U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Xatoliklarni nazorat qilish 
Agar so‘rov yo‘qolsa yoki buzilsa nima bo‘ladi? Agar javob 
buzilgan bo‘lsa nima bo‘ladi? DHCP ni ishlatishda xatolarni 
boshqarish kerak. DHCP xatolarni boshqarishni ta’minlamaydigan 
UDP dan foydalanadi. Shuning uchun, DHCP xato nazoratini 
ta’minlashi kerak. Xatolarni boshqarish ikkita strategiya orqali amalga 
oshiriladi: 
1. DHCP UDP tekshiruv jadvalidan foydalanishni talab qiladi. 
Yodda tutingki, UDP da nazorat summasidan foydalanish majburiy 
emas.
2. Agar DHCP mijoz so‘rovga DHCP javobini olmasa, 
taymerlar va retranslyatsiya siyosatidan foydalanadi. Biroq, bir nechta 
hostlar so‘rovni qayta yuborishlari kerak bo‘lgan hollarda, masalan, 
tirbandlikni oldini olish uchun (masalan, elektr uzilishidan keyin), 
Mijoz 
Mijoz 
Mijoz 
Server 
Server 
Server 
So‘rov 
Javob 
Javob bermoq 
Passiv 
ochiq
Aktiv 
ochiq 

---

260 
DHCP mijozni taymerlarini o‘rnatish uchun tasodifiy raqamdan 
foydalanishga majbur qiladi. 
DHCP paket formati 
Har bir maydon quyidagicha tavsiflanadi: 
 Operatsiya kodi. Ushbu 8 bitli maydon DHCP paketining 
turini aniqlaydi: so‘rov (1) yoki javob (2). 
 Qurilma turi. Bu fizik tarmoq turini aniqlaydigan 8 bitli 
maydon. Har bir tarmoq turiga butun son berilgan. Masalan, Ethernet 
uchun qiymat 1 ga teng. 
7.21- rasm. DHCP paketning formati 
 Qurilma uzunligi. Bu baytlarda fizik manzil uzunligini 
belgilaydigan 8 bitli maydon. Masalan, Ethernet uchun qiymat 6 ga 
teng. 
 Sakrashlar soni. Bu 8 bitli maydon bo‘lib, paketning 
sayohatga tushadigan maksimal sakrashlar (hops) sonini belgilaydi. 
 O‘tkazma ID si. Bu 4 baytli butun sonni o‘z ichiga olgan 
maydon. Tranzaktsiyani identifikatsiya qilish mijoz tomonidan 
o‘rnatiladi va javobni so‘rov bilan moslashtirish uchun ishlatiladi. 
Server javobida bir xil qiymatni qaytaradi. 
Operatsiya kodi Qurilma turi Qurilma uzunligi Sakrashlar soni 
O‘tkazma ID si 
Mijoz IP manzili 
Sizning IP manzilingiz 
Server IP manzili 
Shlyuz IP manzili 
Mijozning qurilma manzili 
(16 
bayt)
O’tkazma IDsi 
Server nomi 
(64 bayt) 
Boot fayl nomi 
(128 bayt) 
Tanlovlar 
(o‘zgaruvchan uzunlik) 
Sekundlar soni 
Bayroq 

---

261 
 Sekundlar soni. Bu 16 bitli maydon bo‘lib, mijoz yuklashni 
boshlagan vaqtdan boshlab o‘tgan soniyalar ko‘rsatadi. 
 Bayroq. Bu 16 bitli maydon bo‘lib, unda faqat chap 
tomondagi bit ishlatiladi va qolgan bitlar 0 larga o‘rnatilishi kerak. 
Chap tomonida bit serverdan yuborilgan majburiy javobni (unicast 
o‘rniga) belgilaydi. Agar javob mijozga bir xilda bo‘lishi kerak bo‘lsa, 
belgilangan IP paketning IP manzili mijozga tayinlangan manzildir. 
Mijoz o‘z IP manzilini bilmaganligi sababli paketni tashlab yuborishi 
mumkin. Agar IP datagram translyatsiya qilinsa, har bir host uzatilgan 
xabarini qabul qiladi va qayta ishlaydi. 7.22-rasmda bayroq formati 
ko‘rsatilgan. 
7.22-rasm. Bayroq formati 
 Mijozning IP manzili. Bu mijozning IP manzilini o‘z ichiga 
olgan 4 baytlik maydon. Agar mijozda bunday ma’lumotlar bo‘lmasa, 
bu maydon 0 qiymatiga ega. 
 Sizning IP manzilingiz. Bu mijozning IP manzilini o‘z 
ichiga olgan 4 baytlik maydon. U mijozning talabiga binoan server 
tomonidan (javob xabarida) to‘ldiriladi. 
 Server IP manzili. Bu serverning IP manzilini o‘z ichiga 
olgan 4 baytlik maydon. Bu server tomonidan javob xabarida 
to‘ldiriladi. 
 Shlyuzning IP-manzili. Bu marshrutizator IP manzilini o‘z 
ichiga olgan 4 baytlik maydon. Bu server tomonidan javob xabarida 
to‘ldiriladi. 
 Mijozning qurilma manzili. Bu mijozning fizik manzili. 
Server ushbu manzilni mijoz tomonidan yuborilgan freymdan 
aniqlashi mumkin bo‘lsa ham, agar so‘rov xabari manzili mijoz 
tomonidan aniq yetkazib berilsa, samaraliroq bo‘ladi. 
 Server nomi. Bu 64 baytlik maydon bo‘lib, ixtiyoriy server 
tomonidan javoblar paketida to‘ldiriladi. Unda serverning domen 
nomidan iborat nol bilan tugagan satr mavjud. Agar server ushbu 
maydonni ma’lumotlar bilan to‘ldirishni istamasa, server uni barcha 0 
lar bilan to‘ldirishi kerak. 
16 bit 
15 nol-bit 
0 unicast 
1 broadcast 

---

262 
 Boot fayl nomi. Bu 128 baytli maydon bo‘lib, uni ixtiyoriy 
ravishda javoblar paketida to‘ldirish mumkin. Unda yuklash faylining 
to‘liq nomi ko‘rsatilgan nol bilan tugagan satr mavjud. Mijoz ushbu 
yo‘ldan boshqa yuklash ma’lumotlarini olish uchun foydalanishi 
mumkin. Agar server ushbu maydonni ma’lumotlar bilan to‘ldirishni 
istamasa, server uni barcha 0 lar bilan to‘ldirishi kerak. 
 Tanlovlar. Bu 64 baytli maydon ikki tomonlama maqsadga 
ega. U qo‘shimcha ma’lumotni (masalan, tarmoq maskasi yoki 
standart marshrutizator manzili) yoki sotuvchiga oid ba’zi 
ma’lumotlarni olishi mumkin. Maydon faqat javob xabarida 
ishlatiladi. Server 99.130.83.99 Request line qiymatiga ega bo‘lgan IP 
manzil formatida “
magic cookie
” deb nomlangan raqamdan 
foydalanadi. Mijoz xabarni o‘qib bo‘lgach, bu 
magic cookie 
faylni 
qidiradi. Agar mavjud bo‘lsa, keyingi 60 bayt variantlardir. Variant 
uchta maydondan iborat: 1 baytlik teg maydoni, 1 bayt uzunlik 
maydoni va o‘zgaruvchan uzunlikdagi qiymat maydoni. Uzunlik 
maydoni butun tanlovni emas, balki qiymat maydonining uzunligini 
belgilaydi. 7.23-rasmga qarang. 
7.23- rasm. Variant formati 
IP manzillarini o‘z ichiga olgan maydonlarning uzunligi 4 
baytga ko‘payadi. Faqat uzunligi 1 bayt bo‘lgan to‘ldirish tanlovi 
faqat moslash uchun ishlatiladi. Faqatgina 1 bayt uzunlikdagi ro‘yhat 
oxirida parametrlar maydonining tugashini bildiradi. Javob xabarida 
qo‘shimcha ma’lumot berish uchun sotuvchilar 128 dan 254 gacha 
teglardan foydalanishlari mumkin. 
Tanlovlar ro‘yxati 7.1- jadvalda keltirilgan 
7.1- jadval