U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Jarayonni yo‘q qilish
Bu shuningdek, jarayonlardagi asosiy operatsiyalardan biridir. 
Qoida sifatida, yakuniy vazifani bajarganda va tugatish uchun 
operatsion tizimga exit tizim chaqiruvi yordamida murojaat qilganda 
jarayon yo‘q qilinadi (tugatiladi).
O‘z faoliyatida ona jarayoni abort (UNIX) tizim chaqiruvi bilan 
farzand jarayonlarini yo‘q qilishi mumkin. Linuxda esa kill tizim 
chaqiruvi asosida amalga oshiriladi. 
Bu quyidagi hollarda bo‘lishi mumkin: 
 Farzand jarayon unga ajratilgan resurslardan oshib ketsa; 
 Farzand jarayoniga topshirilgan vazifani hal qilish boshqa 
talab qilinmasa; 
 Ona jarayonidan chiqish amalga oshirilsa, shu sababli farzand 
jarayonlari ham to‘xtatilishi kerak. Agar ona jarayoni yo‘q qilinsa, 
operatsion tizim farzand jarayonining bajarilishini davom ettirishga 
ruxsat bermaydi. Oxirgi hodisa jarayonlarning kaskadli yo‘q qilinishi 
deb ataladi. 
 
2.4. Operatsion tizimda protsessorni boshqarish 
Multidasturli muhitda OT protsessor qaysi jarayonni, qachon va 
qancha vaqt olishini hal qiladi. Bu funksiya jarayonni rejalashtirish 
deb nomlanadi. Operatsion tizim protsessorni boshqarish uchun 
quyidagi amallarni bajaradi:
 Protsessor va jarayon holatini kuzatadi; 
 Jarayonga protsessorni (CPU) ajratadi; 
 Jarayon talab qilinmasa, protsessorni o‘chiradi. 
Protsessorni (CPU ni) rejalashtirish multidasturli operatsion 
tizimlarning asosidir. Protsessorni jarayonlar o‘rtasida almashtirish 
orqali operatsion tizim kompyuterni unumdorligini oshirishi mumkin. 

---

64 
Protsessorni rejalashtirish va dispetcherlashtirish operatsion tizimning 
eng muhim funksiyalaridan biri hisoblanadi. Ushbu bo‘limda quyidagi 
masalalar ko‘rib chiqilgan:
 Jarayonlarni rejalashtirishning asosiy tushunchalari; 
 Dispetcherlashtirish mezonlari; 
 Dispetcherlashtirish algoritmlari (FCFS, SJF, RR va 
boshqalar);
 Bir necha jarayonlarni dispetcherlashtirish; 
 Real vaqtda dispetcherlashtirish; 
 Ko‘p darajali navbatlar.