У збеки стон респ убликаси о лий ва урта махсус таълим вазирлиги


Download 6.22 Mb.
Pdf ko'rish
bet78/180
Sana25.10.2023
Hajmi6.22 Mb.
#1720037
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   180
Bog'liq
Маркетинг асослари. Ғуломов С.С

9.4. Нархлар ва жугрофий бозорлар
Жугрофий жойланиши жи.\атдан нарх белгилаш 
фирма томонидан давлатнинг турли «.и см ид а яшовчи 
харидорлар учун бир хил булмаган нарх тугрисида 
кдрор кабул килишини кузда тутади. Корхонадан узокда 
турувчи харидор учун мах,сулот етказиб бериш ким- 
матга тушса, якинда турувчи учун арзон тушади.
Аввалрок эслатилган «Нарх ва тарифларни шакл- 
лантириш коидаси х[ак>ида»
1
и Крнунда республикага 
жунагиш нархини урнатиш Франко-станция жунатиш 
шарти билан, агар бир хил шахдрда булганда жуна­
тиш Франко омбор ишлаб чикарувчи деб жунатилади. 
Illy билан бирга ^ар икки томон келишуви асосида 
махрулотни етказиб беришнинг бошка шарти кабул 
Килиниши мумкин.
142


Хар хил давлатларда ва халкдро бозорда махсулот 
етказиб бериш шарти хар хил тушунчага эга, аммо 
уларни бир нарса бирлаштиради: нарх урнатишнинг 
хар хил вариантларини жугрофий крида буйича ишла- 
тиб, фирма уз истеъмолчилар тармогини сакдаб кдпиш 
ва кенгайтиришни, ялпи махсулотни сотилишини, тур- 
гунлигини мак,сад к,илиб куяди. Баъзи бир лолларда 
махсулотларни ишлаб чик,ариладиган жойларда нарх 
аникдаш фойдали булса, бошкд холларда истеъмол 
к,илиш жойларида аникдаш фойдалирокдир.
Нарх махсулотни ишлаб чикдладиган жойида куйи- 
лишида хужалик юритувчи субъект иккита асосий 
кридани куллайди: у нархни унга махсулотни етказиб 
беришнинг уртача харажатини истеъмолчини узокди- 
гидан катъий назар киритиш билан аникдайди. Етка­
зиб бериш харажатлари бу ерда уртача транспорт хара­
жатлари микдорига тенг. Бошк,а холда Франко-махсу- 
лот шарти билан махсулот уртадаги шахсга ёки эгасига 
берилади, яъни барча транспорт ва боища харажатлар 
харидорга юкланади.
Кичик бизнес корхоналарида махсулотларни етка­
зиб бериш билан боглик, харажатларни уз елкасига олиб 
нарх белгилаш амалиётида ишлатилмайди. Бу нарх бел­
гилаш усулини йирик компаниялар ишлатадилар, чун- 
ки улар бу йулни янги «бозорларга уз урнини тарак^ий 
этаётган ракрбатчилар олдида сакдаб к,олиш мак,садида 
ишлатадилар.
Ма\сулот истеъмол кдлинадиган ерларда нарх са- 
виясини аникдаш 
хУ Д У Д ларга 
булиш к,оидаси билан ёки 
база хисобланган пунктда ишлатилиши кузда тутил- 
ганда тузилади. 
ХУДУДИЙ 
нархларнинг урнатилишида 
фирма икки ва бир неча жугрофий бозорлар худудла- 
рини ажратади. Уларнинг хар бирида харидорлар мах­
сулот ишлаб чикдрувчидан узокдашган сари ошадиган 
нархни тулайдилар.
Асосий хисобланган мулк учун ишлатиладиган нарх­
ни белгилаш усули асосий шахарни танлашни кузда 
тутади ва барча буюртмачилардан транспорт харажат­
ларини кдердан махсулот жунатилганига кдрамасдан, 
ушбу пунктдан деб олади. Ушбу усулни ишлатишнинг 
фойдали томони шундаки, бир вак,тда жамгарма нарх 
улчамининг ошиши корхонадан якднда булган хари­
дорлар учун булса, узокда жойлашган буюртмачилар 
•0
*чун бу нарх пасаяди.
143


Кичик бизнесда хужалик юритувчи субъектлар, узла­
рининг шахсий нарх тизимини (ишлаб чикарувчилар) 
ва нарх белгилаш стратегиясини ишлаб чикарувчилар 
х,ар замонда уз нархларини пасайиши ва к^арилиш и 
заруратини сезадилар. Баъзи бир ишбилармонлар ёки 
катта булмаган фирмалар томонидан нархларни ташаб­
бусли пасайиши иккита асосий хрлат билан бокгаик- 
дир.
Биринчидан, кичик бизнес субъектига уз айланма- 
сини купайтириш савдо харажатларини чакконлашти- 
риш, махсулотлар ассортименти гуру^ини такомиллаш- 
тириш ва боин^а чоралар эвазига эришиши мумкин 
эмас. Бу ердаги ах,волдан чикишнинг битта йули мав­
жуд, нарх белгилашнинг «илгорга эргашиш» кридаси- 
дан воз кечиши ва сотишни бозордан ошириш х,ара- 
катида «Эгилувчан нарх белгилаш» усулига мурожаат 
Кил и ши зарур.
Иккинчидан, бостириб келаётган нарх ракобати са- 
бабли бозор майдони бир кисмини камайиши ёки мах,- 
сулотни эскириши эвазига унча катта булмаган фир­
малар бозорда баъзи бир нарх пасайиши ^исобига уш- 
ланиб колишлари мумкин. Нархни ошишига сабабчи 
асосий хршлардан бири булувчи, шу жумладан кичик 
бизнес субъектлари томонидан \ам бу тургун дунё ха­
ражатларни усиши билан боглик инфляциясидир.
Жахрн даражасидаги ишлаб чикариш унумдорлиги- 
га тугри келмайдиган харажатларни ошиши фойда меъ- 
ёрини камайишига олиб келади ва фирмаларни вакти- 
вакди билан нархни оширишга мажбур килади. Инки- 
роз вазиятида, корхона омборларида тайёр махсулот 
захираси катта микдорга ётганда, муаммони х,ал эти- 
лишида нарх белгилашга эгилувчан ёндашиш кумакла- 
шади.
Жунатиш нархлари куйидаги объектив сабабларга 
кура дифференциация килиниши мумкин: ^ар хил ет­
казиб бериш шароитлари, \а к тулаш, махрулот тупла- 
ми х,ажми, шартнома тузилиши вакгидаги бозор конъ- 
юнктураси ва бошка омиллар. Тараккиёт топган хори­
жий давлатларда нархларга устамалар ва чегиримлар 
ишлатилади.
Улар орасида купрок таркалгани буюртма гурухдда- 
ги махрулот сонига берувчи чегирма (скидка), у нарх- 
нинг 30 фоизигача етиши мумкин, бонус ажратмала-

Download 6.22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   180




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling