Учебное пособие подготовлено в соответствии с учебной программы

 
Nazorat savollari va vazifalar 
1. Yer tuzishda avtomatlashtirilgan loyihalash tizimining asosiy elementlarini 
sanab bering. 
2. YTLATning umumlashtirilgan blok – chizmasi qanday ko‟rinishga ega
bo‟ladi?
3. Muloqat tizimining asosiy maqsadi nima? 
4. Loyihachini uslubiy qo‟llab – quvatlash tizimi nimalardan iborat? 
5. Uslubiy yordam deganda nima tushuniladi? 
6. Joyning raqamli modelini shakllantirishning qanday usullarini bilasiz? 
7. Joynig raqamli modelini skanerlash usulida shakllantirish ishlarining asosiy 
bosqichlarini sanab bering. 
8. Xususiy (atributiv) ma‟lumotlarni kiritish tizimi nimalardan iborat? 
9. Grafikaviy va xususiy (atributiv) ma‟lumotlarni konvertatsiyalash tizimi 
vazifalari nimalardan iborat? 
10. YTLAT ning bosh loyihalash pastki tizimlarini sanab bering. 
11. Axborot – me‟yoriy ta‟minot pastki tizimi qanday vazifalarni bajaradi? 
12. Ma‟lumotlarga avtomatik ishlov berish va interpretatsiyalash tizimi 
nimalarni o‟zida mujassamlaydi? 
13. Ma‟lumotlarning avtomatlashtirilgan banki o‟zida nimalarni ifodalaydi? 
14. Ma‟lumotlar bazasini shakllantirishda qanday tamoyillarga amal qilish 
kerak? 
15. Grafikaviy va u bilan bog‟liq o‟lchamli ma‟lumotlarga analitik ishlov 
berish tizimining asosiy vazifalarini aniqlang. 
16. Integrallashtirilgan ma‟lumotlarga ishlov berishga asoslangan, kenglik 
masalalariga misollar keltiring. 
17. So‟rov-ma‟lumot xizmati tizimining maqsadi va vazifalari nimalardan 
iborat? 

---

83 
VI –BOB. YTLATDA GRAFIKA VA GAT 
6.1.Umumiy tartiblar 
Yer tuzishni loyxalashda grafikaviy kompyuterda loyihalash usullaridan
keng foydalaniladi. Bunda ishlarni bajarish texnologiyasi qo‟llaniladigan dasturiy 
vositalarga bog‟liq bo‟lmagan holda bir qator asosiy elementlardan tashkil topadi 
(20-rasm). 
20-rasm. Komp‟yuterda grafikaviy loyihalash usullari elementlari 
Obyekt tasvirini kiritish skaner, digitayzer yoki raqamli fotokamera 
yordamida, standart dasturlar bo‟yicha amalga oshiriladi. Tasvirlarni taxrirlash 
quyidagi dasturlar bilan o‟tkaziladi: 
Microsoft Paint, Imeging, Adobe Potoshop va boshq., «Panorama», 
«CREDO-DIALOGUE» geoaxborot texnologiyalari majmuilari yordamida ham bu 
ishlarni bajarish mumkin. 
Raqamli shaklga o‟tkazish MapInfo, AutoCAD, MicroStation, WinGis, Easy 
Trace, «Panorama», «CREDO-DIALOGUE» va boshqa dasturiy majmualar 
yordamida amalga oshiriladi, ular asosida loyihalashni ham amalga oshirish 
mumkin. Bu dasturlar konturlar maydonlarini avtomatik hisoblash, ular 

---

84 
chegaralarini o‟zgartirish va maydonlarini, chiziqlar uzunligini, konturlar guruhi 
maydonlarini qayta hisoblash, eksplikatsiyalar tuzish, zarur belgilar bo‟yicha
mintaqalashtirish va boshqa ko‟plab ishlarni bajarish imkonini beradi.