U n w Mustaqil O'zbekiston davlatining 1 b u b

Mazokaralar yakunida islom Karimov va Vladimir 
Putin O'zbekiston RespaWikasi va Rossiya Federatsiyasi 
President) arintag Qo'shma bayonoti hamda chegara 
masafaua bo'yicha hainkortik to'g'risidagi shartnomani 
imzoladfiar. Shnningdek, iqtisodiy hainkorlik bo'yicha hu-
kiimattararo komissiya, o'zaro savdoda bilvosita
 soAq 
olish tamoyillarl, kontrabanda va bojxona qonnnbuzar-
268 

ligiga qarshi kurashda hamkirlik bojxonaga oid hujatlar 
va tartib-qoidalarni o'zaro tan olish, bojxonadan o'tish 
tartibini yengilashtirish va soddalashtirish, auidiiu>«oha-
da 2901-2003- yillarga mo'jallangan hamkorlik to'g'-
risida hujjatlar qabul qilindi. 
O'zbekiston Prezidenti I. Karimovning 2004- yil aprel oyida 
Rossiyaga tashrifi va Rossiya Federatsiyasi Prezidenti V. V. 
Putinning 2004- yil iyun oyida O'zbekistonga tashrifi ikki 
mamlakat o'rtasidagi hamkorlikni yangi pog'onaga ko'tardi. 
2004- yil 16- iyunda O'zbekiston Respublikasi va Rossiya 
Federatsiyasi o'rtasida strategik sherikchilik to'g'risida bitim 
imzolandi. 15 moddadan iborat mazkur bitim o'zaro havfsiz-
likni ta'minlash, global tahdidlarga qarshi harakat qilish, 
siyosiy, iqtisodiy va gumanitar sohalardagi hamkorlikni kengay-
tirishga qaratilgan strategik sherikchilikning mustahkam poyde-
vori boiib xizmat qiladi. 
2005- yil 14- noyabr kuni Moskvada O'zbekiston—Rossiya 
o'rtasida „Ittifoqchilik munosabatlari to'g'risida shartnoma" 
imzolandi va kuchga kirdi. Bugungi kunda ikki davlat o'rtasida 
hamkorlik yangi sifat darajasiga ko'tarildi. O'zbekiston Respub-
likasi bilan „Lukoyl" neft kompaniyasi OAJ hamda ,,0'zbek 
neft-gaz" milliy xolding kompaniyasi bilan „Gazprom" ochiq 
aksionerlik jamiyati o'rtasida mahsulot taqsimotiga oid bitim 
imzolandi. Bu hujjatlar O'zbekiston yonilg'i-energetikasi soha-
siga qariyb 2,5 mlrd AQSH dollari miqdorida investitsiya 
kiritishni nazarda tutadi. Ikki mamlakat o'rtasidagi savdo hajmi 
2003- yilda 1 mlrd 149 mm, 2004- yilda 1 mlrd 642 mln, 2007-
yilda esa 4,2 mlrd AQSH dollarini tashkil etdi. 
O'zbekiston Rossiya o'rtasidagi munosabatlar torn ma'nodagi 
teng huquqlilik, o'zaro manfaatdorlik, bir-bMarining suvereniteti, 
hudfldiy yaxlitligi va manfaatlarini hurmat qilish tamoyillari 
asosida chuqurlashib bormoqda. 
O'zbekiston va Ukraina O'zbekiston bilan Ukraina o'rtasida 
,aloqalari. . . davlatlararo munosabatlarga asos so-
I. Karimovning 1992- yil avgust 
oyida Kiyevga rasmiy davlat tashrifi muhim ahamiyatga ega boldi. 
269 

to'g'risidagi shartnomani imzoladilar. Shuningdek, ikki 
davlat o'rtasida diplomatik munosabatlar o'rnatish ". 
to'g'risida protokol va savdo-iqtisodiy hamkorlik bitimi * 
imzolandi. 
1 9 9 4 - y i l  1 0 — 1 1 - n o y a b r  k u n l a r i I. Karimovning Ukrainaga 
ikkinchi davlat tashrifi  O ' z b e k i s t o n bilan  U k r a i n a o'rtasidagi 
munosabatlarni yana yuqori pog'onaga ko'tardi. O'zbekiston va 
U k r a i n a respublikalari o'rtasida iqtisodiy hamkorlikning asosiy 
yo'nalishlari  h a q i d a  b a y o n n o m a , O'zbekiston va Ukraina res-
p u b l i k a l a r i  o ' r t a s i d a  s a v d o - i q t i s o d i y  h a m k o r i i k  t o ' g ' r i s i d a , 
d a r o m a d va  m u l k d a n ikki  t o m o n l a m a soliq olmaslik  h a q i d a , 
madaniy hamkoriik to'g'risida bitimlar imzolandi. 
1995- yil  2 0 — 2 1 - iyun kunlari  U k r a i n a Prezidenti  L e o n i d 
K u c h m a  O ' z b e k i s t o n d a  b o i d i .  I k k a l a  d a v l a t  p r e z i d e n t l a r i 
t o m o n i d a n  O ' z b e k i s t o n - U k r a i n a  h a m k o r l i g i n i kengaytirish  v a 
chuqurlashtirish  y o i l a r i to'g'risida Deklaratsiya, O'zbekiston 
bilan  U k r a i n a o'rtasidagi iqtisodiy integratsiyani chuqurlashtirish 
to'g'risida  s h a r t n o m a n i imzoladilar. Safar chog'ida O'zbekiston 
va  U k r a i n a hukumatlari o'rtasida jinoyatchilikka qarshi kurash 
s o h a s i d a  h a m k o r i i k qilish  t o ' g ' r i s i d a  b i t i m , ilmiy-texnikaviy 
h a m k o r i i k  h a q i d a  b i t i m ,  e l c h i x o n a l a r faoliyati  h a q i d a  b i t i m 
i m z o l a n d i . Islom  K a r i m o v n i n g 1999-yil  o k t a b r i d a  U k r a i n a g a 
safari  c h o g ' i d a O'zbekiston va  U k r a i n a o'rtasida 1999—2008-
yillarga  m o ' l j a l l a n g a n  i q t i s o d i y  h a m k o r i i k  t o ' g ' r i s i d a  b i t i m 
imzolangan. 
Muxtasar aytganda, O'zbekiston va Ukraina o'rtasida , 
1992—2002-yillarda neftni qayta ishlash, kommunikatsiya, 
fan-texnika, sanoat, savdo, axborot almashish, madaniyat 
va boshqa sohalarda hamkoriik bo'yicha 130 dan ortiq 
hujjatlar imzolandi. O'zaro savdo hajmi 1992-yildagi 20 
mln AQSH dollaridan 2001- yilda 400 mln AQSH 
dollariga yetdi. O'zbekiston Ukrainaga aviatsiya, kimyo va 
yengil sanoat jnollari, paxta tolasi, rangli metallar, gaz 
eksport qiimoqda. Ukrainadan gaz va neft konlarini 
o'zlashtirishda zarur bo'lgan texnika uskunalari, qora 
metallurgiya, kimyo sanoati mollari, shakar, pista yog'i 
import qilinmoqda. O'zbekistonning Qora dengizdagi 
Ukraina bandargohlari orqali Yevropa mamlakatlari bilan 
savdo-iqtfsodiy aloqalari yoiga qo'yildi. O'zbekistonda 
270 

Ukraina sarmoyalari ishtirokida barpo etilgan 20 ta 
qo'shma korxona ishlamoqda. Jnmiadan, „ToshVALEO" 
qo'shma korxonasi bfr kanda ming qutiga yaqin qandolat 
mahsulotlari tayyorlamoqda. Sbaningdek, ikki davlat 
o'rtasida ilm-fan, ta'lim, madaniyat sohasida hamkorlik 
qilinmoqda. 
O'zbekistonning Belorus  B e l o r u s  R e s p u b l i k a s i Oliy  K e n g a -
va Moldova bilan alo- shining raisi S.Shushkevichning 1991-
qalari yil 6- noyabrda O'zbekistonga rasmiy 
davlat tashrifi O'zbekiston bilan Belo-
rus o'rtasida davlatlararo aloqalarga asos soldi. Tashrif paytida 
T o s h k e n t d a I. Karimov va S. Shushkevich O'zbekiston Respub-
likasi bilan Belorus Respublikasi o'rtasida davlatlararo muno-
sabatlarning asoslari to'g'risida shartnoma  i m z o l a d i l a r .  S h u -
n i n g d e k , ikki davlat  h u k u m a t l a r i  o ' r t a s i d a 1992-yilda  s a v d o -
iqtisodiy hamkorlik prinsiplari to'g'risida bitim imzolandi. 
1 9 9 4 - yil  2 1 — 2 2 -  d e k a b r  k u n l a r i  B e l o r u s  R e s p u b l i k a s i 
Prezidenti Aleksandr Lukashenko rasmiy tashrif bilan Toshkentda 
bo'ldi. Tashrif paytida davlatlararo, hukumatlararo  h a m d a har ikki 
davlat muassasalari o'rtasida 18 hujjat imzolandi. O'zbekiston 
bilan Belorus o'rtasida do'stlik va hamkorlikni yanada  m u s t a h -
kamlash haqidagi Deklaratsiyani, Madaniyat va san'at sohasida 
hamkorlik qilish to'g'risida shartnomani I. Karimov va A. Luka-
shenko imzoladilar. Hukumatlar o'rtasida daromad va mulklardan 
ikki  t o m o n l a m a o'zaro soliq olmaslik, avtomobil, temiryo'l, havo 
yo'li  v a  p o c h t a aloqasi  b o ' y i c h a  h a m k o r l i k haqidagi  b i t i m l a r 
i m z o l a n d i .  T a s h q i ishlar vazirliklari  o ' r t a s i d a  m a s l a h a t l a s h u v 
haqida protokol  h a m d a tarmoqlararo huijatlar imzolandi. 
1995- yil  3 0 — 3 1 -  m a r t kunlari O'zbekiston Prezidenti I. Kari-
mov Moldova Respublikasida rasmiy safarda  b o i d i . I. Karimov va 
M o l d o v a  P r e z i d e n t i  M i r c h a  S n e g u r  o ' r t a s i d a g i  m u z o k a r a l a r 
n i h o y a s i d a O'zbekiston Respublikasi va Moldova Respublikasi 
o'rtasida do'stona hamkorlik to'g'risida shartnoma  i m z o l a n d i . 
Huk um atl ar o'rtasida erkin savdo munosabatlarini rivojlantirish, 
fan-texnika, madaniyat va san'at,  p o c h t a xizmati, aloqa, bank 
sohalarida hamkorlik, samolyotlar qatnovini yo'lga qo'yish, ikki 
t o m o n l a m a soliq olmaslik  t o ' g ' r i s i d a g i  o ' n d a n ziyod bitimlar 
i m z o l a n d i . Bu hujjatlar izdan  c h i q q a n aloqalarning tiklanishi 
uchun huquqiy zamin yaratdi. 
271 

O ' z b e k i s t o n  u c h u n  s h a k a r ,  d o r i - d a r m o n ,  q i s h l o q xo'jalik 
t e x n i k a s i ,  e l e k t r o t e x n i k a  a s b o b - u s k u n a l a r i ,  s u g ' o r i s h d a foy-
dalaniladigan nasoslar kerak. Moldova sanoati  u c h u n esa,  O ' z b e -
kistonning paxtasi, kimyoviy tolasi, qattiq metallari kerak. Bu 
zaruriyat ikki mamlakat hamkorligining zaminidir. 
O'zbekistonning Kavkaz-
  1 9
? 5 - yil 5- sentabrda  G r u z i y a davlat 
O ' z b e k i s t o n  b i l a n  G r u z i y a  o ' r t a s i d a g i  q a d i m i y  a l o q a l a r n i 
t i k l a s h d a  m u h i m  a h a m i y a t g a  eg a  b o ' l d i .  I k k i  t o m o n l a m a 
munosabatlarga doir masalalar  m u h o k a m a qilindi va muzokaralar 
n i h o y a s i d a I.  K a r i m o v va E.  S h e v a r n a d z e  t o m o n i d a n
 O'zbe-
kiston va Gruziya o'rtasida do'stlik va hamkorlik to'g'risida 
shartnoma  i m z o l a n d i . Ikki  m a m l a k a t  o ' r t a s i d a  s a r m o y a l a r n i 
o ' z a r o  h i m o y a qilish  v a  r a g ' b a t l a n t i r i s h ,  f a n - t e x n i k a ,  b a n k , 
qishloq xo'jaligi, bojxona, xalqaro transport aloqalari, erkin savdo 
va ishlab chiqarish, maorif, madaniyat, sport, sog'liqni saqlash, 
sayyohlik, atrof- fnuhit muhofazasi  b o ' y i c h a hamkorlik  t o ' g ' -
risida 20  d a n ziyod  h u k u m a t l a r a r o va muassasalararo hujjatlar 
imzolandi. 
M a z k u r bitimni ro'yobga chiqarishda O'zbekiston Prezidenti 
Islom Karimovning 1996- yil  m a y oyida  G r u z i y a Respublikasiga 
rasmiy davlat tashrifi  m u h i m ahamiyatga ega bo'ldi. 
Islom Karimovning Gruziyaga safari  c h o g ' i d a E. A. Shevar-
nadze bilan xalqaro Transkavkaz yo'li, uning Gruziyadan  o ' t a -
digan qismini  b a r p o etish, Gruziyaning Poti bandargohi  i m k o -
niyatlaridan O'zbekiston yuklarini tashishda foydalanish  m a s a -
lalari  b o ' y i c h a ahdlashib olindi. I.  K a r i m o v va E. Shevarnadze 
O'zbekiston va Gruziya o'rtasida hamkorlikni kengaytirish va 
chuqurlashtirish to'g'risidagi Deklaratsiyani
 imzoladilar.  S h u -
n i n g d e k ,  O ' z b e k i s t o n  b i l a n  G r u z i y a  o ' r t a s i d a  m o l i y a - s a n o a t 
g u r u h i n i tuzish,  h u q u q - t a r t i b o t ,  p o c h t a aloqasi, savdo, soliq-
bojxona tizimi kabi 15 ga  y a q i n  h u k u m a t l a r a r o  b i t i m l a r  i m -
zolandi.
 t 
O'zbekiston bilan Ozarbayjon o'rtasida davlatlararo aloqalar 
yo'lga qo'yildi va rivojlanib  b o r m o q d a . 1996-yil  2 7 - m a y kuni 
I s l o m  K a r i m o v  b o s h l i q  O ' z b e k i s t o n  d a v l a t  d e l e g a t s i y a s i 
Ozarbayjonda bo'ldi. Ikki davlat Prezidentlari
 O'zbekiston bilan 
Ozarbayjon o'rtasida do'stlik va hamkorlik to'g'risida shartnoma 
imzoladilar. Ikki qardosh  m a m l a k a t o'rtasida davlatlararo aloqalar 
y o ' l g a  q o ' y i l d i . Safar  c h o g ' i d a  O ' z b e k i s t o n bilan Ozarbayjon 
orti mamlakatlari bilan 
aloqalari 
r a h b a r i , respublika  p a r l a m e n t i raisi 
E d u a r d  S h e v a r n a d z e rasmiy tashrif 
bilan O'zbekistonda bo'ldi. Bu tashrif 
272 

o'rtasida savdo-iqtisodiy, soliq, bojxona, havo yo'li, avtomoHil va 
temiryo'li aloqalari, madaniy va  b o s h q a sohalardagi aloq^larfli 
rivojlantirish  b o ' y i c h a 20 ga  y a q i n  h u k u m a t l a r a r o hujjatlar 
i m z o l a n d i . Ikki davlat rahbarlari  x a l q a r o Transkavkaz yVlini 
b a r p o etish, uning Ozarbayjondan o'tadigan qismini shakllan-
tirish, O'zbekiston yuklarini Ozarbayjon hududi ofqali YeVropa 
t o m o n  c h i q a r i s h ,  O z a r b a y j o n  b a n d a r g o h l a r i n i ta'mit-lash 
masalalari to'g'risida kelishib oldilar. Ikki mamlakat tashqi ishlar 
vazirliklari o'rtasida o'zaro maslahatlashuvlar  y o i g a qo'yildi. 
miyatga ega bo'ldi.  M a z k u r tashrif chog'ida I. Karimov Lttviya 
R e s p u b l i k a s i  P r e z i d e n t i  G u n t i s  U l m a n i s  b i l a n
 O'zbeWston 
Respublikasi bilan Latviya Respublikasi o'rtasida do'stlik va 
hamkorlik to'g'risidagi shartnomani
 imzoladilar. O'zbekiston va 
Latviya  h u k u m a t i o'rtasida  t r a n s p o r t ,  h a v o aloq^si, sayyohlik 
h a m d a  i l m i y - t e x n i k  s o h a l a r  b o ' y i c h a  h a m k o r l i k to'g'Hsida 
bitimlar imzolandi. 
Latviya Prezidenti  G u n t i s  U l m a n i s n i n g 1996- yil  2 3 - toyda 
O ' z b e k i s t o n g a  q i l g a n  d a v l a t safari ikki  m a m l a k a t o'rtasida 
aloqalarni  y a n a d a chuqurlashtirdi. Ikki prezident O'zbetaston 
bilan Latviya o'rtasidagi  h a m k o r l i k n i  y a n a d a rivojlafltirish 
va kengaytirish  to ' g' ri si da deklaratsiya imzoladilar. Hukkmat-
lararo fuqarolik,  m e h n a t ,  h u q u q - t a r t i b o t , xalqaro avtoinobil 
qatnovi,  t e m i r y o ' l transporti,  m a d a n i y a t , bojxona ishida ft'zaro 
h a m k o r l i k  to 'g ' r i si d a bitimlar imzolandi. 
O ' z b e k i s t o n  L a t v i y a d a n  e l e k t r  m a s h i n a l a r i , uskuna'ar  v a 
ularning ehtiyot qismlari, shakar va qandolatchilik maMulot-
lari, efir  m o y i ,  q o r a metall sotib oladi. Latviyaga esa rangli 
metallar, ipak, paxta va  b o s h q a  m a h s u l o t l a r n i eksport (|iladi. 
T o s h k e n t d a  „ D z i n t a r s " Latviya aksionerlik jamiyatinin$  O ' z -
b e k i s t o n - Latviya  q o ' s h m a korxonasi qurilib, „Volida", ,,Sao-
d a t " , „Istiqbol" singari atirlar ishlab  c h i q a r m o q d a va ,,t)zin-
t a r s " firma  d o ' k o n i orqali sotilmoqda. O'zbekiston va latviya 
tashqi ishlar vazirliklari o'rtasida  o ' z a r o maslahatlashuv to'g'ri-
sida  P r o t o k o l  i m z o l a n d i . Ikki davlat o'rtasidagi savdo-sotiq o'sib 
b o r m o q d a . 1994- yil  o ' z a r o  t o v a r ayirboshlash 121,8 Million 
s o ' m n i tashkil etdi. 
I. A.  K a r i m o v n i n g  1 9 9 5 - yil  i y u n  o y i d a Litvaga tfehrifi 
c h o g ' i d a  P r e z i d e n t A. Brazauskas  b i l a n O'zbekiston Rfepub-
O'zbekistonning Boltiq 
bo'yi mamlakatlari bilan 
aloqalari 
O ' z b e k i s t o n Respublikasi Prezidenti 
I. Karimovning 1995- yil 6—8- iyun 
kunlari davlat tashrifi bilan Latviya 
Respublikasida bo'lishi  m u h i m  a h a -
1 8 - Q . Usmonov 273 

likasi va Litva Respublikasi o'rtasidagi ikki  t o m o n l a m a  h a m -
korlikni rivojlantirish va chuqurlashtirish to'g'risidagi  q o ' s h m a 
Deklaratsiyani imzoladilar. Shuningdek, O'zbekiston  h u k u m a t i 
bilan Litva  h u k u m a t i o'rtasida  t a ' l i m , fan va texnika, sayyohlik, 
madaniyat va  s a n ' a t , savdo-iqtisodiy, havo  y o i i va havo  t r a n s -
port! sohalarida  h a m d a bojxona qonunini buzish hollariga qarshi 
kurash borasida hamkorlik qilish to'g'risida bitimlar imzolandi. 
O ' z b e k i s t o n  L i t v a d a n elektr  u s k u n a l a r va ularning ehtiyot 
qismlari, sut va sut mahsulotlari, mebel sanoati mahsulotlarini 
sotib olib, Litvaga paxta, neft, rangli metallar eksport qiladi. 
1 9 9 4 - yilda  o ' z a r o  t o v a r  a y i r b o s h l a s h  h a j m i  2 4 8 , 6  m i l l i o n 
s o ' m n i tashkil  e t g a n  b o ' l s a ,  2 0 0 1 - yilda  b u  k o ' r s a t k i c h  u c h 
b a r o b a r g a  k o ' p a y d i .  O ' z b e k i s t o n  Li tvan i ng  t r a n s p o r t - x o ' j a l i k 
kommunikatsiyasi, dengiz yo'li, ayniqsa, Klaypeda  b a n d a r g o h i 
orqali o'z mahsulotlarini  j a h o n bozoriga  c h i q a r m o q d a . 
O'zbekiston Prezidenti Islom Karimovning 2002- yil 23—25-
s e n t a b r  k u n l a r i Litva  R e s p u b l i k a s i g a  t a s h r i f  b u y u r i s h i ikki 
davlat o'rtasidagi aloqalarni yangi bosqichga ko'tardi.
 ,,0'zbekiston 
bilan Litva o'rtasida davlatlararo munosabatlarning asoslari, 
do'stlik va hamkorlik to'g'risida shartnoma",
 ikki davlat tashqi 
ishlar vazirliklari, bojxona xizmatlari  h a m d a milliy universitetlari 
o'rtasida hamkorlik to'g'risida bitimlar imzolandi. O'zbekiston-
Litva hukumatlararo savdo-iqtisodiy hamkorlik bo'yicha  k o m i s -
siya tuzildi va u faoliyat ko'rsatmoqda. 
^ Savol va topshiriqlar 
1. MDH qachon tashkil topdi, unga qaysi tespublikalar a'zo bo'lib 
kirdi? 
2. MDH muassislari tomonidan qabul qilingan Almati Deklaratsi-
yasida nimalar haqida bayonot berildi? 
3. MDH faoliyati haqida nimalarni bilasiz? 
4.  M D H davlatlari bosHliqlarining Toshkentda bo'lgan kengashi 
qachon bo'ldi, qanday hujjatlar imzolandi? 
5. Qanday omillar, MDHda hamjihatlikni mu
s
tahkamladi? 
6. MDH faoliyatidagi salbiy va ijobiy tomonla
r
 nimalarda o'z ifodasini 
topdi? 
7. O'zbekiston va Rossiya o'rtasida davlatlararo munosabatlarning \ 
o'rnatilishi haqida so'zlab bering. 
8. O'zbekiston Respublikasi bilan Rossiya Federatsiyasi o'rtasida 
davlatlararo munosabatlarning asoslari, do'stlik va hamkorlik 
to'g'risida shartnoma qachon imzolandi, u
n
ing ahamiyati nimada? 
274 

9.  Q a n d a y misollar O'zbekiston va Rossiya o'rtasidagi  m u n o s a b a t -
larning rivojlanib borayotganligidan guvohlik beradi? 
10.  O ' z b e k i s t o n  b i l a n  U k r a i n a  o ' r t a s i d a  d a v l a t l a r a r o  m u n o s a b a t l a r 
qanday hujjatlar asosida o'rnatilgan? 
11.  O ' z b e k i s t o n bilan  U k r a i n a o'rtasidagi  o ' z a r o manfaatli aloqalar 
haqida so'zlab bering. 
12. O'zbekiston va Belorus Respublikalari o'rtasidagi aloqalar haqida 
nimalarni bilasiz? 
13. O'zbekiston va Gruziya aloqalari haqida so'zlab bering. 
14. O'zbekiston va Ozarbayjon o'rtasida hamkorlik haqida nimalarni 
bilasiz? 
15. O'zbekistonning Baltika mamlakatlari bilan o'zaro manfaatli  a l o -
qalari haqida so'zlab bering. 
2 1 - §. Markaziy Osiyo respublikalari o'rtasida 
qardoshlarcha hamkorlik aloqalari 
Markaziy Osiyo respub- O'zbekiston tashqi siyosatning ta'sir-
likalari o'rtasida aloqa- li yo'nalishlaridan biri Markaziy Osi-
larning yoiga qo'yilishi  y o d a g i  y a n g i  m u s t a q i l  d a v l a t l a r — 
Q o z o g ' i s t o n ,  Q i r g ' i z i s t o n ,  T o j i k i s -
t o n ,  T u r k m a n i s t o n bilan  h a m k o r l i k , do'stlik aloqalarini  m u s -
tahkamlashga qaratilgan. 
M i n t a q a d a g i  b e s h t a davlat o'rtasida o'xshash jihatlar  k o ' p . 
Tarixirniz, madaniyatimiz, tilimiz, dilimizning birligi, tomirlari-
mizning  t u t a s h i b ketganligi bu  m a m l a k a t xalqlarini bir-biriga 
yanada yaqinlashtirishning zaminidir. 
Markaziy Osiyo davlatlari boshliqlarining birinchi uchrashuvi 
1990-yil iyunda
 Almati
 shahrida bo'lib o'tdi.  U c h r a s h u v sobiq 
Ittifoq hali mavjudligi sharoitida, uning ahvoli tobora yomonlashib 
borayotgan, xalq xo'jaligining barcha sohalarida tanglik kuchayib 
b o r a y o t g a n ,  p u l  q a d r s i z l a n a y o t g a n ,  n a r x - n a v o  q i m m a t l a s h i b 
borayotgan sharoitda bo'lgan edi. 
Shuning  u c h u n  h a m Markaziy Osiyodagi besh davlat iqtisodiy 
tanglikdan chiqish  u c h u n resurslarni birlashtirish zarur  d e g a n 
x u l o s a g a  k e l d i l a r .  B e s h t a  r e s p u b l i k a  d a v l a t  b o s h l i q l a r i — 
1 .  K a r i m o v ,  N .  N a z a r b a y e v ,  A .  M a s a l i y e v ,  Q .  M a h k a m o v  v a 
S. Niyozovlar  O ' r t a Osiyo va  Q o z o g ' i s t o n xalqlariga murojaat-
n o m a  h a m d a  r e s p u b l i k a l a r  r a h b a r l a r i n i n g  B a y o n o t i  n o m l i 
hujjatlarni imzoladilar. 
Almati  u c h r a s h u v i d a davlat boshliqlari  h a r yili  u c h r a s h u v 
o'tkazish to'g'risida ahdlashib oldilar. 
275 

Markaziy Osiyo davlatlari prezidentlarining navbatdagi  u c h -
rashuvi  1 9 9 1 - y i l  1 3 — 1 5 - a v g u s t  k u n l a r i d a Toshkent shahrida 
b o ' l d i .  U n d a  u a h r a s h u v  y a k u n l a r i  x u s u s i d a  A x b o r o t  h a m d a 
respublikalararo  M a s l a h a t kengashini tuzish  t o ' g ' r i s i d a  b i t i m 
i m z o l a n d i .  M a s l a h a t  k e n g a s h i n i n g vazifasi  b e s h t a  m a m l a k a t 
o'rtasida iqtisodiy  h a m k o r l i k qilish  u c h u n shart-sharoit  y a r a -
t i s h d a n ,  b o z o r munosabatlariga o'tishda  m i n t a q a manfaatlarini 
h i m o y a qiluvchi kelishilgan siyosat yuritishdan, iqtisodiyotning 
u m u m i y  m u a m m o l a r i n i  h a l  e t i s h g a  y a g o n a  y o n d a s h u v l a r n i 
ishlab chiqishdan iborat deb belgilandi. 
1991-yil  1 3 - d e k a b r d a Ashgabatda O'rta Osiyo Respublikalari 
va  Q o z o g ' i s t o n davlat boshliqlarining uchrashuvi  b o ' l i b ,  u n d a 
T a j a n - S e r a x s  t e m i r y o ' l qurilishi  b o ' y i c h a iqtisodiy  h a m k o r l i k 
qilish  h a q i d a bitim imzolandi.  U n i O'zbekiston, Qozog'iston, 
Qirg'iziston, Turkmaniston prezidentlari—I. Karimov, N.  N a z a r -
bayev, A. Akayev va S. Niyozovlar imzoladilar. Temiryo'l qurilishi 
h a q i d a g i  b u  b i t i m  y a g o n a  O s i y o t r a n s magistralini  y a r a t i s h d a 
m u h i m ahamiyatga egadir. Besh davlat boshliqlari Chernobil 
halokati, Orol fojiasi oqibatlarini tugatish masalasida birgalikda 
h a r a k a t qilish  h a q i d a  q a r o r  q a b u l qildilar.  H a l o k a t  z o n a l a r i 
aholisiga tezlikda gumanitar yordam jo'natishga ahdlashdilar. 
1993-yil  4 - y a n v a r d a I. Karimov tashabbusi bilan Toshkentda 
O ' r t a Osiyo Respublikalari  v a  Q o z o g ' i s t o n  p r e z i d e n t l a r i n i n g 
yig'ilishi bo'lib o'tdi.  U n d a Markaziy Osiyo atamasi tilga olindi va 
b u n d a n keyin Markaziy Osiyo deganda O'rta Osiyo Respublikalari 
va Qozog'iston tushuniladigan bo'ldi. Uchrashuv qatnashchilari 
m i n t a q a davlatlaridagi siyosiy va iqtisodiy ahvolni  m u h o k a m a 
qildilar. Mintaqa mamlakatlari o'rtasidagi ikki  t o m o n l a m a va  k o ' p 
t o m o n l a m a  s h a r t n o m a l a r ,  s a v d o - i q t i s o d i y  b i t i m l a r  q a n d a y 
bajarilayotganligi tahlil etildi. 
Tojikistonda 1992- yilda  b o s h l a n g a n  b i r o d a r k u s h l i k urushi 
t o ' g ' r i s i d a  f i k r  a l m a s h i n d i  v a  T o j i k i s t o n g a  k o ' r s a t i l a y o t g a n 
y o r d a m n i  d a v o m ettirishga kelishildi.  M i n t a q a xavfsizligini va 
t i n c h l i k n i  m u s t a h k a m l a s h  y u z a s i d a n  h a m k o r l i k qilish  m a s a -
l a l a r i  x u s u s i d a  m a s l a h a t l a s h i b  o l i n d i .  B i r - b i r l a r i g a  e l c h i l a r 
yuborishga qaror qilindi va uni 1993- yil 1- fevralgacha belgi-
langan tartibda hal qilish tashqi ishlar vazirliklariga topshirildi. 
H u k u m a t l a r g a narx siyosati, energiya manbalari bilan  t a ' m i n -
l a s h ,  O r o l  v a  K a s p i y  d e n g i z l a r i  m u a m m o l a r i n i  t o m o n l a r 
m a n f a a t i n i  k o ' z l a b  i s h l a b  c h i q i s h n i  t o p s h i r d i l a r .  T o s h k e n t 
uchrashuvida Orolni saqlab qolish xalqaro  j a m g ' a r m a s i n i tuzish 
276 

t o ' g ' r i s i d a  q a r o r  q a b u l qilindi.  J a m g ' a r m a majlislarini Qizil 
O ' r d a ,  N u k u s va  T a s h o v u z d a o'tkazish zarur deb topildi. Besh 
davlat boshliqlari hamkorlik haqidagi bitimni imzoladilar. 
„ . . . . , .  1 9 9 3 - y i l mart oyida
 Qizil O'rdada 
Orol muammolarini hal