Uglerodning eng muhim birikmalari

I-guruh yonaki guruhcha metallari.
Cu2O — kuprit, Cu2S-mis yaltirog‘i, xalkozin. CuFeS2 – mis kolchedan.
(CuOH)2CO3– malaxit, Ag2S – kumush yaltirog‘i, argentit. (CuSO4*5H2O)
- mis kuporosi, alyumino-marganesli bronza – Cu (90%), Al (8,5–9,5%),
Mn (1,5-2%),latun – Cu (57–60 %), Zn (40–43 %), nikelin – Cu (65–
67 %), Ni (33–35 %), Mn (0,4–0,6 %), konstantin – Cu (59 %), Ni (40
%), Mn (1 %).
II-guruh yonaki guruhcha metallari.
ZnCO3 – r u x shpati, ZnS – rux aldamasi,
CdS – grinokit,
HgS – kinovar,
rux kuporosi — ZnSO4*7H2O, 
ZnCl2 - metallarni payvandlashda
ishlatiladi. ZnS ni BaSO4 bilan aralashmasi oq rangli bo‘yoqlar
tayyorlashda muhim ahamiyatga ega.CdS dan turli xildagi sariq rangli
bo‘yoqlar olinadi. CdS va BaSO4 aralashmasi kadmopon deb ataladi
va u lak-bo‘yoq sanoatida ishlatiladi.@gulistonkimyo
Xrom.
FeO*Cr2O3, (Fe(CrO2)2) — xromli temirtosh, kaliy xromli achchiqtosh
-K2SO4 *Cr2(SO4)3 *12H2O, ammoniy xromli achchiqtosh -(NH4)2SO4
*Cr2(SO4)3 *6H2O.
kaliy dixromat- K2Cr2O7,
H2CrO4 — xromat kislota,
H2Cr2O7 — dixromat kislota,(NH4)2Cr2O7-ammoniy dixromat.
Marganes.
MnO2 - pirolyuzit, Mn3O4 - gausmanit, Mn2O3 – braunit,
KMnO4-kaliy
permanganat.
Temir.
magnetit—magnit temirtosh Fe3O4, gematit—qizil temirtosh Fe2O3,
limonit—qo‘ng‘ir temirtosh 2Fe2O3*3H2O (HFeO2*nH2O), siderit—temir
shpati FeCO3, pirit—temir kolchedani FeS2 , zang-Fe(OH)3, turnbul ko‘ki-
Fe3[Fe(CN)6]2, Berlin zangorisi-Fe4[Fe(CN)6]3.
Cho’yan va po’lat.
• 
Cho‘yan — tarkibida 2,14 % dan ko‘p uglerod tutgan
temir va uglerod qotishmasi.
• 
Po‘lat — tarkibida 2,14 % dan kam uglerod tutgan
temir va uglerod qotishmasi.
• 
Cho‘yan — temirning uglerod bilan hosil qilgan qotish-
masi bo‘lib, tarkibida 2–4,5 % uglerod bo‘ladi. Shu-
ningdek, cho‘yan tarkibida 1,5 % gacha Mn, 4,5 %
gacha Si va oz miqdorda S hamda P bo‘ladi.

---

• 
Legirlangan cho‘yan tarkibida Cr, Ni, Si va Mn lar bo‘ladi. Po‘lat
cho‘yandan olinadi.
• 
Cho‘yan domna pechlarida olinadi. Xom ashyo temir
rudasi: Fe2O3, Fe3O4 va koks.
• 
Cho‘yan qora metallurgiyaning birlamchi mahsuloti.
Quyma cho‘yan kulrang bo‘lib, undagi uglerod grafit shaklida mavjud.
Undan trubalar, ko‘priklar uchun panjaralar, mashina qismlari, kimyoviy
uskunalar tayyorlanadi.
• 
o‘yingan cho‘yan oq rangli bo‘lib, undagi uglerod
temir karbid shaklida bo‘ladi. Undan po‘lat olishda
foydalaniladi.