Kengashi bo'lib o'tdi, uning qarori 
bilan ko'p tomonlama hamkorlikning uzoq muddatli dasturi 
ishlab chiqildi va tasdiqlandi. SHHT doirasida a'zo mamla-
katlarning tashqi ishlar vazirliklari, iqtisodiy va savdo va^ir-
liklari, xavfsizlik kengashlari o'rtasida muntazam aloqalar 
yo'lga qo'yildi. 
2004- yil 17- iyun kuni Toshkentda SHHT ga a'zo davlatlar 
rahbarlarining Sammiti bo'lib o'tdi. Unda ikki asosiy masala— 
xavfsizlik va savdo-iqtisodiy hamkorlik bo'yicha muzokar^lar 
bo'ldi. Sammitda 2004- yil mart oyida O'zbekistonda sodir 
etilgan terrorchilik harakati nafaqat O'zbekiston, balki butun 
Markaziy Osiyo mintaqasida vaziyatni izdan chiqarishga qaitftil-
ganligi qayd etildi. Butun dunyoda terrorchilik kuchayib, yadro-
viy, kimyoviy, biologik, elektron terrorchilik havfi paydo bo'l-
ganligi, terrorchilarning bazalarini yo'qotish, odamlarning ongini 
zaharlaydlgan, terrorchilikni moliyalashtiradigan markazbrga 
qarshi keskin kurash olib borish zarurligi ta'kidlandi. 
Shu boisdan Toshkentda tashkil etilgan MATT zimmasiga 
axborot almashish, chegara va bojxona qo'mitalarining, ma#sus 
xizmatlarning hamkorligini muvofiqlashtirish, shu orqali 
terrorchilikning oldini olish vazifasi yuklatiladi. 
SHHTning Toshkent sammitida savdo-iqtisodiy hamkorlikni 
rivojlantirish masalasiga alohida e'tibor berildi. Sammitda 
SHHT a'zo mamlakatlarni havfsizlik orqali hamkorlik sari 
boshlaydigan tashkilotdir, deb ta'kidlandi. Sammitda iqtisodiy 
hamkorlikning quyidagi yo'nalishlarini rag'batlantirishga fceli-
shib olindi: 
• transport infratuzilmasini rivojlantirish; 
• tabiiy mineral xomashyo zaxiralarini o'zlashtirish; 
• suv-energetika zaxiralaridan unumli foydalanish; 
• ekologiyaga oid masalalar, xususan, ichimlik suvi muam-
molarini hal qilish; 
• fan-texnika va yuqori texnologiya, energetika sohal^rida 
integratsiyalashish; 
investitsiyalar xavfsizligini kafolatlaydigan huquqiy poy-
devor yaratish, bu sohadagi to'siq va muammolarni bartaraf 
etish. 
17 — Q. Usmonov 
257 

X u t o y Xalq Respublikasi raisi Xu Szintao Xitoy  h u k u m a t i 
S H H T doirasidagi iqtisodiy  m u n o s a b a t l a r n i rivojlantirishga 900 
mln  A Q S H dollari  m i q d o r i d a kredit ajratishini  m a ' l u m qildi. 
S a m m i t  y a k u n i d a Toshkent deklaratsiyasi,  S H H T n i n g  v a k o -
latlari  v a  i m m u n i t e t l a r i  t o ' g ' r i s i d a g i  k o n v e n t s i y a ,  N a r k o t i k 
v o s i t a l a r  v a  p s i x o t r o p  m o d d a l a r n i n g  n o q o n u n i y  a y l a n i s h i g a 
q a r s h i  k u r a s h d a  h a m k o r l i k  t o ' g ' r i s i d a g i  b i t i m ,  t a s h k i l o t  v a 
u n i n g organlari faoliyatiga doir hujjatlar —  j a m i  o ' n t a hujjat 
imzolandi. 
S H H T n i n g  s h a k l l a n i s h  d a v r i  n i h o y a s i g a  y e t d i ,  h a m k o r -
likning yangi davri-boshlandi.  S H H T n i n g Toshkent kelishuvlari 
xavfsizlikning  m u s t a h k a m l a n i s h i g a , iqtisodiyotning yuksalishi 
va xalqlar farovonligining oshishiga katta  u m i d  u y g ' o t a d i . 
M u x t a s a r aytganda, O'zbekiston tarixan qisqa vaqtda  d u n y o 
hamjamiyati  t o m o n i d a n e'tirof etildi. Nufuzli xalqaro  t a s h k i -
lotlarga  a ' z o bo'ldi. 
„Biz shuni unutmasligimiz kerakki, bunday e'tirof, 
O'zbekistonning jahon miqyosida ortib borayotgan 
nufuzi — bu avvalambor mamlakatimizda istiqlolning 
dastlabki kunlaridanoq o'tkazib kelinayotgan, har to-
monlama chuqur o'ylangan, og'ir-vazmin, qat'iy va 
mustaqil tashqi siyosatning natijasidir." 
I. A. Karimov. O'zbekistonda demokratik o'zgarishlarni yanada 
chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllan-
tirishning asosiy yo'nalishlari. Asarlar, 11-jild. — T.: ,,0'zbe-
kiston", 2003, 14-bet. 
^ Savol va topshiriqlar 
1. Xalqaro vaziyatda qanday o'zgarishlar sodir bo'ldi, umumiy, 
mintaqaviy va milliy xavfsizlik deganda nimalarni tushunasiz? 
2. Xavfsizlikka qanday omillar tahdid solmoqda? 
3. O'zbekistonning geosiyosiy jihatdan qulay imkoniyatlari nima-
lardan iborat? • 
4. Qanday geosiyosiy jihatlar O'zbekistonga qiyinchiliklar tug'dir-
moqda? 
5. Mustaqil tashqi siyosat yuritish borasida qanday huquqiy zaminlar 
yaratildi? 
6. O'zbekistonning tashqi siyosati qanday tamoyillarga tayanadi? 
7. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 17-moddasini 
daftaringizga yozib oling. 
258 

8. Dunyodagi qaysi davlatlar Toshkentda o'z elchixonalarini 
ochgan? 
9. Qaysi mamlakatlarda O'zbekistonning elchixonalari faoliyat ko'rsat-
moqda? 
10. O'zbekiston nima uchun jahon hamjamiyatiga qo'shilish yoiidan 
bormoqda? 
11. O'zbekistonning BMT bilan aloqalari haqida so'zlab bering. 
12. O'zbekistonning UNESCO bilan hamkorligi haqida so'zlab bering. 
13. Shanxay hamkorlik tashkilotining tuzilishi va faoliyati haqida 
nimalarni bilasiz? 
Download 1.6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling