Uditni rejalashtirish va òtkazishda muhimlik nomli 320 son axs

uditni rejalashtirish va òtkazishda muhimlik nomli 320 son axs

Abdukarimov Abdulaziz

Reja

• Auditorlik tekshiruvini o’tkazish bilan bog’liq standartlar
• Auditning xalqaro standartlari
• Audit standartlari tarkibi
• Auditorlik tekshiruvini o’tkazish bilan bog’liq standartlar
• Amerika Qo'shma Shtatlarida auditorlar Amerika institutining diplomli buxgalterlar

Auditorlik tekshiruvini o’tkazish bilan bog’liq standartlar

Amerika Qo'shma Shtatlarida auditorlar Amerika institutining diplomli buxgalterlar
jamiyati (AICPA), Aktsiyadorlik jamiyatlarida Buxgalteriya nazorat kengashi (PCAOB) va
Xalqaro auditorlik va professional standartlar kengashi (IAASB) tomonidan chiqarilgan
standartlar asosida faoliyat yuritadilar. Bu turli tashkilotlar tomonidan chop etilgan auditorlik
standartlari umumiy maqsadga qaratilgan bo’lib, auditni sifatli tarzda amalga oshirishga xizmat
qiladi. Auditorlik standartlari asosida auditorlar moliyaviy hisobot bo`yicha auditorlik xulosasini

• moliyaviy hisobotlari bo`yicha ichki nazoratini baholaydi.

tuzish va taqdim etishda dastur sifatida foydalanib hamda kompleks audit doirasida mijozning

Audiorlik standartlari nafaqat kompaniylarning audit tekshriuvlarida, balki (barchasida)

qo`llaniladi. Misol uchun, AQSH AJlari Qimmatli qog'ozlar va birja komissiyasi (SEC) tartibiga
tashkiliy huquqiy tuzilishi, mulkchilik shaklidan qat`iy nazar barcha sub`ektlarga ham
Audiorlik standartlari nafaqat kompaniylarning audit tekshriuvlarida, balki (barchasida)
bo'ysunadi va PCAOB auditorlik standartlariga muvofiq audit amalga oshiriladi AJlari
bo’lmagan tashkilotlar AICPA tomonidan tashkil etilgan umumiy qabul qilingan audit
standartlari asosida audit o’tkazilishi lozim. Bundan tashqari, yuridik manzil bo`yicha eng
muhimi qaysiki ochiq aktsiyadorlik jamiyatlarida (mavjud bo'lsa) audit qilinganda auditor
PCAOB yoki AICPA yoki IAASB tomonidan ishlab chiqilgan standartlar asosida olib borishini
aniqlashtirib olishi shart.
2022 yilda AICPAning Auditorlik standartlar kengashi (ASB) standartlar tushunarli bo'lishi uchun qayta loyihani boshladi. AICPAning standartlarni yangilash loyihasi, standartlarni o'qishni engillashtirish, tushunish va qo'llash uchun mo'ljallangan. Loyiha doirasida, ASB
2022 yilda AICPAning Auditorlik standartlar kengashi (ASB) standartlar tushunarli bo'lishi uchun qayta loyihani boshladi. AICPAning standartlarni yangilash loyihasi, standartlarni o'qishni engillashtirish, tushunish va qo'llash uchun mo'ljallangan. Loyiha doirasida, ASB
Auditning Xalqaro Standartlari (ISAs) bilan bir vaqtda ishladi. ASB uning standartlarini bir joyga jamlagan holda tushunarli formatda tayyorladi. Har bir standart bo`yicha quyidagi o'limlarar taqdim etiladi:
- Standartning kirish izohi maqsadi va ko'lamini tushuntiradi.
- Mavzuga doir talablardan maqsad belgilanadi.
- Standartlardagi aloqador o’ziga hos ma’noli jumlalarning ta'riflari
- Auditorning standartining maqsadiga yetishi uchun talablarni aniqlasitirish. Talablar
"auditor qilishi kerak" yoki “auditor bajarishi shart” so’zlaridan foydalangan holda ifoda etiladi.
- Ilova va boshqa izoh materiali, standart talablarini qo'llash uchun talablarga mos
manbalar va kelgusidagi yo'l-yo'riqni o'z ichiga oladi
AQSH va xalqaro Auditorlik standartlarini solishtirish

• Hozirgi kunda 30 dan ortiq auditorlik faoliyatining xalqaro standartlari ishlab chiqilgan.

Hozirgi kunda 30 dan ortiq auditorlik faoliyatining xalqaro standartlari ishlab chiqilgan.
Respublikamizda esa 2014 yil 1 yanvar holatiga 21 ta auditorlik faoliyatining milliy standartlari
ishlab chiqilgan. Bozor munosabatlarini yanada chuqurlashtirish, iqtisodiy integratsiyani
rivojlanish sharoitida moliyaviy axborotlarning jahon miqyosida amaliyotga keng joriy qilish
zaruriy va to’xtovsiz jarayonlardan biri hisoblanadi.
Shu bilan birgalikda O’zbekiston suveren davlat sifatida audit bo’yicha hukumatlararo va
xalqaro professional tashkilotlarga kirishi hamda xalqaro audit standartlarini ishlab chiqishda

Hozirgi kunda xalqaro audit standartlari ro’yxati quyidagilardan iborat:

«Xalqaro audit standartlari va turdosh xizmatlarga izoh» - 100-son AXS
«Terminlar glossariysi» - 110-son AXS
«Xalqaro audit standartlarining kontseptual asoslari» - 100-son AXS
«Moliyaviy hisobot auditining maqsadi va uni tartibga soluvchi asosiy tamoyillar» - 200-
son AXS
«Audit o’tkazish to’g’risidagi kelishuv xati» - 210-son AXS
«Audit sifatini nazorat qilish» - 220-son AXS
«Hujjatlashtirish» - 230-son AXS
«Aldash va xato» - 240-son AXS
«Moliyaviy hisobot auditi bo’yicha qonunlar va me’yoriy hujjatlarni ko’rib chiqish» -

«Auditda muhimlik» - 320-son AXS

«Auditda muhimlik» - 320-son AXS
«Tavakkalchilikni va ichki nazorat tizimini baholash» - 400-son AXS
«Kompyuter axborot tizimi sharoitida audit» - 401-son AXS
«Xizmat ko’rsatuvchi tashkilotlar xizmatlaridan foydalanuvchi subyektlar auditiga doir
savollar» - 402-son AXS
«Auditorlik dalillar» - 500-son AXS
«Dastlabki moliyaviy hisobot auditida boshlang’ich qoldiqlar bo’yicha auditorning
ma’suliyati» - 510-son AXS
«Tahliliy amallar» - 520-son AXS
«Auditorlik tanlash va testlashning boshqa tanlash amallari» - 530-son AXS
«Hisob baholashlarining auditi» - 540-son AXS
«Bog’liq tomonlar» - 550-son AXS
«Kelgusi davr moliyaviy ma’lumotlarini o’rganish» - 560-son AXS