Uglevodorodlar

Ishlatilishi. Metan sanoatda va turmushda keng ko'lamda ishlatila-di. Metan yonganda ko'p issiqlik chiqarganligi sababli (36 000 kJ/m¹), u yoqilg'i sifatida ham ishlatiladi. Hozirgi vaqtda metandan juda ko'p xomashyolar olinadi. Masalan, metandan, maxsus qurilmada, havoni kamroq berib 1500° gacha qizdirilganda vodorod va uglerod (bu aralashma qorakuya holida bo'ladi) olinadi: 192
CH₄->C + 2H₂

Hosil qilingan bu qorakuya esa avtopokrishka ishlab chiqarishda qimmatbaho xomashyodir. Metan, metanol, sirka kislota, sintetik kauchuk, sintetik benzin va juda ko'p boshqa qimmatbaho mahsulot-larolishda dastlabki xomashyodir. Yuqorida ko'rsatilgan mahsulotlar-ni sanoatda sintez qilishda sintez-gaz deb ataluvchi gazdan [hajmiy (molyar) tarkibi bir hajm uglerod (II) oksid va ikki hajm vodo-roddan iborat (CO + 2H₂)| foydalaniladi. Sintez gazni gazogenera-torlarda metandan olish mumkin.

Sintez-gazni metandan olishda, odatda, 800 — 900 °C da sodir bo'ladigan va katalizatorlar (Ni, MgO yoki A1₂O₃) ishtirokida bora-digan ikki jarayondan foydalanadi:

t, katalizator

a) CH₄+H,0 -> CO + 3H₂
t, katalizator

2CO + 2H,

b) CH₄ + CO,
Ishlab chiqarishda, ko'pincha, ikkala reaksiya bir vaqtda o'tkaziladi.
Metanning xlorli hosilalari katta amaliy ahamiyatga ega.
Masalan, xlormetan CH₃C1 — gaz, oson suyuqlanadi va bug'la-tilganda juda ko'p miqdor issiqlik yutadi. Shunga ko'ra, u sovitgich inshootlarida ishlatiladi. Dixlormetan CH₂C1₂, trixlormetan (xloro-form) CHC1₃ va tetraxlormetan (uglerod tetraxlorid) CC1₄ suyuqliklar bo'lib, erituvchilar sifatida ishlatiladi.
Etil bromid jarrohlikda milkni vaqtincha og'riq sezmaydigan holatga keltirish uchun ishlatiladi.
Gomologik qatorning o'rta a'zolari (C₇ — C_I7) erituvchilar va mo­tor yonilg'ilari sifatida ishlatiladi. Yuqori molekulali alkanlar — yog' kislotalar, sintetik yog'lar, surkov moylari va boshqalar ishlab chiqarishda ishlatiladi.