Учебное пособие подготовлено в соответствии с учебной программы

Masofadan zondlash ma’lumotlari (MZM) – bu yer satxida va uning 
qarida joylashgan obyektlari to’g’risidagi ma’lumotlar bo’lib, ular masofadan 
tasvirga olish jarayonida to’planadi. 
Xususiy (atributiv) ma’lumotlarni kiritish tizimi (YET elementi), nomidan

---

71 
ko‟rinib turganidek loyihalash tizimini (YESN) bitta yoki bir necha dasturlar bilan 
hisoblash hamda kiritiladigan grafikaviy obyektlar yoki ular qismlarining semantik 
tavsiflarini kiritish uchun zarur bo‟ladigan turli o‟lchamli ma‟lumotlarni ham 
to‟plam shaklida, ham muloqatli kiritishni ta‟minlashga qaratilgan. Bu element 
yagona interfeys bilan birlashtirilgan, ularga kirishni interaktiv tartibda yoki 
boshqa dasturlar tamonidan beriladigan buyruqlar asosida ta‟minlaydigan 
dasturlar kutubxonasini o‟zida ifodalaydi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
18-rasm. Boshlang‟ich plan-xarita materialini kiritish va oldindan ishlov
berish tizimining yiriklashtirilgan chizmasi 
Raqamli modellarni shakllantirish 
Qo‟lda baja-
riladigan tex-
nologiyalar 
bo‟yicha 
Хarita mate-
rialarini ska-
nerlash nati-
jalari bo‟yicha
Digitalizatsiya 
usullari bilan 
Fotonegativ 
va 
fotorasmlarni 
qayta ishlash 
asosida 
Masofadan 
zondlash 
ma‟lumot-
lari asosida 
Skanerlash va undan 
keyin qayta ishlash 
O‟lchash 
natijalarini 
rostlash 
Fotogrammetrik ishlav berish, 
geometrik rostlash, aerokosmik 
rasmlarni o‟zgartirish va EHТ 
vositalari bilan modellarni
shakllantirish 
Rastrni geografik 
rostlash 
Vektorlash 
Masofadan zondlash 
ma‟lumotlarini keyingi 
qayta ishlash uchun yaroqli 
holga keltirish, EHMda 
ishlov berish va maxsus 
sonli kartalarni 
shakllantirish
Ma‟lumotlarning vektorli modeli 
Vektorli 
modelni 
rostlash 
kerakmi?
Ma‟lumotlarning vektorli 
modelini rostlash
Hujjatlarni rasmiylashtirish 
Yo‟q 
hа 

---

72 
Aylantirish tizimi (YER elementi) vazifalariga keyinchalik ular bilan ishlash
uchun YTLATga boshqa avtomatlashtirilgan tizimlardan foydalanib, tayyorlan-gan 
ma‟lumotlarni kiritish imkonini ta‟minlash kiradi. Bu tizimning xozirgi 
bosqichdagi o‟ziga hos xususiyati ma‟lumotlarni almashishning yagona xalqaro 
formati yo‟qligidir. Hozircha ma‟lumotlarni uzatish va ularning sintaksisiga 
qo‟yiladigan talablarga nisbatan kelishuv bor, grafikaviy ma‟lumotlarni almashish 
uchun bir necha halqaro standartlar mavjud va ulardan eng taniqlilarining format-
lari yetarlik darajada keng yoritilgan. Shunday qilib, ushbu muammo grafikaviy va 
o‟lchamli ma‟lumotlarni ajratib aylantirish asosida yechilmoqda, lekin, buning 
oqibatida ma‟lumotlar uzatilgandan keyin qator xarajatlarni qaytadan bajarish 
zarurati tug‟ilishi mumkin. Tizimni yaratishda grafikaviy elementlar va mos atribu-
tiv (xususiy) ma‟lumotlar orasida ikki tomonlama bir xil ahamiyatli aloqalarni 
o‟rnatish bilan bog‟liq barcha ishlarni minimallashtirishga xarakat qilish kerak.