U n w Mustaqil O'zbekiston davlatining 1 b u b
Download 1.6 Mb. Pdf ko'rish
|
11 sinf uzb tarixi 001
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kadrlar tayyorlash mil
- KADRLAR TAYYORLASH MILLIY MODELI
- Milliv dastur amalda
- Kasb-hunar kolleji binosi.
|
Kadrlar tayyorlash mil- R e s p u b l i k a s i O l i y M a j l i s i n i n g IX liy dasturi sessiyasida O ' z b e k i s t o n R e s p u b l i k a - 216 sining „Ta'lim to'g'risida" gi yangi qonuni va „Kadriar tayyorlash milliy dasturi" qabul qilindi. U l a r d a t a ' l i m sohasidagi davlat siyosatining quyidagi asosiy prinsiplari belgilab berildi: • t a ' l i m va tarbiyaning insonparvar, d e m o k r a t i k xarakterda ekanligi; • t a ' l i m n i n g uzluksizligi va izchilligi; • u m u m i y - o ' r t a , s h u n i n g d e k o ' r t a m a x s u s , k a s b - h u n a r t a ' l i m i n i n g majburiyligi; • o'rta maxsus, k a s b - h u n a r t a ' l i m i n i n g yo'nalishini: a k n d e - m i k litseyda yoki k a s b - h u n a r kollejida o ' q i s h n i t a n l a s h n i n g ixtiyoriyligi; • t a ' l i m tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi; • davlat t a ' l i m standartlari doirasida t a ' l i m olishning h a m m a u c h u n ochiqligi; • t a ' l i m dasturlarini tanlashga y a g o n a va tabaqalashtirilgan y o n d a s h u v ; • bilimli b o ' l i s h n i va iste'dodni rag'batlantirish; • t a ' l i m t i z i m i d a davlat va j a m o a t b o s h q a r u v i n i u y g ' u n - lashtirish. O'zbekiston Respublikasida t a ' l i m quyidagi turlarda amalga oshirilishi belgilandi: • maktabgacha ta'lim; • u m u m i y o ' r t a t a ' l i m ; • o'rta maxsus, k a s b - h u n a r t a ' l i m i ; • oliy t a ' l i m ; • oliy o'quv yurtidan keyingi t a ' l i m ; • kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash; • m a k t a b d a n tashqari t a ' l i m . K a d r l a r t a y y o r l a s h milliy d a s t u r i n i n g m a q s a d i t a ' l i m s o - hasini t u b d a n isloh qilish, u n i o ' t m i s h d a n qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan t o ' l a xalos etish, rivojlangan davlatlar darajasida, yuksak m a ' n a v i y va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash Milliy modelini yaratishdan iboratdir. Milliy dasturda, hayotimizning b a r c h a sohalarida b o s q i c h m a - b o s q i c h a m a l g a oshirilayotgan islohotlarga m o n a n d ravishda, t a ' l i m islohotlarini u c h bosqichda amalga oshirish n a z a r d a tutil- gan. Birinchi bosqich ( 1 9 9 7 — 2 0 0 1 - y i l l a r ) d a m a v j u d k a d r l a r tayyorlash tizimining ijobiy salohiyatini saqlab qolish asosida u s h b u t i z i m n i isloh qilish v a rivojlantirish u c h u n h u q u q i y , 217 T a ' l i m tizimi, fan va ishlab chiqarish o'rtasida hamkorlik, integratsiya o ' r n a t i l m a g a n edi. Oliy malakali mutaxassislardan foydalanishda, t a ' l i m xizmati ko'rsatishda kamchiliklar bartaraf etilmagandi, kadrlar tayyorlashda marketing mavjud e m a s edi. Yuqorida qayd etilgan kamchiliklar tufayli amaldagi t a ' l i m tizimi zamonaviy, taraqqiy t o p g a n davlatlar darajasidan a n c h a orqada edi. Shu boisdan t a ' l i m tizimini t u b d a n isloh qilish m a s a - lasi k o ' n d a l a n g bo'lib qoldi. Prezident Islom K a r i m o v tashabbusi bilan t a ' l i m n i t u b d a n isloh qilish yo'llari ishlab chiqildi. Islom K a r i m o v 1997-yil 2 9 - avgustda Oliy Majlisning IX sessiyasida „Barkamol avlod — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori" mavzusida m a ' r u z a qildi. M a ' r u z a d a oldimizga q o ' y g a n buyuk maqsadlarimizni ro'yobga chiqarish taqdiri, a w a l a m b o r , z a m o n talablariga javob b e r a d i - g a n y u q o r i m a l a k a l i , o n g l i m u t a x a s s i s k a d r l a r t a y y o r l a s h m u a m m o s i bilan c h a m b a r c h a s bog'liq ekanligi asoslab berildi va quyidagi vazifalar ilgari surildi: — eski sovet d a v r i d a n q o l g a n t a ' l i m - t a r b i y a tizimiga xos mafkuraviy qarashlardan, sarqitlardan qutulish; — milliy ta'lim-tarbiya tizimini takomillashtirish, uning m i l - liy z a m i n i n i m u s t a h k a m l a s h , j a h o n a n d a z a l a r i d a r a j a s i g a k o ' t a r i s h ; — uzluksiz t a ' l i m tizimini tashkil qilish; — t a ' l i m muassasalarining m o d d i y bazasini z a m o n talablari darajasiga ko'tarish; — bolalarimizga zamonaviy bilim berish, b u n i n g u c h u n , av- valo, o ' q i t u v c h i - m u r a b b i y l a r bilimining saviyasini ko'tarish; — z a m o n a v i y o ' q u v dasturlari, darsliklar yaratish; — xorijiy tillarni o ' r g a n i s h va o ' r g a t i s h g a k a t t a a h a m i y a t b e r i s h ; — bitiruvchilarni e m a s , m a k t a b t a ' l i m i va tarbiyasini k o ' r g a n shaxslarni tayyorlash; — o'quvchilarda mustaqil fikr yuritish k o ' n i k m a l a r i n i hosil qilish, ularni erkin fikrlaydigan etib tarbiyalash; — respublika oliy o ' q u v y u r t l a r i n i n g xorijiy d a v l a t l a r d a g i oliy o'quv yurtla/i bilan aloqasini o ' r n a t i s h va m u s t a h k a m l a s h , y o s h l a r i m i z n i , p r o f e s s o r - o ' q i t u v c h i l a r n i t a r a q q i y t o p g a n d a v - l a t l a r d a g i o ' q u v m a r k a z l a r i g a b o r i b o ' q i s h i n i , m a l a k a s i n i oshirishini tashkil etish. 1997-yil 29-avgust k u n i O ' z b e k i s t o n Kadrlar tayyorlash mil- R e s p u b l i k a s i O l i y M a j l i s i n i n g IX liy dasturi sessiyasida O ' z b e k i s t o n R e s p u b l i k a - 216 sining „Ta'lim to'g'risida" gi yangi qonuni va „Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" qabul qilindi. U l a r d a t a ' l i m sohasidagi davlat siyosatining quyidagi asosiy prinsiplari belgilab berildi: • t a ' l i m va tarbiyaning insonparvar, d e m o k r a t i k xarakterda ekanligi; • t a ' l i m n i n g uzluksizligi va izchilligi; • u m u m i y - o ' r t a , s h u n i n g d e k o ' r t a m a x s u s , k a s b - h u n a r t a ' l i m i n i n g majburiyligi; • o ' r t a maxsus, k a s b - h u n a r t a ' l i m i n i n g yo'nalishini: a k i d e - m i k litseyda yoki k a s b - h u n a r kollejida o ' q i s h n i t a n l a s h n i n g ixtiyoriyligi; • t a ' l i m tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi; • davlat t a ' l i m standartlari doirasida t a ' l i m olishning h a m m a u c h u n ochiqligi; • t a ' l i m dasturlarini tanlashga y a g o n a va tabaqalashtirilgan y o n d a s h u v ; • bilimli b o ' l i s h n i va i s t e ' d o d n i rag'batlantirish; • t a ' l i m t i z i m i d a davlat va j a m o a t b o s h q a r u v i n i u y g ' u n - lashtirish. O'zbekiston Respublikasida t a ' l i m quyidagi turlarda amalga oshirilishi belgilandi: • maktabgacha ta'lim; • u m u m i y o ' r t a t a ' l i m ; • o'rta maxsus, k a s b - h u n a r ta'limi; • oliy t a ' l i m ; • oliy o'quv y u r t i d a n keyingi t a ' l i m ; • kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash; • m a k t a b d a n tashqari t a ' l i m . K a d r l a r t a y y o r l a s h milliy d a s t u r i n i n g m a q s a d i t a ' l i m s o - hasini t u b d a n isloh qilish, u n i o ' t m i s h d a n qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan t o ' l a xalos etish, rivojlangan davlatlar darajasida, yuksak m a ' n a v i y va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash Milliy m o d e l i n i yaratishdan iboratdir. Milliy dasturda, hayotimizning b a r c h a sohalarida b o s q i c h m a - b o s q i c h a m a l g a oshirilayotgan islohotlarga m o n a n d ravishda, t a ' l i m islohotlarini u c h b o s q i c h d a amalga oshirish n a z a r d a tutil- gan. Birinchi bosqich ( 1 9 9 7 — 2 0 0 1 - y i l l a r ) d a m a v j u d k a d r l a r tayyorlash t i z i m i n i n g ijobiy salohiyatini saqlab qolish asosida u s h b u t i z i m n i isloh qilish v a rivojlantirish u c h u n h u q u q i y , 217 / 7- chizma KADRLAR TAYYORLASH MILLIY MODELI Shaxs Davlat va jamiyat Maktabgacha ta'lim Umumiy o'rta ta'lim O'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi Oliy ta'lim Oliy o'quv yurtlaridan kcyingi ta'lim Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash Maktabdan tashqari ta'lim I - I V sinflar r — M V - I X sinflar Akademik litsey Kasb-hunar kolleji > Bakalavriat Magistratura ^ Aspirantura Ad'yunktura Doktorantura Mustaqil tadqiqotchilik kadrlar j i h a t i d a n , ilmiy-uslubiy, m o l i y a v i y - m o d d i y s h a r t - s h a - roitlar yaratish vazifalari ro'yobga chiqariladi. Ikkinchi bosqfch ( 2 0 0 1 - 2 0 0 5 - y i l l a r ) d a Milliy dastur to'liq ro'yobga chiqadi, m e h n a t bozorining rivojlanishi va real ijti- moiy-iqtisodiy sharoitlarni hisobga olgan h o l d a unga aniqliklar kiritiladi. Uchinchi bosqich ( 2 0 0 5 - va u n d a n keyingi yillar)da t o ' p - l a n g a n t a j r i b a n i t a h l i l e t i s h v a u m u m l a s h t i r i s h a s o s i d a , m a m l a k a t n i i j t i m o i y - i q t i s o d i y rivojlantirish istiqbollariga m u - 218 vofiq k a d r l a r t a y y o r l a s h t i z i m i t a k o m i l l a s h t i r i l a d i va rivojl- antiriladi. Milliv dastur amalda K a d r l a r t a y y o r l a s h milliy d a s t u r i d a J belgilangan vazifalarni bajansh u m u m - xalq, u m u m m i l l a t ishiga aylandi. Islohotlarga m o s ravishda m a k t a b g a c h a t a ' l i m faoliyati t u b - d a n o ' z g a r d i . M a k t a b g a c h a y o s h d a g i b o l a l a r n i n g t a ' l i m - tarbiyasiga q o ' y i l a d i g a n davlat talablari: „Maktabgacha ta'lim to'g'risida nizom", „Davlatga qarashli bo'lgan bolalar muassasalari to'g'risida nizom", „Uchinchi ming yillikning bolasi", bolalarni rivojlantirish va m a k t a b g a tayyorlash dasturi ishlab chiqildi h a m d a h a y o t g a tatbiq e t i l m o q d a . Besh m i n g g a yaqin m a k t a b g a c h a t a ' l i m muassasalari h u k u m a t qarori bilan t a ' l i m t i z i m i t a s a r r u f i g a o ' t k a z i l d i . X u s u s i y v a x o n a d o n b o g ' c h a l a r t a r m o g ' i k e n g a y d i . R e s p u b l i k a b o ' y i c h a 8 4 foiz m a k t a b g a c h a y o s h d a g i b o l a l a r n i m a k t a b g a tayyorlash m a k - t a b g a c h a t a ' l i m muassasalarida, xo'jalik hisobidagi qisqa m u d - d a t l i g u t u h l a r d a , m a k t a b l a r q o s h i d a g i t a y y o r l o v g u r u h l a r i , savodxonlik va boshqa turdagi markazlarda amalga oshirilmoqda. 16 foizi esa oilalarda m a k t a b g a t a y y o r l a n m o q d a . 2 0 0 1 — 2 0 0 3 - yillarda r e s p u b l i k a m i z d a 6842 t a m a k t a b g a c h a t a ' l i m m u a s - sasalari faoliyat k o ' r s a t d i , u l a r d a 6 0 8 5 0 0 nafar o ' g ' i l - q i z l a r t a r b i y a l a n d i , 6 5 8 6 2 n a f a r p e d a g o g , t a r b i y a c h i v a b o s h q a x o d i m l a r x i z m a t d a b o i d i . O ' z b e k i s t o n h u k u m a t i t a ' l i m n i rivojlantirish u c h u n k a t t a m a b l a g ' a j r a t m o q d a . Birgina 2 0 0 1 - yilda t a ' l i m xarajatlari d a v - lat b u d j e t i s a r f - x a r a j a t l a r i n i n g 36 foizini t a s h k i l e t d i . U l a r y a n g i t a ' l i m b i n o l a r i b a r p o e t i s h , u l a r n i e n g z a m o n a v i y o ' q u v - l a b o r a t o r i y a u s k u n a l a r i v a o ' q u v m e b e l l a r i b i l a n j i h o z - lash u c h u n sarflandi. 848398 o ' q u v c h i o ' r n i g a m o ' l j a l l a n g a n 2244 t a y a n g i u m u m t a ' l i m m a k t a b b i n o l a r i q u r i l i b , f o y d a - lanishga topshirildi. U m u m t a ' l i m m a k t a b l a r i u c h u n davlat t a ' l i m s t a n d a r t l a r i , ularga asoslangan o ' q u v dasturlari, darsliklar yaratilib, t a ' l i m j a r a y o n i g a j o r i y etildi. T a ' l i m m a z m u n v a m o h i y a t j i h a t i d a n yangilandi. O ' q u v amaliyotiga „Vatan tuyg'usi", „Odobnoma", „Ma'naviyat asoslari", „Milliy istiqlol g'oyasi", „Dunyo dinlar tarixi", „Huquqshunoslik", „Sog'lom oila va nikoh", „Iqti- sodiy bilim asoslari" kabi bir qator yangi fanlar kiritildi, ular b o ' y i c h a o ' q u v dasturlari va darsliklar yaratildi. 2 0 0 2 — 2 0 0 3 - o'quv yiliga kelib u m u m i y o'rta t a ' l i m muassasalarida, y a ' n i 1 — 9- sinflarda o'qitish t o i a l i g i c h a lotin yozuviga asoslangan o'zbek 219 Kasb-hunar kolleji binosi. alifbosida olib borildi. H u k u m a t o'quvchilarni darsliklar bilan t a ' m i n l a s h g a g ' a m x o ' r l i k q i l m o q d a . S h u m a q s a d d a „ M a k t a b kutubxona j a m g ' a r m a s i " tashkil etilib, o'quvchilar ijara usulida darsliklar bilan t a ' m i n l a n m o q d a . 2 0 0 1 - yilda davlat budjeti h i s o - b i d a n „ M a k t a b k u t u b x o n a j a m g ' a r m a s i " g a 1923 m l n s o ' m ajra- tilgan bo'lsa, 2 0 0 2 - yilda 6520 m l n s o ' m ajratildi. H a r yili 600 m i n g n a f a r d a n z i y o d b i r i n c h i s i n f o ' q u v c h i l a r i P r e z i d e n t sovg'asi sifatida o'quv qurollari, darsliklar bilan bepul t a ' m i n - lanadi. Prizedent farmoni (2004-yil 19- fevral) va Vazirlar M a h k a - m a s i n i n g q a r o r i ( 2 0 0 4 - yil 9- iyul) asosida m a k t a b t a ' l i m i n i rivojlantirish Davlat u m u m m i l l i y dasturi ishlab chiqildi. D a s - t u r g a b i n o a n 2 0 0 4 — 2 0 0 9 - y i l l a r d a b u z i b t a s h l a n a d i g a n u m u m t a ' l i m m a k t a b l a r i o ' r n i g a y a n g i m a k t a b l a r q u r i s h , maktablarni kapital rekonstruksiya qilish, kapital va joriy t a ' m i r - lash tadbirlari ishlab chiqildi. Shuningdek, dasturda u m u m t a ' l i m m a k t a b l a r i n i n g m o d d i y - t e x n i k a b a z a s i n i m u s t a h k a m l a s h v a rivojlantirish, maktablarni zamonaviy o'quv-laboratoriya usku- nalari va k o m p y u t e r t e x n i k a s i b i l a n j i h o z l a s h , darsliklar va o ' q u v - u s l u b i y m a t e r i a l l a r , p e d a g o g k a d r l a r bilan t a ' m i n l a s h , o'qituvchilarni tayyorlash, qayta tayyorlash, malakasini o s h i - rish, ularning m e h n a t i n i rag'batlantirishni kuchaytirish tadbir- lari aniq belgilab berildi. 2005—2007 yillarda 4680 t a d a n ortiq u m u m t a ' l i m maktablari yangidan qurildi va kapital t a ' m i r l a n d i , bolalar sport inshootlari qurilib, foydalanishga topshirildi. 2 2 0 2 0 0 0 — 2 0 0 1 - o ' q u v yilida respublikamizda 9661 u m u m t a ' l i m maktablarida 45 mingga yaqin o'qituvchi faoliyat ko'rsatdi, 6 millionga yaqin o ' q u v c h i ta'lim-tarbiya oldi. K a d r l a r t a y y o r l a s h milliy d a s t u r i n i n g e n g m u h i m O ' z b e - kistonga xos xususiyati yangi turdagi 3 yillik o'rta maxsus, kasb- h u n a r t a ' l i m i tizimini yaratishdan iborat vazifa sobitqadamlik bilan amalga oshirilmoqda. 1997—2007- yillarda 1140 ta akademik litsey va k a s b - h u n a r kolleji b a r p o etildi. Kollej va litseylar u c h u n o'qitiladigan b a r c h a fanlar b o ' y i c h a Davlat t a ' l i m standartlari ishlab chiqildi, tajriba-sinovdan o'tkazildi va t a ' l i m jarayoniga joriy etildi, asosiy darsliklar yaratildi. 2000—2006-yillarda kollej va litseylarda 600 ming nafar malakali yosh kadrlar tayyorlandi. „ U s t o z " j a m g ' a r m a s i y o ' l l a n m a s i bilan litsey va kollejlarning 700 o'qituvchisi chet ellardagi nufuzli universitetlarda o ' z m a l a - kasini oshirib keldi. Oliy ta'lim ikki bosqichdan: bakalavriat va magistraturadan iborat etib qayta tashkil etildi. 1999-yilda T o s h k e n t islom univer- siteti taslfkil etildi. M a m l a k a t i m i z n i n g 65 ta oliy o'quv yurtida 850 y o ' n a l i s h v a m u t a x a s s i s l i k b o ' y i c h a 300 m i n g g a y a q i n bo'lajak bakalavr va magistrantlar ta'lim-tarbiya o l m o q d a . 18486 nafar professor-o'qituvchi talabalarga t a ' l i m - t a r b i y a b e r m o q d a , ularning 1462 nafari fan doktori, 7201 nafari fan n o m z o d i d i r . 1998—2001-yillarda 131 ta bakalavriat yo'nalishi, 664 ta m a g - istratura mutaxassisliklari b o ' y i c h a bakalavr va magistrlar u c h u n qo'yiladigan talablarni o'zida mujassamlashtirgan davlat t a ' l i m s t a n d a r t l a r i , u l a r g a m o s o ' q u v d a s t u r l a r i , o ' q u v adabiyotlari Kompyuter xonasida. 221 yaratildi va t a ' l i m jarayoniga joriy etildi. 2002-yilda 35620 talaba bakalavr, 3000 tasi magistr u n v o n i n i oldi. M a m l a k a t i m i z d a i q t i d o r l i y o s h l a r n i izlab t o p i s h , u l a r g a k o ' m a k l a s h i s h , q o ' l l a b - q u w a t l a s h b o ' y i c h a davlat siyosati olib borilmoqda. Bu borada xalqaro hamkorlikni yo'lga qo'yish Milliy d a s t u r d a b e l g i l a n g a n m u h i m vazifalardan biridir. 1997-yilda tashkil etilgan „ U m i d " j a m g ' a r m a s i y o ' l l a n m a s i bilan 1997— 2001-yillarda 785 nafar yigit-qiz rivojlangan davlatlarning oliy o ' q u v yurtlariga o ' q i s h u c h u n j o ' n a t i l d i . U l a r d a n 519 nafari o'qishlarini bitirib keldi va P r e z i d e n t farmoyishi bilan tashkil e t i l g a n M a x s u s i s h c h i g u r u h i y o ' l l a n m a s i b i l a n v a z i r l i k l a r , idoralar, tashkilot va korxonalarda ishlamoqdalar. T o s h k e n t d a 2 0 0 2 - yil iyulda X a l q a r o V e s t m i n s t e r universiteti, 2006-yilda Moskva davlat universitetining filial!, 2007-yilda Moskva neft- gaz universitetining filiali tashkil etildi. T a ' l i m m u a s s a s a l a r i n i n g Y e v r o p a d a g i t a ' l i m j a m g ' a r m a s i , G e r m a n i y a d a g i T e x n i k a h a m k o r l i k t a s h k i l o t i , Y a p o n i y a d a g i J A I K A — Xalqaro h a m k o r l i k agentligi, Koreyaning K O I K A — Xalqaro h a m k o r l i k agentligi, U N E S C O , J a h o n b a n k i , T A S I S - T E M P U S o c h i q j a m i y a t instituti, A Q S H , Angliya, Fransiya, Y a p o n i y a , D a n i y a , Xitoy, G o l l a n d i y a Oliy t a ' l i m vazirliklari bilan hamkorligi kengayib b o r m o q d a . T a ' l i m ravnaqi u c h u n 150 m l n . A Q S H dollari hajmida chet el investitsiyalari jalb etildi. Oliy o ' q u v y u r t l a r i n i n g y u z l a b p r o f e s s o r - o ' q i t u v c h i l a r i „ U s t o z " j a m g ' a r m a s i y o ' l l a n m a s i b i l a n xorijiy oliy o ' q u v y u r t l a r i d a malaka oshirishda bo'lib qaytdilar. O ' z b e k i s t o n t a ' l i m t i z i m i d u n y o m i q y o s i d a k a t t a qiziqish u y g ' o t m o q d a . M o s k v a d a g i Oliy t a ' l i m X a l q a r o F a n l a r a k a - demiyasi P r e z i d e n t i V . S h u k s h i n o v P r e z i d e n t i m i z Islom K a r i - movga „ K a d r l a r tayyorlash milliy d a s t u r i " n i n g tashabbuskori va tashkilotchisi sifatida m a z k u r a k a d e m i y a n i n g faxriy a'zosi d i p - lomini t o p s h i r a r e k a n , O ' z b e k i s t o n d a ishlab chiqilgan bu Milliy d a s t u r n i m a z m u n - m o h i y a t i j i h a t i d a n t e n g i y o ' q hujjat, d e b ta'rifladi. K o ' p g i n a m a m l a k a t l a r t o m o n i d a n h a m O ' z b e k i s t o n d a yaratilayotgan t a ' l i m t i z i m i „ T a ' l i m n i n g o ' z b e k m o d e l i " d e b e'tirof etildi. M u s t a q i l r e s p u b l i k a m i z d a fan t a r a q - qiyotiga katta e'tibor berilmoqda. O ' z - b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i P r e z i d e n t i - n i n g l 9 9 2 - y i l 8- iyuldagi „ I l m - f a n va i n n o v a t s i y a faoliyatini r i v o j l a n t i r i s h n i davlat t o m o n i d a n q o ' l l a b - q u w a t l a s h t o ' g ' r i - 222 sida"gi farmoni h a m d a Vazirlar M a h k a m a s i n i n g m a z k u r far- m o n n i n g ijrosini t a ' m i n l a s h g a y o ' n a l t i r i l g a n q a r o r i i l m - f a n taraqqiyotida m u h i m ahamiyatga ega b o ' l d i . Respublika Fanlar akademiyasi qoshida Ilmiy ishlanmalarni ichki va tashqi bozorda targ'ib etuvchi va tarqatuvchi innovatsiya tijorat markazi tashkil e t i l d i . 1 9 9 7 - y i l d a P r e z i d e n t f a r m o n i b i l a n X o r a z m F a n l a r akademiyasi qayta tiklandi. Bugungi k u n d a Respublika ilmiy-tadqiqot majmuasi 362 ta akademik, oliy o ' q u v yurtlari va t a r m o q muassasalaridan iborat. U l a r n i n g 101 tasi i l m i y - t a d q i q o t instituti, 55 tasi oliy o ' q u v yurtlari tasarrufidagi ilmiy-tadqiqot laboratoriya va b o ' l i m l a r i , 32 tasi ilmiy ishlab chiqarish birlashmasi va eksperimental korx- onalari, 30 tasi axborot-hisoblash markazlaridir. F a n sohasida 46 mingga yaqin kishi, j u m l a d a n , 2,8 ming fan doktori va 16,1 ming fan n o m z o d i tadqiqot ishlari bilan s h u g ' u l l a n m o q d a . O ' z b e k i s t o n l i k o l i m l a r n i n g m a t e m a t i k a , e h t i m o l l a r n a z a - riyasi, tabiiy va ijtimoiy j a r a y o n l a r n i m o d e l l a s h t i r i s h , infor- matika va hisoblash texnikasi, a s t r o n o m i y a , geologiya, s e y s m o - l o g i y a , g e n e t i k a , b i o t e x n o l o g i y a , k i m y o , fizika, e k o l o g i y a , tarix, arxeologiya yo'nalishlari b o ' y i c h a yaratgan ilmiy m a k t a - blari, tadqiqot natijasida erishilgan nazariy va amaliy yutuqlari j a h o n ilmiy j a m o a t c h i l i g i t o m o n i d a n t a n o l i n d i . R e s p u b l i k a olimlari t a ' l i m muassasalari u c h u n z a m o n a v i y darslik, o ' q u v a d a b i y o t l a r i y a r a t i s h d e k d o l z a r b s o h a d a f i d o k o r o n a m e h n a t qilmoqdalar. Mustaqillik sharofati bilan badiiy ijodi- Badiiy adabiyot y o t , b a d i i y a d a b i y o t sinfiylik, p a r - tiyaviylik, k o m m u n i s t i k mafkuraviylik kabi aqida h u k m r o n h g i d a n , illatlardan ozod bo'ldi. Badiiy adabi- yotda milliylik, mingyillik tarixiy ijodiy an'analar, u m u m i n s o n i y qadriyatlar, erkin fikr yuritish tamoyillari tiklandi. Ijodiy faoliyatda mustaqillikni asrab-avaylash, d e m o k r a t i k d a v l a t v a o c h i q f u q a r o l i k j a m i y a t i q u r i s h , h a r t o m o n l a m a b a r k a m o l i n s o n n i t a r b i y a l a s h , milliy o ' z l i k n i a n g l a s h , y u r t - doshlarimiz ongida milliy istiqlol g'oyalarini shakllantirish kabi masalalar bosh m a v z u sifatida o ' r i n egalladi. Jadidchilik harakati n a m o y a n d a l a r i n i n g , sovet d a v r i d a q a t a g ' o n q i l i n g a n m i l l a t - p a r v a r yozuvchi va s h o i r l a r n i n g asarlari, Q u r ' o n va hadislar nashr etildi va keng kitobxonlarga yetib bordi. Milliy adabiyot rivojiga H. S. K a r o m a t o v n i n g „ Q u r ' o n va o ' z b e k adabiyoti", O. S h a r a f i d d i n o v n i n g „ C h o ' l p o n n i a n g l a s h " , B . Q o s i m o v n i n g „ M a s l a k d o s h l a r " asarlari ijobiy ta'sir ko'rsatdi. 223 Abdulla Oripov, Odil Yoqubov, Pirimqul Qodirov, Xurshid D a v r o n , T o ' r a M i r z o kabi ijodkorlarimizning tarixiy r o m a n , pyesa va qissalarida u l u g ' b o b o k a l o n l a r i m i z , s o h i b q i r o n A m i r T e m u r , M i r z o U l u g ' b e k , Z a h i r i d d i n M u h a m m a d B o b u r v a b o s h q a buyuk zotlar siymolari yangicha badiiy-falsafiy nuqtayi n a z a r d a n yoritildi. S h u k r u l l o n i n g „Kafansiz k o ' m i l g a n l a r " r o m a n i d a , T o i e p - b e r g e n Q a y i p b e r g e n o v n i n g „ U d u n y o g a , b o b o m g a x a t " a s a r i d a , N a z a r E s h o n q u l o v n i n g „ Q o r a k i t o b " p o v e s t i d a , O ' t k i r H o s h i m o v n i n g „ T u s h d a k e c h g a n u m r l a r " r o m a n i d a , X u d o y b e r d i T o ' x t a b o y e v n i n g „ Q a s o s k o r n i n g o l t i n b o s h i " r o m a n i d a , Oygul M u h a m m a d qizining „ J a n n a t q u s h i " r o m a n i - d a , T o g ' a y M u r o d n i n g „ O t a m d a n qolgan d a l a l a r " r o m a n i d a m u s t a b i d s o v e t d a v r i d a y u r i t i l g a n s h o v i n i s t i k s i y o s a t n i n g q a t a g ' o n l i k , z o ' r a v o n l i k k a asoslangan m o h i y a t i , xalq boshiga solingan tashvish-u kulfatlar, g ' a m - g ' u s s a alamlari tasvirlangan. T o h i r M a l i k n i n g „ S h a y t a n a t " ( 4 k i t o b ) , H o j i a k b a r S h a y - xovning „Tutash olamlar" asarlarida insonni iymon va vijdondan ozdirishga, razolat va qabohat u m m o n i g a botirishga urinuvchi yomonlik dunyosi, mafiya olami shaytonlari fosh qilinadi, ularga nisbatan nafratlanish tuyg'ulari o'z aksini topgan. O m o n M u x t o r n i n g „ T o ' r t t o m o n qibla" n o m l i trilogiyasi, B a r a t B o y q o b u l o v n i n g , , 0 ' z b e k n o m a " t a r i x i y - f a l s a f i y v a m a ' n a v i y - m a ' r i f i y d o s t o n i , A b d u q a h h o r I b r o h i m o v n i n g „Biz kim, o'zbeklar" asari, Azim Suyunning „ O q va q o r a " , A. Q u t - biddinning „Izohsiz lug'at" she'rlari zamonaviy o'zbek adabiyo- tining yorqin ifodasidir. O'zbekiston Prezidenti, respublika h u k u - mati ijod ahhga katta g'amxo'rlik qilmoqda. Iste'dodli adiblar faxriy u n v o n l a r , o r d e n v a m e d a l l a r b i l a n t a q d i r l a n m o q d a . Abdulla O r i p o v , Said A h m a d , E r k i n V o h i d o v , O z o d Sharafiddinov, To'lepbergen Qayipbergenovlar m a m l a k a t i m i z n i n g oliy m u k o - foti — , , 0 ' z b e k i s t o n Q a h r a m o n i " unvoni bilan taqdirlandilar. K o ' p l a b shoir va yozuvchilar yuksak saviyadagi badiiy asarlar u c h u n o'tkazilgan tanlovlarning sovrindorlari bo'ldilar. T e a t r Mustaqillik yillarida amalga oshirila- y o t g a n m a ' n a v i y - m a ' r i f i y i s l o h o t l a r j a r a y o n i d a teatr san'ati h a m rivojlandi. 1993-yilda foydalanishga topshirilgan „ T u r k i s t o n " saroyi Va- t a n i m i z n i n g va xorijlik atoqli teatr arboblarining, ijodiy g u r u h - larning s a h n a asarlari n a m o y i s h etiladigan d a r g o h g a aylandi. Andijonda j a m o a t c h i l i k asosida faoliyat ko'rsatayotgan yoshlar Download 1.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|