U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Berkliklardan qochish 
Berkliklardan qochish usullari tizim har bir jarayon tizimga 
kiritilishi momentidan boshlab jarayon va uning resurslarga ehtiyojlari 
haqidagi qo‘shimcha tekshirilmagan ma’lumotlarga ega bo‘lishini 
talab qiladi. Eng oddiy va foydali model har jarayon tizimga 
kiritilishida unga kerak bo‘ladigan har bir turdagi resurslarning 
maksimal hajmini ko‘rsatishini talab qiladi. 
Bu yondashish hatto oldingi OTlarda ishlatilgan va topshiriqlar 
pasporti nomiga – jarayonning har bir turdagi resurslarga maksimal 
ehtiyojlari ro‘yxatiga – operativ va tashqi xotira, bajarilish vaqti, chop 
etish varaqlari va boshqalarga ega. 
Berkliklardan qochish algoritmi siklli kutish vaziyati hech 
qachon yuz bermasligiga ishonch hosil qilish uchun resurslarni 
taqsimlanishi holatini tahlil qilishi kerak. Resurslarni taqsimlanishi 
holati mumkin resurslar hajmi, taqsimlangan resurslar hajmi va 
jarayonlarning maksimal talablari sifatidatavsiflanadi. 
 
Nazorat savollari 
 
1. Operatsion tizimda jarayon nima? 
2. Jarayonlarni boshqarish nima uchun kerak? 
3. Jarayon dastur hisoblagichi nima uchun kerak? 
4. Jarayonlarni boshqarish bloki nima va u nima uchun kerak? 
5. Jarayonlarni boshqarish blokining vazifasi nima? 
6. Jarayonlarni boshqarish bloki o‘z ichiga qanday 
ma’lumotlarni oladi? 
7. Jarayon qanday holatlarda bo‘lishi mumkin? 
8. Yangi holat bo‘yicha ma’lumot bering. 
9. Bajarilishga tayyor jarayonlar holatiga ta’rif bering. 
10. Bajarish holatiga ta’rif bering. 
11. Kutish holatiga ta’rif bering. 
12. Tugatish holatiga ta’rif bering. 
13. Tayyor jarayonlar navbati nima? 
14. Rejalashtiruvchi nima va uning vazifasi? 
15. Uzoq muddatli rejalashtiruvchi qanday vazifani bajaradi? 
16. O‘rta muddatli rejalashtiruvchi qanday vazifani bajaradi? 
17. Qisqa muddatli rejalashtiruvchi qanday vazifani bajaradi? 

---

86 
18. Kontekst jarayoni nima? 
19. Kontekstni almashtirish nima? 
20. Oqim nima? 
21. Oqimning jarayondan farqini tushuntiring. 
22. Oqimni afzalliklarini keltirib o‘ting. 
23. Oqim turlari va bir-biridan farqlari? 
24. Foydalanuvchi darajasidagi oqimlarni tushuntiring. 
25. Yadro darajasidagi oqimlarni tushuntiring. 
26. Ko‘p oqimli model turlarini keltiring. 
27. Many to many modelini tushuntiring. 
28. Many to one modelini tushuntiring. 
29. One to one modelini tushuntiring. 
30. Jarayonlarni dispetcherlashtirish nima? 
31. Protsessorni rejalashtiruvchining vazifasi nima? 
32. Protsessor manejerini tushuntiring. 
33. Jarayonni rejalashtiruvchining vazifasi nima? 
34. Vazifa va jarayon holatlari. 
35. Protsessor dispetcherining vazifasini tushuntiring. 
36. Rejalashtirish mezonlari nechta? 
37. FCFS algoritmini tushuntiring. 
38. SJF algoritmini tushuntiring. 
39. Ustuvorliklar bo‘yicha dispetcherlashtirish algoritmini 
tushuntiring. 
40. RR algoritmini tushuntiring. 
41. Ko‘p darajali navbat algoritmini tushuntiring. 
42. Berkliklar nima? 
43. Berkliklar vujudga kelishi mumkin bo‘lgan shartlarni 
keltiring. 
44. Resurslarni taqsimlash grafini tushuntiring. 
45. Berkliklarga ishlov berish usullarini keltiring. 
46. Berkliklarni oldini olishni tushuntiring. 
47. Berkliklardan qochish usullari. 

---

87