U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

0x80000000 dan 0xFFFFFFFF: tizim manzillari maydoni. 
Ushbu 2 Gbayt jarayon Windows bajaruvchisi (Executive), yadro, 
HAL (hardware abstraction layer) va qurilma drayverlari uchun 
qo‘llaniladi. 64-razryadli platformlarda, Windows 7 da 8 Tbayt 
foydalanuvchi manzil maydoni mavjud.
9.10- rasm. Windowsda standart 32-razryadli virtual manzillar 
maydoni 
 
Windowsda almashtirish (paging). Jarayon yaratilganda, u 
odatda, deyarli butun 2 Gb (yoki 64-razryadli Windowsda 8 TB) 
foydalanuvchi maydonidan foydalanishi mumkin. Ushbu maydon 
belgilangan o‘lchamdagi sahifalarga bo‘linadi, ularning har birini 
asosiy xotiraga o‘tkazish mumkin, ammo OT 64 Kbayt chegaralarida 
belgilangan qo‘shni maydonlardagi manzilni boshqaradi. Maydon 
uchta holatdan bittasida bo‘lishi mumkin:
 Mavjud (available): hozirda ushbu jarayon tomonidan 
ishlatilmaydigan manzillar; 
 Zahiralangan (reserved): virtual xotira menejeri tomonidan 
jarayon uchun ajratilgan manzil, boshqa maqsadlarda ajratilmasligi 
uchun zahiralangan (masalan, stek o‘sishi uchun qo‘shni joyni tejash);
 Ajratilgan (committed): virtual xotira menejeri tomonidan 
virtual xotira sahifalariga kirish uchun jarayon tomonidan foydalanish 
0 
NULL-
ko‘rsatkichlivazifal
ar uchun 64-Kbayt 
maydon 
(mavjud 
emas) 
Noto‘g’ri-
ko‘rsatkichlivazifalar 
uchun 
64-Kbayt 
maydon 
(mavjud 
emas) 
0xFFFFFFFF 
2 Gbayt foydalanuvchi manzil 
maydoni 
(zahiralanmagan, 
foydalanish mumkin) 
Operatsion tizim uchun 2 Gbayt 
maydon (mavjud emas) 

---

380 
uchun ajratilgan manzillar. Ushbu sahifalar diskda ham, fizik xotirada 
ham joylashishi mumkin. Diskda bo‘lganda ularni fayllarda 
(ko‘rsatilgan sahifalarda) saqlash mumkin yoki almashtirish faylidan 
joy egallashi mumkin (ya’ni, asosiy xotiradan o‘chirilganda, sahifalar 
yoziladigan disk fayli). Zahiralangan va ajratilgan xotira o‘rtasidagi 
farq foydalidir, chunki u (1) tizim tomonidan talab qilinadigan virtual 
xotira maydonining hajmini kamaytiradi va sahifa faylini kichikroq 
qilish imkonini beradi; va (2) dasturlarga manzillarni dasturga 
kiritmasdan yoki ularni resurs kvotalarini to‘ldirmasdan zahiralash 
imkonini beradi.
Jarayon birinchi marta faollashtirilganda, uning ishchi to‘plamini 
boshqarish uchun ma’lumotlar tuzilmalari tayinlanadi. Jarayon uchun 
zarur bo‘lgan sahifalar fizik xotirada saqlanganda, xotira menejeri 
jarayonga tayinlangan sahifalarni kuzatish uchun ma’lumotlar 
tuzilmalaridan foydalanadi. Faol jarayonning ishchi to‘plamlari 
quyidagi umumiy kelishuvlar yordamida tuzilgan: 
Asosiy xotira ko‘p bo‘lganda, virtual xotira menejeri faol 
jarayonlarning ishchi to‘plamlari ko‘payishiga yordam beradi. Buning 
uchun, sahifada xatolik bo‘lganda, jarayonga yangi fizik sahifa 
qo‘shiladi, ammo eski sahifalar yuklanmaydi, bu esa ushbu 
jarayonning doimiy to‘plamini bitta sahifaga ko‘paytirishga olib 
keladi.
Xotira yetishmovchiligi yuzaga kelganda (kamayganda), virtual 
xotira menejeri tizim uchun xotirani tiklaydi, yaqinda ishlatilgan 
sahifalarni faol jarayonlarning ishchi to‘plamlaridan chiqarib tashlaydi 
va shu to‘plamlarning hajmini kamaytiradi.
Xotira ko‘p bo‘lsa ham, Windows xotiradan foydalanish sarfini 
oshiradigan katta jarayonlarni kuzatadi. Tizim yaqin orada 
foydalanilmagan sahifalarni jarayondan olib tashlashni (o‘chirishni) 
boshlaydi. Ushbu siyosat tizimni yanada sezgir qiladi, chunki yangi 
dastur to‘satdan xotira yetishmasligini keltirib chiqarmaydi va tizim 
allaqachon 
ishlayotgan 
jarayonlarning 
doimiy 
to‘plamlarini 
kamaytirishga harakat qilganda foydalanuvchini kutishga majbur 
qiladi.